Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą

Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą

Włochy

Najważniejsze informacje

Szkoła

Model edukacji

We Włoszech uprawnienia ustawodawcze posiadają organy centralne i regionalne. Dlatego można mieć do czynienia ze zróżnicowanymi unormowaniami w poszczególnych regionach Włoch.   

Obowiązek szkolny trwa 10 lat: od 6. do 16. roku życia. W ramach nauczania obowiązkowego wyróżnia się dwa cykle: pierwszy (szkoły podstawowe i gimnazja) i drugi (szkoły średnie: licea, technika i szkoły zawodowe).

Uczniowie uczęszczają do szkół publicznych, finansowanych przez państwo, a także do bardzo dobrze rozwiniętej sieci szkół prywatnych (istituti paritari, privati).

Daty rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego są ogłaszane każdorazowo na dany rok szkolny, są ruchome i różnią się w zależności od regionu Włoch. Zasadniczo wszyscy uczniowie korzystają z wakacji letnich oraz przerw świątecznych bożonarodzeniowej i wielkanocnej. Nie ma ogólnokrajowych ferii zimowych, ale w niektórych regionach północnych Włoch są one przewidziane (jest to z reguły ostatni tydzień karnawału).

Rodzaje szkół

We Włoszech szkoły publiczne i prywatne działają na podstawie art. 33 Konstytucji RW, który opiera się na wolności edukacji. Szkoły prywatne dzielą się na: działające w oparciu o program Ministerstwa Edukacji (PARITARIE, ustawa nr 62 z 10.03.2000), działające na podstawie rozporządzenie z mocą ustawy nr 250 z 5.12.2005 (NON PARITARIE) i zagraniczne, działające na podstawie dekretu Prezydenta Republiki nr 389 z 18.04.1994.

Nauka w szkołach podzielona jest na dwa poziomy, w ramach których do pierwszego zalicza się szkołę podstawową i gimnazjum, a do drugiego liceum/technikum.

Podział szkół:

  • przedszkole (scuola dell’infanzia) – nauczanie nieobowiązkowe, przeznaczone dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat, fakultatywnie od 2,5. roku życia;
  • szkoła podstawowa (scuola primaria) – jest obowiązkowa dla dzieci w wieku 6-11 lat. Możliwe jest jednak rozpoczęcia nauczania (fakultatywnie) w wieku 5,5 lat. Nauka w szkole podstawowej trwa 5 lat;
  • gimnazjum (scuola secondaria di primo grado). Nauka w gimnazjach trwa 3 lata: od 11. do 14. roku życia. Rozpoczęcie nauki w gimnazjum nie wymaga zdawania egzaminów państwowych. Pierwszy egzamin państwowy uczniowie zdają na zakończenie gimnazjum;
  • szkoła średnia  (scuola secondaria di secondo grado) – drugi poziom edukacji trwa w zależności od wyboru szkoły od 2 do 5 lat. 5-letnia nauka odbywa się w liceach (z wyjątkiem liceum artystycznego, gdzie może trwać 4 lata), a także w szkołach średnich technicznych (istituto tecnico) oraz w szkołach średnich zawodowych (istituto professionale). Kształcenie zawodowe może trwać krócej (2, 3 lub 4 lata), w zależności od rodzaju szkoły.

Licea są piecioletnie i są zakończone maturą. Istnieje sześć profili liceów: liceum humanistyczne (liceo classico) – liceum o profilu nauk ścisłych (liceo scientifico) – liceum artystyczne (liceo artistico); liceum o profilu językowym (liceo linguistico); liceum muzyczne (liceo musicale e coreutico);  liceum o profilu nauk społecznych (liceo delle scienze umane).

Istnieje możliwość  kształcenia zawodowego na kursach (formazione professionale, FP), będących w gestii regionalnych ośrodków kształcenia. W takim przypadku nauka może trwać krócej.

Wstęp na studia gwarantuje egzamin maturalny (esame di maturita’).

Procedura naboru dziecka do szkoły

Zgodnie z art. 7 ust. 28 Ustawy nr 95 z 6.07.2012 r. zapisy do pierwszych klas szkół podstawowych, gimnazjów oraz liceów odbywają się poprzez specjalną platformę internetową Ministerstwa Edukacji: www.istruzione.it w określonym czasie (zwykle styczeń roku, w którym rozpoczyna się naukę). Należy zarejestrować się na stronie, a następnie wypełnić kwestionariusz. W przypadku braku komputera można skontaktować się ze szkołą, która dokona zapisu w imieniu rodziców. Zapisy w formie papierowej obowiązują w przypadku: przedszkoli, szkół w regionie Doliny Aosty i prowincji Trydent oraz Bolzano, klas trzech liceów o profilu artystycznym oraz instytutów technicznych, a także uczniów w fazie preadopcyjnej, którzy są zapisywani do szkoły przez rodzinę adopcyjną bezpośrednio w sekretariacie wybranej szkoły. Co roku w listopadzie publikowane są okólniki Ministerstwa Edukacji regulujące terminy zapisów.

Wymagane dokumenty: dane dziecka (numer ewidencji podatkowej – codice fiscale, imię, nazwisko, data urodzenia, adres zameldowania) oraz dane rodziców (w tym dane dotyczące ich dokumentów). Jeśli dziecko zmienia szkołę wymagane jest świadectwo z ostatniej klasy z tłumaczeniem poświadczonym przez konsulat.

Obowiązki i prawa ucznia

Karta ucznia uprawnia do zniżki m.in. na wejścia do teatrów, kin, muzeów dla uczniów liceów publicznych i szkół działających w oparciu o program Ministerstwa Edukacji (PARITARIE),

Karta praw i obowiązków ucznia w przypadku odbywania praktyk uczniowskich.

Obowiązki i prawa rodzica

  • dostęp do elektronicznego dziennika ucznia,
  • prawo do informacji,
  • prawo do udziału w organach szkolnych skupiających rodziców, dzieci/młodzież oraz kadrę pedagogiczną,
  • obowiązkowe szczepienia dziecka (corocznie Ministerstwo Zdrowia ogłasza listę obowiązkowych szczepień na dany rok szkolny i dla poszczególnych grup wiekowych uczniów).

System wsparcia szkolnego

Włoskie szkoły publiczne zapewniają szerokie wsparcie dla uczniów z problemami edukacyjnymi (m.in. dysleksja, dysgrafia, dyskalkulia) oraz orzeczeniami o niepełnosprawności. Wymagana jest dokumentacja medyczna (wizyta u pediatry, który prowadzi dziecko i następnie na podstawie skierowania wizyta u psychiatry właściwego ze względu na miejsce zamieszkania, a następnie podanie do INPS – odpowiednik polskiego ZUS – w celu uznania orzeczenia). Na podstawie orzeczenia medycznego dokonuje się kwalifikacji ewentualnej niepełnosprawności zgodnie z ustawą nr 104 z 1992 r., której zadaniem jest ochrona nieletnich z zaburzeniami psychicznymi, fizycznymi lub sensorycznymi. W zależności od orzeczenia uczniowie kwalifikowani są do różnych grup (niepełnosprawność poważna – brak autonomii w klasie, lekka – autonomia w klasie) i przydzielani są do danej klasy nauczyciele dodatkowi (obecni w ciągu określonej liczby godzin w tygodniu). W zależności od zaburzeń uczeń jest prowadzony według indywidualnego programu nauczania (personalizzato piano didattico), dostosowanego do jego możliwości poznawczych. Dwa, trzy razy do roku odbywają się spotkania z przedstawicielami ZOZ, szkoły, nauczycielami ucznia w celu oceny postępów w nauce oraz dostosowania tempa nauki do indywidualnych potrzeb ucznia.

Uczniowie z innych krajów mogą także liczyć na pomoc w zakresie nauki j. włoskiego.

W przypadku uczniów z niepełnosprawnością (przy spełnieniu kryteriów dochodowych) można ubiegać się o dofinansowanie w wysokości ok. 300 euro miesięcznie.

Przy orzeczeniu o poważnej niepełnosprawności rodzice mogą się ubiegać także o zwolnienia z pracy (płatne) w wymiarze dwóch godzin dziennie przez pierwsze trzy lata życia dziecka i trzy dni w miesiącu do ukończenia przez dziecko 12. roku życia.

Najczęstsze nieporozumienia

Problematyczne w niektórych przypadkach jest zwalnianie dzieci uczęszczających dodatkowo do polskich szkół z zajęć w szkołach bazowych.

Wychowanie
 

Obowiązki rodzica

Konstytucyjnymi obowiązkami, potwierdzonymi również w przepisach zawartych w Kodeksie cywilnym, nałożonymi na rodziców są: utrzymanie, wykształcenie i wychowanie dzieci uwzględniające ich zdolności, wrodzone skłonności i aspiracje.

System świadczeń socjalnych

Benefity zapewnianie przez państwo (w skali ogólnokrajowej, niektóre bez względu na dochód, niektóre uzależnione od dochodu). Świadczenia ogólnokrajowe wypłacane są przez INPS (https://www.inps.it):     

Bonus niemowlęcy (assegno di natalità, tzw. bonus bebè) 

Świadczenie przewidziane w przypadku  narodzin, adopcji lub przysposobienia preadopcyjnego dziecka. Wypłacane miesięcznie, do ukończenia pierwszego roku życia dziecka lub w pierwszym roku adopcji lub przysposobienia preadopcyjnego.

Wysokość świadczenia uzależniona jest od dochodu (określanego na podstawie zaświadczenia ISEE, potwierdzającego sytuacje ekonomiczną i wydawanego przez INPS) i wynosi od 80 do 160 euro miesięcznie.

Świadczenie, w niższej kwocie, przysługuje również osobom mającym ISEE powyżej 40.000 euro i tym, które nie przedkładają tegoż zaświadczenia.  

Przysługuje zarówno obywatelom włoskim, UE, jak i cudzoziemcom posiadającym kartę stałego pobytu. Świadczenie od marca 2022 nie będzie przyznawane nowym wnioskującym.

Uniwersalny zasiłek na dzieci (assegno unico e universale per i figli)

Świadczenie obowiązujące od marca 2022 r. dla kobiet ciężarnych po 7. miesiącu ciąży do 21. roku życia dzieci.

Wysokość zasiłku jest zależna od dochodu oraz wieku dzieci: do 18 r. życia od 50 do 175 euro miesięcznie, 18-21 lat – od 25 do 85 euro miesięcznie na każde dziecko. Brak limitu dochodu powyżej którego świadczenie nie jest wypłacane.

W przypadku dzieci pełnoletnich zasiłek jest wypłacany w sytuacji gdy się uczą, studiują, odbywają staż lub pracują (maksymalny dochód roczny 8000 euro), są zarejestrowani jako bezrobotni lub odbywają służbę cywilną.

W przypadku dzieci z niepełnosprawnością – bez limitu wieku, do momentu pozostawania na utrzymaniu rodzica.

Dla rodzin z więcej niż 2 dzieci – przewidziany jest dodatek w wysokości od 15 do 85 euro miesięcznie na każde dziecko.

Tzw. becikowe (premio alla nascita, Bonus mamma domani)

Becikowe (tzw. bonus dla przyszłej matki) – świadczenie jednorazowe w kwocie 800 euro przyznawane bez względu na dochód, wypłacane przez włoski INPS w przypadku narodzin dziecka, adopcji i przysposobienia preadopcyjnego nieletniego.

Bonus nie jest uwzględniany w rozliczeniu podatkowym.

Bonus dla przyszłej matki przysługuje kobietom w ciąży lub matkom, które spełniają jeden z poniższych warunków:

  • zakończenie siódmego miesiąca ciąży;
  • poród (również w przypadku porodu przed rozpoczęciem ósmego miesiąca ciąży);
  • adopcja krajowa lub międzynarodowa nieletniego, po wydaniu prawomocnego orzeczenia (zgodnie z ustawą nr 184 z dn. 04.05.1983 r.);
  • przysposobienie preadopcyjne krajowe ustanowione rozporządzeniem wydanym w oparciu o art. 22 ustęp 6 ustawy nr 184 z 1983 r. lub przysposobienie preadopcyjne międzynarodowe ustanowione zgodnie z art. 34 ustawy nr 184 z 1983 r.;

Świadczenie od marca 2022 nie będzie przyznawane nowym wnioskującym.

Voucher babysitter – jednorazowe świadczenie w wysokości 600 euro, wypłacane przez INPS z przeznaczeniem na opłacanie zatrudnionej babysitter;

Bonus na żłobek lub zasiłek w przypadku opieki domowej dla dzieci szczególnej troski (bonus asilo nido e forme di supporto presso la propria abitazione)

Świadczenie roczne wypłacane wszystkim rodzinom posiadającym dzieci poniżej trzeciego roku życia i uczęszczającym do żłobka lub ze wzglądu na stan zdrowia wymagającym szczególnego wsparcia w codziennej opiece domowej;

Wypłacane jest w zależności od dochodu, w wysokości od 1500 do 3000 euro (brak limitu dochodu powyżej którego świadczenie nie jest wypłacane);

Żłobek musi być państwowy lub prywatny, ale posiadający szczególne zezwolenie właściwych władz miejscowych.

Kwota świadczenia wyliczana jest w oparciu o zaświadczenie ISEE.  

Maksymalne kwoty bonusu:

  • ISEE do 000 euro= budżet roczny 3.000 euro (maksymalna miesięczna kwota 272,72 euro wypłacana  przez 11 miesięcy).
  • ISEE od 001 euro do 40.000 euro = budżet roczny 2.500 euro (maksymalna miesięczna kwota 227,27 euro wypłacana przez 11 miesięcy).
  • ISEE od 40.001 euro wzwyż = budżet roczny 1.500 euro (maksymalna miesięczna kwota 136,37 euro wypłacana przez 11 miesięcy).

Miesięczna kwota wypłacana przez INPS nie może przekraczać kwoty wydawanej w celu uiszczenia opłaty. 

Odpis od podatku

Odpisy od podatku dochodowego dotyczące wydatków związanych np. z nauką w szkole, na uniwersytecie.

Bonus dla rodzin wielodzietnych

Rodziny posiadające od 4 dzieci i więcej, oprócz odpisu od podatku powyżej wskazanego, mają prawo do odpisu od podatku dochodowego kwoty 1200 euro, bez względu na wysokość dochodu.

Dochód socjalny (reddito di cittadinanza)

Przewidziany dla rodzin o niskich dochodach lub w przypadku braku dochodu. 

Świadczenie macierzyńskie/tacierzyńskie dla osób zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę (Indennità per congedo di maternità/paternità per lavoratori dipendenti)

Świadczenie przysługujące w okresie urlopu macierzyńskiego, czyli w okresie, w którym obowiązuje zakaz pracy (obowiązkowy urlop macierzyński przewidziany został przez Tekst Jednolity w sprawie macierzyństwa i tacierzyństwa; rozporzadzenie z mocą ustawy nr 151 z dn. 26.03.2001 r.).

Przewidziane jest dla osób zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę w okresie ciąży i w okresie poporodowym. W przypadku zaistnienia sytuacji, w której matka nie może skorzystać z urlopu macierzyńskiego, przewidziana jest możliwość tzw. urlopu tacierzyńskiego. Prawo do urlopu macierzyńskiego i do odnośnego świadczenia przysługuje również w przypadku adopcji lub pieczy zastępczej nam nieletnimi.  

Gminny zasiłek macierzyński (assegno di maternità dei Comuni)

Podstawowy zasiłek macierzyński, zwany również gminnym zasiłkiem macierzyńskim jest to pomoc przyznawana przez urzędy miasta. Jest on wypłacany przez INPS (artykuł 74 rozporzadzenia z mocą ustawy nr 51 z dn. 26 marca 2001 r.).

Prawo do zasiłku w przypadku porodu, adopcji lub przysposobienia preadopcyjnego mają posiadający meldunek obywatele włoscy, UE oraz cudzoziemcy, którzy uzyskali stosowną kartę pobytu. Zasiłek uzależniony jest od wysokości dochodów.

Wniosek przedkłada się w gminie właściwej dla miejsca zameldowania w terminie sześciu miesięcy od narodzin a dziecka, od jego adopcji lub przysposobienia preadopcyjnego.

Kwota zasiłku jest uaktualniana raz w roku.

Państwowy zasiłek macierzyński (assegno di maternità dello Stato)

Państwowy zasiłek macierzyński, przewidziany w przypadku umów nienazwanych (zlecenie lub dzieło), mieszanych oraz czasowych, przyznawany jest bezpośrednio przez INPS (art. 75 rozporzadzenia z mocą ustawy nr 151 z 26.03.2001 r.).

Przysługuje on również rodzicom adopcyjnym.

Problemy wychowawcze

Sąd dla Nieletnich może wydawać postanowienia o charakterze edukacyjnym i mające na celu pomoc małoletniemu, w stosunku do młodzieży z problemami, nieposiadającej odpowiednich wzorów edukacyjnych lub będącej  ofiarami prostytucji lub innych przestępstw seksualnych (art. 25 – 25 bis ustawy z 1934 powołującej Sądy dla Nieletnich i ustawa 269/98 regulująca zapobieganie prostytucji młodocianych).

Małoletni, którzy popełniają przestępstwa, są objęci właściwością Sądu dla Nieletnich w przypadku, gdy ukończyli lat 14 i są uznani za osoby dostatecznie dojrzałe. Wobec nich stosuje się łagodniejsze środki zapobiegawcze zarówno podczas trwania procesu (znikoma szkodliwość popełnionego czynu, ułaskawienie, poddanie próbie), jak i w trakcie wykonania kary. Postępowanie karne ma w jak najmniejszym stopniu kolidować z potrzebami szkolnymi małoletniego (Dekret Prezydenta Republiki nr 448/1988, Kodeks Postępowania Karnego).

Organy, które stanowią karny wymiar sprawiedliwości dla nieletnich, to: służby socjalne, pogotowia opiekuńcze, ośrodki wychowawcze, domy poprawcze, dzienne ośrodki wychowawcze.

W przypadkach szczególnych i nagłych, do czasu podjęcia przez sąd ostatecznej decyzji mającej na celu ochronę małoletniego, gdy małoletni znajduje się w sytuacji zagrożenia dla jego psychicznej i fizycznej integralności, organy administracji i organy bezpieczeństwa i porządku publicznego, za pośrednictwem służb socjalnych, mają obowiązek umieszczenia małoletniego w miejscu bezpiecznym (art. 403 k.c.).

Czego unikać: nadużywania alkoholu, nadmiernej konfliktowości pomiędzy rodzicami. 

Procedury i zasady postępowania z przedstawicielami policji, szkoły i pomocy społecznej: należy pamiętać, że posiadanie statusu cudzoziemca nie zwalnia od odpowiedzialności przed miejscowym prawem na równi z obywatelami włoskimi i nie daje podstaw do domagania się uprzywilejowanego traktowania. Zgodnie z obowiązującymi przepisami właściwym do podejmowania decyzji w sprawach małoletnich są organy sądowe państwa, w którym dzieci przebywają.

Nie władając dobrze językiem włoskim, można zwrócić się o pomoc ze strony tłumacza, w przypadku szkoły o pomoc ze strony mediatore culturale (instytucja łącznika kulturowego), powiadomienie/wsparcie/pomoc ze strony placówki dyplomatycznej kraju pochodzenia.

Problemy rodzinne

Często w trakcie separacji czy rozwodu dzieci są elementem przetargowym odnoszącym się do powierzania opieki i kwestii alimentowania; w przypadku orzeczeń dotyczących opieki nad małoletnimi: opieka naprzemienna, która jest regułą, jeżeli nie ma poważnych powodów, aby opiekę powierzyć tylko jednemu z rodziców, w przypadku konfliktu rodziców często jeszcze bardziej ten konflikt zaognia; w przypadku małżeństw/związków, rodziców pochodzących z różnych krajów częstym problemem jest możliwość wyjazdu z Włoch i/lub uprowadzenia do Polski.

Rozwód i separacja rodziców

Sąd orzeka rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, w przypadku gdy rozprawa pojednawcza zakończyła się wynikiem negatywnym i po stwierdzeniu, że więzi zarówno ekonomiczne, jak i uczuciowe pomiędzy małżonkami nie mogą zostać ponownie nawiązane ze względu na istnienie jednej z następujących przesłanek:

  • w przypadku gdy po zawarciu związku małżeńskiego jeden małżonków zostanie skazany prawomocnym wyrokiem, nawet za czyn popełniony przez zawarciem małżeństwa:
  • na karę dożywotniego więzienia lub na karę pozbawienia wolności przekraczającą lat 15, w tym również na podstawie kilku wyroków,
  • na karę pozbawienia wolności, o jakim jakimkolwiek wymiarze, za popełnienie przestępstw takich jak nakłanianie, zmuszanie, wykorzystywanie prostytucji,
  • na jakąkolwiek karę za zabójstwo umyśle własnego dziecka lub usiłowanie zabójstwa współmałżonka lub dziecka,
  • na karę pozbawienia wolności, o jakim jakimkolwiek wymiarze, na mocy dwóch lub większej liczby wyroków za popełnienie następujących przestępstw: porzucenie rodziny/niealimentowanie, znęcanie się, uszkodzenie ciała, formy kwalifikowane uszkodzenia ciała, oszustwo popełnionych na szkodę małżonka lub dziecka.

We wszystkich wymienionych przypadkach pozwu o orzeczenie rozwodu nie może wnieść małżonek, który został skazany za współudział lub po orzeczeniu separacji ponownie zamieszkał ze współmałżonkiem oraz w przypadku gdy:

  • współmałżonek popełniwszy któreś z przestępstw wymienionych w pkt 1 lit. b) i c) został uniewinniony ze względu na niepoczytalność i sędzia orzekający rozwód stwierdzi, że pozwany nie jest w stanie utrzymać lub ponownie rozpocząć wspólne życie małżeńskie,
  • została orzeczona separacja małżonków na mocy prawomocnego wyroku lub sąd zatwierdził separację zawartą na mocy porozumienia stron,
  • postępowanie karne mające za przedmiot oskarżenie o kazirodztwo zakończyło się umorzeniem lub uniewinnieniem ze względu na brak przesłanek do skazania, ponieważ czyn nie wywoła skandalu publicznego,
  • współmałżonek będący obcokrajowcem uzyskał za granicą unieważnienie małżeństwa lub rozwód lub też zawarł nowy związek małżeński,
  • małżeństwo nie zostało skonsumowane,
  • uprawomocnił się wyrok, na mocy którego została zmieniona płeć jednego ze współmałżonków.

System opieki zastępczej

CO OZNACZA RODZINA ZASTĘPCZA?

Przepisy zawarte w Ustawie nr 184 z dnia 4 maja 1983 r. znowelizowanej przez Ustawę nr 149 z dnia 28 marca 2001 r. regulujące rodziny zastępcze i adopcje definiują rodzinę zastępczą jako rozwiązanie czasowe mające na celu udzielenie pomocy i wsparcia małoletniemu poprzez stworzenie mu „sprzyjających rozwojowi warunków rodzinnych” w przypadku, gdy rodzice nie są w stanie zapewnić mu odpowiedniej/koniecznej opieki materialnej i moralnej co oznacza, że dziecko znajduje się w nieodpowiednim środowisku rodzinnym, które tymczasowo nie zapewnia mu odpowiednich warunków bytowych i wychowawczych. Ustanowienie rodziny zastępczej musi być traktowana jako środek mający na celu pomoc dziecku i jego rodzinie, ukierunkowany, na ile jest to możliwe, na odtworzenie prawidłowych stosunków pomiędzy dzieckiem a rodzicami biologicznymi.

RÓŻNICA POMIĘDZY RODZINĄ ZASTĘPCZĄ A PRZYSPOSOBIENIEM

Poprzez umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej w odróżnieniu od dziecka przysposobionego nie powstaje taki stosunek, jak pomiędzy rodzicami a dziećmi.

Wraz z umieszczeniem małoletniego w rodzinie zastępczej status prawny małoletniego nie ulega zmianie i w związku z tym nie powstają więzy rodzinne pomiędzy małoletnim a rodzicami pełniącymi funkcję rodziny zastępczej.

Umieszczenie w rodzinie zastępczej jest rozwiązaniem tymczasowym.

KTO MOŻE PEŁNIĆ FUNKCJĘ RODZINY ZASTĘPCZEJ?  

Rodziną zastępczą może być członkowie rodziny małoletniego, obca rodzina, pojedyncza osoba, ośrodki typu rodzinnego.

Preferuje się rodziny/pojedyncze osoby posiadające już dzieci, gdyż uważa się, że lepiej pełnią funkcję rodzin zastępczych, gdyż mogą stworzyć małoletniemu warunki najbardziej odpowiadające modelowi rodziny odpowiadającej jego wiekowi i potrzebom.

Nie ma ustawowo określonych warunków/wymogów, które powinny spełniać osoby starające się o bycie rodziną zastępczą. 

Wybór rodziny zastępczej powinien opierać się na ocenie „indywidulanych cech charakteru małoletniego”, który ma być umieszczony w rodzinie zastępczej, a rodzina zastępcza musi gwarantować zapewnienie małoletniemu utrzymania, wychowania, nauczania i właściwych relacji emocjonalnych, których małoletni potrzebuje.

Przydatność do pełnienia funkcji rodziny zastępczej służby socjalne określają podczas odbywanych spotkać z kandydatami i na podstawie analizy następujących parametrów:

– wiek

– stan psychiczny i fizyczny

– warunki mieszkaniowe

– samowystarczalność finansowa

– historia osoby/rodziny   

DO KOGO MUSZĄ SIĘ ZWRÓCIĆ OSOBY MANIFESTUJĄCE GOTOWOŚĆ PEŁNIENIA FUNKCJI RODZINY ZASTĘPCZEJ?

Właściwych miejscowo służb socjalnych.

Do służb zajmujących się rodzinami zastępczymi działających przy Urzędach Miejskich/Gminnych, do lokalnej lub regionalnej struktury sanitarnej.

Do Stowarzyszeń non profit, które zajmują się rodzinami zastępczymi.

 U KOGO MOŻNA UZYSKAĆ INFORMACJE DOTYCZĄCE RODZIN ZASTĘPCZYCH?

Osoby zainteresowane uzyskaniem informacji lub chcące zgłosić ich gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej dla jednego lub większej ilości małoletnich powinny zwrócić się do właściwych ze względu na ich miejsce zamieszkania służb socjalnych.

Informacje można też uzyskać na stronach stowarzyszeń:

coordinamentofamiglieaffidatarie.it 

atfa.info

KTO NADZORUJE PRZYGOTOWANIE DO USTANOWIENIA RODZINY ZASTĘPCZEJ?

Odpowiedni zespół osób, powołany przez właściwe władze lokalne, który przeprowadzą rozmowy mające na celu zapoznanie się z kandydatami na rodzinę zastępczą, celem dokonania oceny i stwierdzenia, która z kandydujących rodzin będzie najlepiej odpowiadała potrzebom danego małoletniego w chwili oddania go rodziny zastępczej.

JAKIE SĄ PODSTAWOWE CECHY CHARAKTERYSTYCZNE RODZINY ZASTĘPCZEJ?

– Czasowość

– Zachowanie kontaktów z rodzicami biologicznymi

– Możliwość powrotu do rodziców

JAKIE SĄ RODZAJE RODZIN ZASTĘPCZYCH?

1)

– Umieszczenie w rodzinie zastępczej za porozumiem stron

– Sądowe umieszczenie w rodzinie zastępczej

2)

– Rodziną zastępczą jest/są członkowie rodziny biologicznej małoletniego

– Rodziną zastępczą są osoby obce

  Umieszczeni w rodzinie zastępczej za porozumieniem stron oznacza zgodę rodziców i ich współudział w procedurze, sądowe  następuje na podstawie decyzji sądu.

KTO MOŻE WNIOSKOWAĆ O USTANOWIENIE RODZINY ZASTĘPCZEJ?

– Rodzice dziecka

– Lokalne służby socjalne, działające na podstawie otrzymanego od kogokolwiek zawiadomienia/doniesienia lub w wyniku zgłoszenia trudnej sytuacji przez organy bezpieczeństwa publicznego.

DO CZEGO SIĘ ZOBOWIĄZUJE RODZINA ZASTĘPCZA?

– Przyjęcia do siebie małoletniego

– Zajęcia się wychowaniem, utrzymaniem i nauczaniem małoletniego

– Zabezpieczenia i podtrzymywania kontaktów z rodzicami

– Zagwarantowania poszanowania dotychczasowej „historii życiowej” małoletniego, jego relacji z innymi (przyjaciele, znajomi, rodzina), poszanowania jego pochodzenia, kultury. W której się wychował, przyczajeń w tym związanych z aspektami religijnymi 

– Stworzyć warunki sprzyjające powrotowi małoletniego do rodziców

KIEDY USTAJE RODZINA ZASTĘPCZA?

– W przypadku gdy ustają przyczyny umieszczenia (trudności jakie miały miejsce dotyczące małoletniego i jego rodziny) małoletniego w rodzinie zastępczej.

– W przypadku gdyby dalsze pozostawanie w rodzinie zastępczej wpływałoby negatywnie na małoletniego.

– W przypadku upływu okresu, na który została ustanowiona rodzina zastępcza.

CZAS TRWANIA

Czas umieszczenia małoletniego w rodzinie zastępczej jest ograniczony (może trwać od kilku miesięcy do 2 lub 3 lat z możliwością przedłużenia tego okresu) i zostaje określony każdorazowo (dla każdego przypadku) w zależności od tzw. „planu przygotowanego dla rodziców” i/lub postanowienia sądu.

Powierzenie opieki nad małoletnim rodzinie zastępczej ustaje, na podstawie decyzji organu, który podjął uprzednio decyzję o powierzeniu opieki, podstawą decyzji jest dobro małoletniego, w przypadku gdy ustały przyczyny, dla których taka decyzja został podjęta, a dalszy pobyt w rodzinie zastępczej mógłby wpływać niekorzystnie na dziecko. Sąd opiekuńczy po upływie okresu, na który ustanowiono opiekę rodzinny zastępczej, sytuacja rodzinna nie uległa zmianie, po wysłuchaniu lokalnych służb socjalnych i małoletniego, który ukończył lat dwanaście lub małoletniego, który nie ukończył dwunastu lat, ale jego stopień rozwoju jest wystarczający, sąd opiekuńczy wnosi do sądu dla nieletnich wniosek o wydanie innych postanowień, które mają na celu ochronę interesów małoletniego.

CO OZNACZA „W PRAKTYCE” USTANOWIENIE RODZINY ZASTĘPCZEJ?

Przyjęciem małoletniego, na określony okres czasu, w rodzinie, u osoby lub w ośrodku rodzinnym, w przypadku gdy rodzice znajdują się w trudnej sytuacji. Udzielaniu wsparcia rodzinie przy przezwyciężaniu trudności i stworzeniu warunków umożliwiających małoletniemu powrót do jego rodziny.

RODZAJE FUNKCJONOWANIA RODZINY ZASTĘPCZEJ

– Rodzina zastępcza „dzienna”: w przypadku gdy małoletni powierzony jest opiece w przeciągu określonych godzin w ciągu dnia;

– „Z zamieszkaniem”: w przypadku gdy małoletni również zamieszkuje wraz z rodziną zastępczą, na określony okres czasu, z zachowaniem kontaktów i czasowych odwiedzin u rodziców.

JAKIE DZIECI MOGĄ BYĆ UMIESZCZONE W RODZINIE ZASTĘPCZEJ?

Małoletni – od urodzenia do ukończenia 18 roku życia – pochodzący z rodzin, które z różnych przyczyn (choroba, umieszczenie w zakładzie karnym, trudności wychowawcze i/lub nie wypełnianie prawidłowo roli rodziców, przemoc fizyczna i psychiczna, itp.) czasowo nie są w stanie zajmować się swoimi dziećmi.

W rodzinie zastępczej mogą być umieszczone wszystkie dzieci, które znajdują się na terytorium Włoch, również dzieci nie będące obywatelami Włoch.

JAK USTANAWIA SIĘ RODZINĘ ZASTĘPCZĄ?

Na wniosek rodziców małoletniego wniesiony do właściwych miejscowo służb socjalnych i/lub na wniosek służb socjalnych lub w wyniku postanowienia sądu.

W postanowieniu o ustanowieniu rodziny zastępczej muszą być szczegółowo określone przyczyny takiej decyzji oraz określenie czasu, na jaki małoletni zostaje umieszczony w rodzinie zastępczej, jak też i określenie rodzajów i częstotliwości kontaktów z rodzicami i innymi członkami rodziny. W powyższym postanowieniu zostają  również wskazane służby socjalne, które mają obowiązek przygotować i nadzorować program pomocy rodzinie małoletniego i rodzinie zastępczej. Z przebiegu nadzoru służby socjalne mają obowiązek składać periodyczne sprawozdania sądowi opiekuńczemu lub sądowi dla nieletnich w zależności od tego czy umieszczenie w rodzinie zastępczej nastąpiło za zgodą czy bez zgody rodziców małoletniego. Lokalne służby socjalne, które mają obowiązek opracować program pomocy i nadzorować rodzinę zastępczą, bezzwłocznie mają obowiązek informować sąd opiekuńczy lub sąd dla nieletnich, nieletnich w zależności od tego czy umieszczenie w rodzinie zastępczej nastąpiło za zgodą czy bez zgody rodziców małoletniego, o wszelkich istotnych kwestiach i składać semestralne sprawozdania z realizacji programu opiekuńczego, z przewidywać do jego czasu trwania i ze zmian jakie zachodzą w rodzinie małoletniego.   

KTO USTANAWIA RODZINĘ ZASTĘPCZĄ?

Lokalne służby socjalne – po uprzednim otrzymaniu zgody rodziców, rodzica wykonującego władzę rodzicielską lub sprawującego opiekę nad małoletnim  – po wysłuchaniu małoletniego, który ukończył lat 12, jak również i małoletniego mającego poniżej lat 12, biorąc pod uwagę stopień jego rozwoju. Tego rodzaju ustanowienie rodziny zastępczej zwane rodziną zastępczą ustanowioną za porozumieniem stron staje się wykonalne po stwierdzeniu jego wykonalność przez opiekuńczy i nie może trwać dłużej niż dwa lata;

Sąd dla Nieletnich w przypadku gdy rodzice lub opiekun prawny małoletniego nie dochodzą do porozumienia dotyczącego opieki nad małoletnim,  a służby socjalne uznają, że taka konieczność istnieje. Ten rodzaj jest zwany sądowym ustanowieniem rodziny zastępczej.            

JAKIEJ POMOCY I WSPARCIA UDZIELA SIĘ RODZINIE ZASTĘPCZEJ?

Konsultacje i wsparcie; pomoc finansową, ubezpieczenie (w przypadku gdy funkcję rodziny zastępczej pełnią członkowie rodziny małoletniego pomoc finansowa jest przewidziana tylko w przypadkach gdy jest to konieczne).

Na poziomie lokalnym Urzędy Miasta/Urzędy Gminne, jak też i niektóre akty prawne wydane przez władze regionalne ustanowiły specjalne ewidencje rodzin zastępczych również poprzez tworzenie specjalnych rejestrów.

Problemy z prawem
 

System opieki społecznej

Włoski system służb socjalnych zajmujących się dziećmi i młodzieżą opiera się na sieci powiązanych ze sobą instytucji, których zakres kompetencji jest zróżnicowany. Służby socjalne działają na szczeblu gmin, prowincji i regionów. Na szczeblu gminnym zadania i kompetencje służb socjalnych polegają na ustalaniu i weryfikowaniu potrzeb w stosunku do małoletnich zamieszkałych na danym terenie oraz na wyłączności w podejmowaniu konkretnych działań mających na celu ochronę nieletnich (oczywiście poza kompetencjami należącymi do organów wymiaru sprawiedliwości). Gminy zarządzają służbami socjalnymi i podejmują konkretne działa na rzecz dzieci, młodzieży i ich rodziców. Prowincje mają za zadanie planowanie i koordynację działań pomiędzy podmiotami państwowymi i prywatnymi zajmującymi się kwestiami socjalnymi, jak też monitorowanie działań podejmowanych na poziomie lokalnym. Regiony posiadają kompetencje w zakresie stanowienia prawa i ustalania wytycznych programowych, koordynowania polityki socjalnej poszczególnych instytucji działających w różnorodnych sektorach życia społecznego, wprowadzania ujednoliconych narzędzi mających na celu ochronę praw małoletnich i opiekę nad nimi, określania najważniejszych celów i działań socjalnych.

Zadania, które mają obowiązek realizować służby socjalne, to między innymi:

  • udzielanie odpowiedzi na zapytania organów wymiaru sprawiedliwości (Sądów Powszechnych, Sądów dla Nieletnich, Prokuratur), sporządzając sprawozdania lub wywiady środowiskowe;
  • przekazywanie do Sądu Opiekuńczego lub Sąd dla Nieletnich sprawozdań dotyczących nieletnich powierzonych rodzinom zastępczym, ośrodkom leczniczo-rehabilitacyjnym lub domom rodzinnym i innym instytucjom prywatnym lub państwowym zajmującymi się opieką nad dziećmi;
  • sygnalizowanie Prokuratorowi przy Sądzie dla Nieletnich:
    • przypadków porzucenia małoletnich,
    • przestępstw ściganych z urzędu popełnionych przez nieletnich i na szkodę nieletnich,
    • przypadków, w których zachodzi konieczność przedłużenia, skrócenia lub zakończenia okresu powierzenia opieki nad małoletnim rodzinie zastępczej lub innej instytucji,
    • interwencji podejmowane na rzecz małoletnich na podstawie art. 403 kodeksu cywilnego.
  • sygnalizowanie Prokuratorowi przy Sądzie dla Nieletnich sytuacji potencjalnie niebezpiecznych dla małoletniego, które mogą wymagać podjęcia działań ze strony organów wymiaru sprawiedliwości.

Kompetencje organów wymiaru sprawiedliwości podzielone są pomiędzy Sądy Powszechne i Sądy dla Nieletnich. Tryb postępowania powyższych instytucji jest następujący:

  • w przypadku zgonu obojga rodziców lub w przypadku niemożności wykonywania przez nich obowiązków rodzicielskich, sytuacja małoletniego zostaje przedłożona Sądowi Opiekuńczemu przy Sądzie Powszechnym w miejscu, gdzie małoletni zamieszkuje i przebywa, który ustanawia dla małoletniego opiekuna (art. 343 kodeksu cywilnego);
  • Sąd Powszechny, orzekając separację lub rozwód małżonków, rozstrzyga również kwestie opieki nad małoletnimi dziećmi i kwestie alimentowania (art. 144 kodeksu cywilnego, ustawa nr 898/1970 i nr 74/1987 r. regulująca rozwód, ustawa nr 54/2006 r. regulujące powierzenie opieki oboju rodzicom i alimenty);
  • Sąd dla Nieletnich orzeka o powierzeniu opieki i alimentach w przypadku dzieci, których rodzice nie są małżeństwem i postanawiają zaprzestać prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego (art. 317 bis k.c., ustawa 54/2006 regulujące powierzenie);
  • W przypadku gdy małoletni znajduje się w sytuacji zagrożenia ze względu na to, że rodzice nie są w stanie wypełniać w należyty sposób ciążących na nich obowiązków, sytuacja taka musi być zasygnalizowana prokuratorowi działającemu przy Sądzie dla Nieletnich, który może wnosić do tegoż sądu wnioski o wydanie różnych, stosownych postanowień mających na celu ochronę interesu małoletniego, ograniczających lub pozbawiających rodziców władzy rodzicielskiej (art. 330, 333, 336 k.c.);
  • w przypadku gdy małoletni został porzucony (warunki porzucenia moralnego i fizycznego) przez rodziców lub krewnych do 4. stopnia pokrewieństwa, na wniosek prokuratora działającego przy Sądzie dla Nieletnich może być orzeczona zdolność do adopcji (ustawa nr 184/1983, zmieniona przez ustawę nr 149/2001);
  • adopcja krajowa i zagraniczna małoletnich jest orzekana przez Sąd dla Nieletnich (ustawa nr 184/1983, zmieniona przez ustawę nr 476/1998, ratyfikacja Konwencji haskiej z 29/5/1993 regulującej adopcje zagraniczne i ustawa nr 149/2001);
  • w przypadkach szczególnych i nagłych, do czasu podjęcia przez sąd ostatecznej decyzji mającej na celu ochronę małoletniego, gdy małoletni znajduje się w sytuacji zagrożenia dla jego psychicznej i fizycznej integralności, organy administracji i organy bezpieczeństwa i porządku publicznego, za pośrednictwem służb socjalnych, mają obowiązek umieszczenia małoletniego w miejscu bezpiecznym (art. 403 k.c.).

Właściwość miejscowa sądu ustalana jest na podstawie miejsca zamieszkania małoletniego i może nie pokrywać się z miejscem zamieszkania rodziców.

Powierzenie opieki nad małoletnim  – zgodnie z nadrzędnymi zasadami, które stanowią podstawę obowiązujących we Włoszech regulacji prawnych odnoszących się do opieki nad małoletnimi (rodzin zastępczych), wszelkie działania podejmowane przez jakiekolwiek instytucje,  organy państwowe czy osoby prywatne,  mają na celu ochronę interesu małoletniego.

Do praw przysługujących dziecku, jako osobie i jako obywatelowi, należy dołączyć prawa regulujące stosunki rodzinne. Art. 30 i 31 włoskiej Konstytucji odnoszą się do programu ochrony dzieciństwa, który skoncentrowany jest nie tylko na ochronie stosunków dzieci i rodziców, ale również nakłada na instytucje publiczne zadania mające na celu wspomaganie rodziców. Tylko w przypadkach wyjątkowo trudnych przewidziane jest zastąpienie rodziców nie będących w stanie w należyty sposób sprawować władzy rodzicielskiej.

Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej

Zgodnie z postanowieniami art. 4 Ustawy nr 183/1984 r., znowelizowanym przez art. 4 Ustawy nr 149 z dnia 28 marca 2001 r. ustanowienie rodziny zastępczej jest zarządzane przez lokalne służby socjalne, po uprzednim uzyskaniu zgody rodziców lub rodzica wykonującego władzę rodzicielską lub osoby sprawującej opiekę, po wysłuchaniu małoletniego, który ukończył lat 12, jak też i małoletniego, który nie ukończył lat 12, bazując się na jego stanie rozwoju. Następnie Sąd opiekuńczy właściwy miejscowo ze względu na miejsce przebywania małoletniego, wydając stosowne orzeczenie, potwierdza uprzednie postanowienie służb socjalnych i nadaje mu tytuł wykonawczy. W przypadku braku zgody rodziców posiadających władzę rodzicielską lub opiekuna, postanowienie wydaje sąd dla nieletnich.

Ustanowienie rodziny zastępczej musi być traktowana jako środek mający na celu pomoc dziecku i jego rodzinie, ukierunkowany, na ile jest to możliwe, na odtworzenie prawidłowych stosunków pomiędzy dzieckiem a rodzicami. We wszystkich przypadkach, w których inni członkowie rodziny (dziadkowie) wykazują gotowość pomocy i opieki nad dzieckiem, przepisy zawarte w Ustawie nr 184 z 1983 r. (nakładające szczególny nacisk na więzy rodzinne przy podejmowaniu decyzji dotyczących powierzenia opieki nad małoletnim), pozwalają na powierzenie dziecka innym członkom rodziny, ale tylko w przypadku gdy relacje psychologiczne i uczuciowe odpowiadają charakterystycznym relacjom rodzinnym.

Zgodnie z postanowieniami zawartymi w art. 2 Ustawy nr 183 z 1984 r. małoletni czasowo pozbawiony właściwego środowiska rodzinnego, pomimo podjętych działań mających na celu udzielenie pomocy i wsparcia (zgodnie z art. 1), zostaje umieszczony w rodzinie zastępczej, najlepiej rodzinie, która też posiada małoletnie dzieci, lub u pojedynczej osoby, pod warunkiem zapewnienia małoletniemu utrzymania, wychowania, nauczania i właściwych relacji emocjonalnych, których potrzebuje.

W przypadku gdy nie istnieje możliwość umieszczenia w rodzinie zastępczej, podejmuje się decyzję o umieszczeniu małoletniego w domu rodzinnym lub innej instytucji prywatnej lub państwowej zajmującej się opieką nad dziećmi.

W postanowieniu o ustanowieniu rodziny zastępczej muszą być szczegółowo określone przyczyny takiej decyzji oraz określenie czasu, na jaki małoletni zostaje umieszczony w rodzinie zastępczej, jak też i określenie rodzajów i częstotliwości kontaktów z rodzicami i innymi członkami rodziny. W powyższym postanowieniu zostają również wskazane służby socjalne, które mają obowiązek przygotować i nadzorować program pomocy rodzinie małoletniego i rodzinie zastępczej. Z przebiegu nadzoru służby socjalne mają obowiązek składać periodyczne sprawozdania Sądowi opiekuńczemu lub sądowi dla nieletnich w zależności od tego, czy umieszczenie w rodzinie zastępczej nastąpiło za zgodą czy bez zgody rodziców małoletniego. Lokalne służby socjalne, które mają obowiązek opracować program pomocy i nadzorować rodzinę zastępczą, muszą bezzwłocznie informować Sąd opiekuńczy lub Sąd dla nieletnich (w zależności od tego czy umieszczenie w rodzinie zastępczej nastąpiło za zgodą czy bez zgody rodziców małoletniego) o wszelkich istotnych kwestiach i składać semestralne sprawozdania z realizacji programu opiekuńczego, z przewidywań co do jego czasu jego trwania i ze zmian, jakie zachodzą w rodzinie małoletniego.

Art. 2 ustawy nr 183 z 1984 r. stanowi, że powierzenie opieki nad małoletnim rodzinie zastępczej ustaje na podstawie decyzji organu, który podjął uprzednio decyzję o powierzeniu opieki. Podstawą decyzji jest dobro małoletniego, w przypadku gdy ustały przyczyny, dla których taka decyzja został podjęta, a dalszy pobyt w rodzinie zastępczej mógłby wpływać niekorzystnie na dziecko. Sąd opiekuńczy po upływie okresu, na który ustanowiono opiekę rodziny zastępczej, jeśli sytuacja rodzinna nie uległa zmianie, po wysłuchaniu lokalnych służb socjalnych i małoletniego, który ukończył lat dwanaście lub małoletniego, który nie ukończył dwunastu lat, ale jego stopień dojrzałości jest wystarczający, wnosi do sądu dla nieletnich wniosek o wydanie innych postanowień, które mają na celu ochronę interesów małoletniego.

Postępowanie odwoławcze

Możliwość i tryb postępowania odwoławczego  – sądy dla nieletnich w kwestiach cywilnych, kończąc postępowanie z reguły, poza nielicznymi wyjątkami (np. w przypadkach dotyczących porzucenia lub uznania ojcostwa), w których wydawane są wyroki, wydają orzeczenia. Od wyroków jako środek odwoławczy przysługują apelacja i kasacja. Natomiast orzeczenia nie we wszystkich przypadkach podlegają zaskarżeniu w wymienionych instancjach.

Nie można wnieść apelacji od orzeczeń tymczasowych i wydanych w trybie nagłym (czyli takich, które mogą ulec zmianie), wydanych na podstawie art. 336 k.c. W stosunku do tych orzeczeń można w czasie, w którym obowiązują, wnieść do Sądu dla Nieletnich wniosek o ich odwołanie lub zmianę.

Orzeczenia kończące postępowanie podlegają apelacji, którą wnosi się do Wydziału dla Nieletnich właściwego Sądu Apelacyjnego.

Zgodnie z zapisem art. 739 k.p.c. od orzeczenia wydanego przez Sędziego Opiekuńczego (lub od orzeczeń sądu wydanych w składzie jednoosobowym) można wnieść środek odwoławczy poprzez wniesienie zażalenia do sądu, który będzie orzekał w składzie wieloosobowym na posiedzeniu niejawnym. Od orzeczeń wydanych przez sąd na posiedzeniu niejawnym w pierwszej instancji przysługuje środek zażalenia do sądu apelacyjnego, który orzeka również na posiedzeniu niejawnym.

Zażalenie musi być wniesione w terminie 10 dni, który jest terminem zawitym, liczonym od dnia powiadomienia o orzeczeniu (jeśli w postępowaniu występuje jedna strona) lub od dnia doręczenia orzeczenia  (jeśli w postępowaniu występują dwie strony lub więcej.

Z reguły wykluczona jest możliwość zaskarżenia orzeczenia poprzez wniesienie wniosku kasacyjnego do sądu kasacyjnego. Zgodnie z orzecznictwem sądu kasacyjnego orzeczenia Sądów dla Nieletnich, mimo że są orzeczeniami kończącymi postępowanie w sprawie, nie mogą być poddane pod rozstrzygnięcie sądu kasacyjnego, ponieważ pomimo ich charakteru mającego na celu ochronę interesów małoletnich mogą być jednakże w każdym czasie zmienione. Zatem mają charakter orzeczeń tymczasowych, dlatego nie mogą podlegać kasacji.

W sprawach karnych sąd wydaje postanowienia w formie wyroków, czyli podlegają apelacji i kasacji.

Pożądane zachowania rodziców w sytuacji, kiedy dziecko trafi do pieczy zastępczej lub kiedy służby zaczną interesować się rodziną: nawiązanie współpracy z miejscowymi organami, okazanie chęci współpracy,  unikanie powoływania się na bycie obcokrajowcem, a co za tym idzie wyłączenie spod włoskiej jurysdykcji, zwłaszcza w przypadku małoletnich (np. argument, że dziecko ma również polskie obywatelstwo i meldunek w Polsce, czyli jest wyłączone spod włoskiej jurysdykcji).

Gdzie szukać pomocy

Można i należy zwrócić się do włoskiego adwokata. Zgodnie z obowiązującymi we Włoszech przepisami przymus adwokacki – strona musi być reprezentowana przez pełnomocnika – obowiązuje, poza nielicznymi wyjątkami, właściwie we wszystkich rodzajach postępowań zarówno karnych, cywilnych (w tym postępowań nieprocesowych, spraw rodzinnych), jak i administracyjnych.

Pojęcie adwokata z urzędu w polskim znaczeniu różni się od włoskiego. W postępowaniu karnym  – ze względu na obowiązujący przymus adwokacki strona (w tym oskarżony) ma prawo do wyznaczenia adwokata z wyboru, w przypadku jego braku (nie wyznaczył lub pełnomocnik zrezygnował) sąd wyznacza pełnomocnika z urzędu (jest to adwokat wyznaczony przez organ wymiaru sprawiedliwości, ale za jego usługi płaci strona, a nie państwo włoskie).

W przypadku spełnienia określonych przesłanek strona ma prawo do adwokata z urzędu w polskim rozumieniu, za jego usługi płaci państwo włoskie, ale sposób ich wyznaczania jest odmienny w stosunku do polskich zasad.

Bezpłatna pomoc prawna

Prawo do adwokata z urzędu mają osoby, które muszą spełniań następujące warunki:

  • nie posiadają żadnego dochodu lub ich dochód roczny nie przekracza 11493,82 euro (kwota co kilka lat ulega zmianie),
  • posiadają obywatelstwo włoskie lub w przypadku obcokrajowców posiadają/posiadali prawo pobytu na terytorium Włoch w chwili powstania stosunku prawnego lub stanu faktycznego, który jest przedmiotem sporu,
  • roszczenie osoby, która wnioskuje o adwokata z urzędu, musi być uzasadnione (nie mogą to być roszczenia ewidentnie nieuzasadnione).

Wniosek kieruje się do sekretariatu właściwej rady adwokackiej. Wniosek może złożyć bezpośrednio osobiście osoby zainteresowana lub za pośrednictwem wybranego uprzednio adwokata, wpisanego na listę adwokatów z urzędu. Wniosek musi zawierać: prośbę o przydzielenie adwokata z urzędu, dane osobowe wnioskodawcy w tym kod identyfikacji podatkowej (codice fiscale), oraz skład i dane członków rodziny, oświadczenie własne dotyczące wysokości uzyskiwanych dochodów, zobowiązanie do informowania na bieżąco w przypadku zmiany sytuacji majątkowej, informację czy sprawa jest już w toku, wyznaczoną datę najbliższego posiedzenia sądu, dane i miejsce zamieszkania strony przeciwnej, przedstawienie stanu faktycznego i prawnego stanowiącego podstawę roszczenia, wskazanie dowodów (dokumenty, świadkowie, opinie biegłych itp.)           

Rzecznik Praw Dziecka

Na mocy przepisów Ustawy nr 112 z dnia 12 lipca 2011 r. od listopada 2011 r. we Włoszech została powołana instytucja Krajowego Rzecznika Prawa Dziecka (Autorità garante dell’infanzia e dell’adolescenza).

W większości regionów działają również Regionalni Rzecznicy Praw Dziecka (lista plus kontakty: www.garanteinfanzia.org).

Punkty Niebieskiej Linii

Telefono Azzurro – Sede di Milano   
via Copernico 1 20125 Milano
Telefono 02.550271
Fax  0255027200

Telefono Azzurro – Sede di Torino 
Corso Rosselli
128/A – 10141 Torino
Telefono 011.4831104 
Fax 011.4367980

Telefono Azzurro – Sede di Treviso 
Via Isola di Mezzo
33 – 31100 Treviso
Telefono 0422.545404

Telefono Azzurro – Sede di Modena 
Via Emilia Est
421 – 41100 Modena
Telefono 059.9787.000 
Fax 059.9787.007

Telefono Azzurro – Sede di Firenze
Borgo Tegolaio, 7 – 50123 Firenze
Telefono 055.5387420
Fax 055.5387421

Telefono Azzurro – Sede di Roma 
Piazza Forlanini 1
Pal. R – 00151 Roma    
Telefono 06.95219201
Fax 06.95219220

Telefono Azzurro – Sede di Napoli 
Via Vicinale Santa Maria del Pianto
1 – 80143 Napoli
telefonoazzurro.napoli@azzurro.it

Telefono Azzurro – Sede di Palermo 
Via Lussemburgo
68 – 90146 Palermo
Telefono 091.7659600
Fax  091.7659601

 
Tu znajdziesz pomoc
 

Lista kontaktów we Włoszech

Rzecznik Praw Dziecka (Autorità garante dell’infanzia e dell’adolescenza)

Via di Villa Ruffo, 6 – 00196 Roma
Tel: +39.06.67.79.65.51
Fax: +39.06.67.79.34.12
Posta certificata
autoritagaranteinfanzia@pec.it

Segreteria 
segreteria@garanteinfanzia.org

Regionalni Rzecznicy Praw Dziecka – kontakty j.w.

Niebieska Linia / Telefono Azzurro – kontakty j. w.

Zunifikowany numer alarmowy (Numero unico di emergenza) 112

Lista organizacji polonijnych we Włoszech

Związek Polaków we Włoszech
największa organizacja parasolowa zrzeszająca stowarzyszenia polonijne
www.polonia-wloska.org
zpww@polonia-wloska.org

Związek Polaków w Mediolanie
organizacja prowadzi zajęcia dla dzieci w wieku przedszkolnym
www.polonia-milano.org;
www.facebook.com/associazionedeipolacchiamilano
info@polonia-milano.org

Koło Kulturalne Włosko-Polskie w Lombardii
www.circoloitpol.eu
circoloitpol@gmail.com

Ognisko Polskie w Turynie
polonia.turyn@libero.it

Centrum Edukacji i Integracji „Bratanki” w Genui
www.bratanki.com
www.facebook.com/associazioneBratanki
info@bratanki.com
Organizacja prowadzi zajęcia dla dzieci w wieku przedszkolnym oraz szkołę polską

Włosko-Polskie Stowarzyszenie w Genui
ass.it.pl.ge@gmail.com

Stowarzyszenie Promocji Społecznej „Polonia” w Cesenie
Organizacja prowadzi w Rawennie ludotekę dla dzieci w wieku przedszkolnym.
www.facebook.com/AssociazionePolonia
bernadeta.grochwska@gmail.com

Stowarzyszenie Rodzin Polskich Kombatantów we Włoszech w Forlì (całe Wlochy)
www.afcpi.it
nowakmonti@libero.it

Stowarzyszenie Polsko-Włoskie „Via dell’Ambra”
www.facebook.com/Associazione-Via-dellAmbra
wisnia.dorota14@gmail.com

Stowarzyszenie Kulturalne Polsko-Włoskie w Pontenure k. Piacenzy
Organizacja prowadzi zajęcia dla dzieci w wieku przedszkolnym oraz szkołę polską
www.facebook.com/ludotecascuolapolaccakwiatypolskie/
acipp.info@gmail.com

Stowarzyszenie Szkoła Polska w Reggio Emilia
Organizacja prowadzi szkołę polską.
iwona.stachera@libero.it

Związek Polaków w Trydencie
www.poloniaintrentino.it
presidente@poloniaintrentino.it

Włosko-Polskie Stowarzyszenie w Padwie
Organizacja prowadzi zajęcia dla dzieci w wieku przedszkolnym oraz szkołę polską
www.aipp.eu
www.facebook.com/AIPP.Padova
www.facebook.com/szkolapolskapadwa
direttivo.aipp@gmail.com

Stowarzyszenie „Polska Ludoteka Rodzinna” (Campiglia dei Berici, prowincja Vicenza)
Organizacja prowadzi zajęcia dla dzieci w wieku przedszkolnym oraz szkołę polską
www.polskaludoteka.it,
www.facebook.com/PolskaLudoteka
info@polskaludoteka.it

Centrum Integracji i Edukacji “Wisła” (Montebelluna, prowincja Treviso)
Organizacja prowadzi szkołę polską
www.facebook.com/szkolamontebelluna
justyna.sernaglia@gmail.com

Accademia dei Rampanti (Padwa)
www.rampanti.org
mwinnicki@rampanti.org

Stowarzyszenie Włosko-Polskie Ludoteka Wojtek  (Associazione Italo-Polacca Ludoteka Wojtek) w Marche
polskaludotekaascoli@libero.it
ludotekawojtek@gmail.com 
www.facebook.com/Associazione-Ludoteka-Italo-Polacca-Wojtek

Stowarzyszenie „Amici Italia – Polonia” (Associazione „Amici Italia – Polonia”) w Taranto
amici@onet.pl
www.amici-italia-polonia.blog.pl

Apulijskie stowarzyszenie włosko – polskie (Associazione Pugliese Italo Polacca) w Bari
Organizacja prowadzi szkołę polonijną
info@apuliaonline.eu 
www.assopuglieseitalopolacca.jimdo.com

Związek Polaków w Kalabrii (Associazione dei Polacchi in Calabria)
Organizacja prowadzi szkołę polonijną
assopolca@yahoo.it ,
www.associazionepolacchiincalabria.it 
www.facebook.com/AssociazionedeiPolacchiinCalabria

Stowarzyszenie „Instytut dla Polonii” (Associazione „Istituto per la Polonia”) w Lago Patria
Organizacja prowadzi szkołę polonijną
info@istitutopolonia.it

Stowarzyszenie Przyjaźni i Współpracy Polsko-Włoskiej w Kampanii – ACAIP (Associazione per la Cooperazione e Amicizia Italo-Polacca in Campania)
acaip@hotmail.it

Stowarzyszenie Polsko-Włoskie „Orzeł Biały” (Associazione Polacco-Italiana „Aquila Bianca”) w Paestum
orzel.bialy2014@tiscali.it,
a.kotecka@tiscali.it

Stowarzyszenie Włosko-Polskie w Salerno i Prowincji A.I.P.SA.P (Associazione Italo-Polacca di Salerno e Provincia)
aipsap@libero.it 
ewawidak@libero.it

Stowarzyszenie Kulturalne „INSIEME” (Associazione Culturale „INSIEME”) w Rocca di Papa
bosca5@wp.pl

Stowarzyszenie Nauczycieli Języka i Kultury Polskiej w Rzymie (Associazione  degli Insegnanti di Lingua e Cultura Polacca a Roma)
Organizacja prowadzi polskie przedszkole
snjikp@gmail.com ;
kontakt w sprawie przedszkola: przedszkolerzym@gmail.com;
kontakt w sprawie kursów językowych: linguapolaccaaroma@gmail.com lub snjikp@gmail.com lub szkolarzym@gmail.com;
www.facebook.com/jezykpolskiwrzymie

Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Le Rondini” (Associazione di Promozione Sociale e Culturale „Le Rondini”) w Rzymie
associazioneclerondini@hotmail.it

Stowarzyszenie Włosko-Polskie w Rzymie – AIPRO (Associazione Italo-Polacca di Roma) w Rzymie
aipro@libero.it

Stowarzyszenie Kulturalne Videopyja (Associazione Culturale Videopyja) w Rzymie
info@videopyja.com
www.videopyja.com

Stowarzyszenie Włosko-Polskie Nowe w Marche (Associazione Italo-Polacca Nuova delle Marche)
Organizacja prowadzi szkołę polonijną
aipmarche@gmail.com
Fb: Associazione Italo Polacca Nuova delle Marche

Stowarzyszenie Polsko-Włoskie Apolonia w Termoli
anticapolonia@gmail.com

Polsko-Sardyńskie Stowarzyszenie Kulturalne „Orzeł Biały” (Associazione Culturale Polacco Sarda „Aquila Bianca”)
Organizacja prowadzi szkołę polonijną
ass.aquilabianca@gmail.com

Stowarzyszenie Kulturalne Polsko-Włoskie „Wspólna Europa” (Associazione Culturale Polacco-Italiana „Europa Condivisa”) w Palermo
Organizacja prowadzi szkołę polonijną
wspolna.europa@virgilio.it

Stowarzyszenie Kulturalne Włosko-Polskie w Toskanii (Associazione Culturale Italo-Polacca in Toscana) we Florencji
info@polonia-toscana.eu 
www.polonia-toscana.eu
www.facebook.com/Associazione-Culturale-Italo-Polacca-in-Toscana

Stowarzyszenie włosko-polskie „Pro Polonia” w Pistoi
polacywewloszech@gmail.com
www.polacywewloszech.com

Stowarzyszenie Comunita’ Polacca (Associazione Comunita’ Polacca) w Terni
comunitapolaccaaterni@live.it
Fb: Comunita’ Polacca Terni

Stowarzyszenie „Przyjaciele Polski w Umbrii” (Associazione Amici di Polonia in Umbria) w Gubbio
amicipoloniaumbria@libero.it

Lista kontaktów w Polsce

Instytucja

Dane kontaktowe

Ministerstwo Spraw Zagranicznych

Departament Konsularny

Adres: Al. Szucha 23, 00-580 Warszawa

Telefon: (22) 523-90-00

Strona internetowa: www.gov.pl/web/dyplomacja

Telefon: (22) 523-94-44

E-mail: DK.Sekretariat@msz.gov.pl,  

informacja.konsularna@msz.gov.pl

Ministerstwo Sprawiedliwości

Departament Spraw Rodzinnych i Nieletnich

Adres: Al. Ujazdowskie 11, 00-950 Warszawa

Telefon: (22) 239-07-40

Strona internetowa: zobacz

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej

Departament Polityki Rodzinnej

Adres: ul. Nowogrodzka 1/3/5,  00‐513 Warszawa

Telefon: (22)250-01-08

Strona internetowa: www.gov.pl/web/rodzina

Telefon: (22) 461-60-60

E-mail: sekretariat.dsr@mrpips.gov.pl

Rzecznik Praw Dziecka

Adres: ul. Chocimska 6, 00-791 Warszawa

Telefon: (22) 583-66-00

Dziecięcy Telefon Zaufania: 800-12-12-12

E-mail: rpd@brpd.gov.pl

Strona internetowa: www.brpd.gov.pl

Rzecznik Praw Obywatelskich

Adres: Al. Solidarności 77, 00-090 Warszawa

Telefon: (22) 551-77-00

Infolinia: 800-676-676

E-mail: biurorzecznika@brpo.gov.pl

Strona internetowa: www.rpo.gov.pl

Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie

Telefon: (22) 599-71-20

E-mail: sekretariat@wcpr.pl

Strona internetowa: www.wcpr.pl

Zielona Linia

(udziela pomocy w zakresie usług rynku pracy i dostępnych świadczeń)

Adres: Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia Zielona Linia, ul. Trawiasta 20b, 15-161 Białystok

Telefon: 19524 (Infolinia)

E-mail: biuro@zielonalinia.gov.pl

Strona internetowa: www.zielonalinia.gov.pl

Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą

Adres: ul. Kielecka 43, 02-530 Warszawa

Telefon: (22) 469-11-26

E-mail: sekretariat@orpeg.pl

Strona internetowa: www.orpeg.pl

Warszawski Ośrodek Interwencji Kryzysowej

Adres: ul. 6-go Sierpnia 1/5, 02-843 Warszawa

Telefon: (22) 855-44-32

E-mail: sekretariat@woik.waw.pl

Wykaz ośrodków interwencji kryzysowej dla poszczególnych województw: zobacz

Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci – UNICEF

Adres: ul. Rolna 175 D, 02-729 Warszawa

Telefon: (22) 568-03-00

E-mail: unicef@unicef.pl

Strona internetowa: www.unicef.pl

Ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia”

Telefon: 800-120-002

Strona internetowa: zobacz

Komitet Ochrony Praw Dziecka

Adres: ul. Oleandrów 6, III piętro,  00-629 Warszawa

Telefon: (22) 626-94-19

E-mail: kopd@kopd.pl

Strona internetowa: www.kopd.pl