Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą
Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą
Model edukacji
Wszystkie dzieci w wieku od 3 lub 4 lat w Anglii mają prawo do bezpłatnej edukacji przed rozpoczęciem nauki szkolnej.
W Wielkiej Brytanii zapewnia się bezpłatnie miejsce dla wszystkich dzieci w wielu 5-16 lat w państwowych placówkach nauki szkolnej.
Obowiązek szkolny w Wielkiej Brytanii rozpoczyna się odpowiednio w dniu: 31 grudnia, 31 marca lub 31 sierpnia każdego roku – przypadającym po piątych urodzinach dziecka. Jeżeli piąte urodziny dziecka przypadają na jedną z tych dat, ten dzień będzie dniem, w którym rozpoczyna się dla danego dziecka obowiązek szkolny (np. jeżeli dziecko obchodzi piąte urodziny po 31 grudnia, a przed lub w dniu 31 marca, powinno rozpocząć naukę w pełnym wymiarze godzin w dniu 31 marca, czyli najbliższym semestrze danego roku). Dzieci muszą kontynuować naukę w pełnym wymiarze godzin aż do ukończenia szkoły.
Dziecko może zakończyć edukację szkolną w ostatni piątek czerwca w roku, w którym ukończy 16 lat przed zakończeniem wakacji letnich.
Następnie, do ukończenia 18 lat, dziecko powinno:
Więcej informacji na temat szkolnictwa można znaleźć na stronach: zobacz lub zobacz
Daty rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego, przerw semestralnych, ferii i wakacji w szkołach mogą być ustalone w sposób odmienny – w zależności od miejsca położenia placówki. Po wprowadzeniu adresu (postcode) szkoły daty te są dostępne na stronie zobacz.
Procedura naboru dziecka do szkoły
Co do zasady dzieci osób przyjeżdżających z zagranicy mają prawo uczęszczać do szkół w Anglii. Przed zapisaniem dziecka do szkoły, rodzice muszą się upewnić, czy posiadane przez nich prawo pobytu na terytorium Wielkiej Brytanii lub warunki ich wizy pobytowej umożliwiają ich dzieciom dostęp do bezpłatnej nauki.
Do 31 grudnia 2020 r. wszystkie dzieci posiadające obywatelstwo państw z Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii, zgodnie z brytyjskim prawem migracyjnym były uprawnione do wjazdu na terytorium Anglii w celu pobierania nauki lub kontynuowania edukacji. Każdy obywatel EOG lub Szwajcarii przybywający do Zjednoczonego Królestwa do 31 grudnia 2020 r. był uprawniony do ubiegania się do końca czerwca 2021 r. o EU Settlement Scheme, który gwarantuje dostęp do bezpłatnej nauki w szkołach w Anglii, o ile wniosek o jego przyznanie zostanie rozpatrzony pozytywnie. Aktualnie małoletni poniżej 18 roku życia mogą wjeżdżać do Wielkiej Brytanii i zachowują prawo do bezpłatnej edukacji jeżeli należą do jednej z poniższych kategorii osób:
Do wjazdu na terytorium Wielkiej Brytanii w celu pobierania bezpłatnej nauki w szkołach państwowych nie są uprawione osoby przekraczające granicę Wielkiej Brytanii na podstawie turystycznego ruchu bezwizowego czy wizy turystycznej.
Więcej informacji: https://www.gov.uk/guidance/schools-admissions-applications-from-overseas-children
Lista dokumentów potrzebnych do zapisania dziecka do szkoły jest określana przez lokalne władze, w których jurysdykcji znajduje się dana placówka edukacyjna. Co do zasady tłumaczenie przysięgłe dokumentów nie jest konieczne.
Edukacja podstawowa rozpoczyna się od kluczowego etapu 1 i trwa do zakończenia etapu 3. Następnie, w wieku 11 lat, większość uczniów rozpoczyna naukę w szkole średniej, ale w niektórych szkołach uczniowie dołączają do szkoły w wieku 13+ lat. W wieku 16 lat (koniec etapu kluczowego 4 i klasy 11) wszyscy uczniowie przystępują do serii egzaminów zwanych Ogólnym Certyfikatem Szkolnictwa Średniego (GCSE). Egzamin zwykle składa się z około ośmiu do dziesięciu przedmiotów, które muszą obejmować m.in. język angielski i matematykę. Kluczowy etap 5 jest przeznaczony dla uczniów w wieku 16-18 lat (czasem 19), a po jego zakończeniu uczniowie przystępują do egzaminów na poziomie zaawansowanym lub podstawowym (GCE Advanced – A levels, GCE Advanced Subsidiary – AS levels) – będących odpowiednikiem polskiej matury. Ze względu na trwającą od marca 2020 r. pandemię Covid-19 zasady oceny kwalifikacji zdobytych przez uczniów, w tym wymagań na egzaminach A i AS level, są poddawane okresowym modyfikacjom.
Szkoły na terytorium Anglii zapewniają kursy językowe dzieciom, dla których język angielski nie jest pierwszym językiem. Nauczyciele oraz praktycy współpracujący ze szkołami dbają, aby ich oferta odpowiadała potrzebom rozwojowym i edukacyjnym wszystkich dzieci uczęszczających do danej placówki.
Poniżej został umieszczony link do broszury opracowanej przez praktyków pracujących z dziećmi i ich rodzinami, wspierającej naukę języka angielskiego od najmłodszych lat.
Każdy rodzic, zgodnie z prawem oświatowym, może uczestniczyć w edukacji swojego dziecka, a uczniowie powinni być kształceni zgodnie z wolą swoich rodziców. Ponadto władze szkoły są zobowiązane brać pod uwagę wszelkie opinie wyrażane przez rodziców. Osoby sprawujące władzę rodzicielską lub opiekę nad dzieckiem, mają takie same prawa jak rodzice biologiczni, a zatem mają m.in. prawo:
Pracownicy szkoły i władz lokalnych są zobowiązani traktować wszystkich rodziców jednakowo, chyba że nakaz sądowy ogranicza zdolność rodziców do podejmowania decyzji w zakresie edukacji lub otrzymywania informacji o swoich dzieciach.
Ponadto obowiązkiem każdego rodzica jest zapewnienie dostępu do edukacji dzieciom objętym obowiązkiem szkolnym. Szkoła nie powinna brać udziału w konflikcie rodziców związanych z brakiem porozumienia co do np. wyboru szkoły dla dziecka lub jego rozwojem edukacyjnym. Jeżeli jednak działanie rodziców pozostaje sprzeczne z interesem dziecka i jego dobrem, szkoła powinna zasugerować rozwiązanie konfliktu na drodze sądowej.
Leczenie a zgoda rodzica, gdy dziecko ulega wypadkowi
Ustawa o dzieciach z 1989 r., Sekcja 3 stanowi, że osoby, które nie mają władzy rodzicielskiej i w danej chwili faktycznie opiekują się dzieckiem, mogą w uzasadnionych przypadkach podjąć decyzję o jego leczeniu bez zgody rodzica – jeżeli ma ona na celu ochronę życia i zdrowia (np. w sytuacji, w której dziecko ulega wypadkowi, pracownicy szkoły powinni zabrać dziecko do szpitala w celu udzielenia mu niezbędnej pomocy i niezwłocznie poinformować o tym rodziców).
Pozostawianie dziecka samego w domu
Prawo nie określa wieku, w którym dziecko może zostać pozostawione bez opieki. Jeżeli jednak pozostawienie dziecka samego w domu zagraża jego bezpieczeństwu, może to zostać potraktowane jako przestępstwo. Ocena stopnia dojrzałości dziecka oraz oceny ewentualnego ryzyka należy do jego bezpośrednich opiekunów.
Zgodnie ze standardami przyjętymi przez Narodowe Towarzystwo Zapobiegania Okrucieństwu wobec Dzieci (National Society for the Prevention of Cruelty to Children – NSPCC):
Jeżeli rodzice zostawiają dziecko bez nadzoru „w sposób, który może spowodować niepotrzebne cierpienie lub uszczerbek na zdrowiu”, może zostać wszczęte przeciwko nim postępowanie sądowe.
Władza rodzicielska
W Wielkiej Brytanii władza rodzicielska zdefiniowana została w części (section) 3(1) Ustawy o Dzieciach (Children Act 1989) i są to: „wszystkie prawa i obowiązki, które zgodnie z prawem posiada rodzic w stosunku do swojego dziecka oraz jego własności”. Pojęcie władzy rodzicielskiej skupia się przede wszystkim na obowiązkach rodzica wobec dziecka, a nie jego prawach względem małoletniego.
Co do zasady, wszystkie matki i ojcowie mają prawa i obowiązki wobec dziecka, rozumiane jako „odpowiedzialność rodzicielska” lub „władza rodzicielska”.
Władza rodzicielska w praktyce: (https://www.gov.uk/parental-rights-responsibilities)
W razie konieczności podjęcia decyzji dotyczącej wychowania dziecka, każda osoba, która sprawuje władzę rodzicielską, ma prawo zabrać głos. Codzienne decyzje powinny być podejmowane przez rodzica lub opiekuna prawnego, z którym dziecko zamieszkuje – z możliwością wyłączenia innych osób sprawujących władzę rodzicielską. W praktyce odpowiedzialność rodzicielska oznacza zdolność do podejmowania ważnych decyzji w stosunku do wychowania dziecka i może ona obejmować:
Kto posiada władzę rodzicielską: (https://www.gov.uk/parental-rights-responsibilities)
Rodzic ma obowiązek dbania o zaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka w zakresie: bezpieczeństwa, potrzeby miłości i ciepła, stymulacji intelektualnej, stabilności i poczucia granic – w zależności od stopnia rozwoju dziecka, w tym stanu jego stanu zdrowia i rozwoju psychofizycznego. Rodzic powinien zapewnić dziecku możliwość budowania relacji z rodziną oraz integrowania się ze społecznością w środowisku sąsiedzkim, szkolnym – przy jednoczesnym wspieraniu rozwoju jego własnej tożsamości.
W jaki sposób ojcowie, którzy nie są w związku małżeńskim lub partnerskim z matką mogą uzyskać odpowiedzialność rodzicielską?
Ojciec, który nie jest w związku małżeńskim ani w związku partnerskim z matką może uzyskać prawa rodzicielskie poprzez:
Czy mam jakieś obowiązki wobec mojego dziecka, mimo że nie posiadam odpowiedzialności rodzicielskiej?
Prawo traktuje odpowiedzialność rodzicielską i alimenty na dziecko jako całkowicie odrębne kwestie. Niezamężny ojciec, który nie posiada odpowiedzialności rodzicielskiej, nadal ma obowiązek wobec swojego dziecka, aby łożyć na jego utrzymanie. Niezamężny ojciec nie posiadający odpowiedzialności rodzicielskiej ma również pewne prawa, na przykład prawo do złożenia wniosku do sądu o wydanie konkretnych nakazów sądowych w odniesieniu do swojego dziecka, ponadto jeśli dziecko jest pod opieką władz lokalnych, ma on prawo do kontaktów z dzieckiem.
Czy odpowiedzialność i prawa rodzicielskie może zostać przeniesiona?
Osoba posiadająca odpowiedzialność i prawa rodzicielskie nie może przenieść swojej odpowiedzialności na inną osobę. Odpowiedzialność rodzicielska może być dzielona z inną osobą, ale nie może być całkowicie przekazana.
Możliwe jest powierzenie tymczasowej opieki nad dzieckiem partnerowi, opiekunce do dziecka, nauczycielowi, przyjacielowi lub krewnemu. Tymczasowi opiekunowie nie nabywają władzy rodzicielskiej, ale są zobowiązani do zabezpieczenia i promowania interesu dziecka.
Co to jest orzeczenie o odpowiedzialności rodzicielskiej (Parental Responsibility Order)?
Orzeczenie o odpowiedzialności rodzicielskiej na mocy Ustawy o Dzieciach z 1989 roku jest formą przyznania władzy rodzicielskiej, o którą mogą ubiegać się ojcowie, jeśli nie pozostają z matką dziecka w związku małżeństwem lub partnerskim, a matka odmawia zgody na wpisanie ojca do aktu urodzenia lub odmawia podpisania z nim tzw. Porozumienia o Odpowiedzialności Rodzicielskiej.
Czy wszystkie osoby posiadające władzę rodzicielskiej muszą być zgodne zanim decyzja odnośnie dziecka zostanie podjęta?
Co do zasady, w bieżących sprawach dotyczących życia dziecka decyzje może podjąć jedna osoba posiadająca władzę rodzicielską. Nie zawsze konieczne jest uzyskanie zgody wszystkich posiadających władzę rodzicielską. Na przykład, szkoła może uznać za wystarczającą zgodę tylko od jednej osoby, aby zabrać dziecko na wycieczkę szkolną.
Jeżeli jeden z rodziców stanowczo sprzeciwia się działaniu drugiego z rodziców, może on starać się w sądzie o wydanie orzeczenia zakazującego (Prohibited Steps Order) – wówczas to sąd określi, co w jego ocenie leży w najlepszym interesie dziecka.
W ważnych sprawach dotyczących życia dziecka, wszystkie osoby posiadające odpowiedzialność rodzicielską muszą być zgodne. Dotyczy to w szczególności sytuacji, kiedy jeden z rodziców chce zmienić nazwisko dziecka, przeprowadzić się z dzieckiem za granicę lub oddać je do adopcji wówczas wszystkie osoby posiadające władzę rodzicielską muszą wyrazić na to zgodę.
Co jeśli rodzice nie mogą dojść do porozumienia w sprawie ważnej decyzji dotyczącej dziecka?
Jeśli rodzice nie są w stanie dojść do porozumienia w sprawie ważnej decyzji dotyczącej wychowania dziecka, mogą skorzystać z mediacji rodzinnej. Celem mediacji jest złagodzenie konfliktu i próba polubownego rozwiązania sporów.
Jeśli nie uda się osiągnąć porozumienia, każda z osób może wystąpić do sądu o wydanie rozstrzygnięcia odnośnie istotnych spraw dziecka (Specific Issue Order) lub wydania zakazu określonego działania (Prohibited Steps Order). Rodzic nie musi posiadać odpowiedzialności rodzicielskiej, aby złożyć wniosek, który w istocie jest prośbą do sądu o rozstrzygnięcie konkretnej sprawy – w miejsce braku zgodnej decyzji rodziców – w oparciu o najlepszy interes dziecka.
System świadczeń socjalnych
Rodzaj i wysokość świadczeń socjalnych przysługujących na dziecko, zasady ich przyznawania oraz dane kontaktowe właściwej instytucji.
Child benefit, czyli zasiłek na dziecko, przysługuje rodzicom, którzy wychowują dzieci:
Zasiłek ten jest wypłacany co 4 tygodnie. Nie ma limitu co do liczby dzieci, na które można ubiegać się o jego przyznanie. Jeżeli dochody jednego z rodziców przekraczają 50 tys. GBP rocznie, rodzic będzie zobowiązany spłacić część otrzymanego zasiłku na dziecko. Instytucja zajmująca się kwestiami związanymi z zasiłkiem na dziecko to Child Benefit Office (zobacz).
Składając wniosek o zasiłek rodzinny:
Informacje dotyczące zasiłku na dzieci znaleźć można na stronie: zobacz
Poza zasiłkiem na dzieci, w zależności od statusu imigracyjnego, istnieje możliwość ubiegania się o Universal Credit, czyli świadczenia przyznawanego na pokrycie kosztów utrzymania. Świadczenie to wypłacane jest raz w miesiącu, a jego wysokość zależy od otrzymywanych dochodów. Jeżeli beneficjent posiada dzieci, za każde z nich będzie mu przysługiwać dodatkowa kwota. Universal Credit przyznawany jest osobom, które:
Informacje dotyczące Universal Credit znaleźć można na stronie: zobacz
W przypadku dzieci z niepełnosprawnościami, rodzice mogą ubiegać się o przyznanie dziecku/dzieciom zasiłku dla osób z niepełnosprawnościami (Disability Living Allowance – DLA). Świadczenie przyznawane jest dzieciom z niepełnosprawnościami poniżej 16. roku życia, na pokrycie kosztów opieki. DLA wynosi od 23 GBP do 151 GBP tygodniowo – w zależności od indywidualnych potrzeb dziecka.
Informacje dot. Disability Living Allowance można znaleźć na stronie: zobacz
Kalkulatory umożliwiające obliczenie wysokości przysługującego zasiłku: zobacz lub zobacz
W zależności od wieku dziecka jest wiele instytucji, które mogę udzielić wsparcia w kwestiach związanych z jego wychowaniem, np. Services and support for parents: zobacz
Family Information Service: zobacz
Jeżeli rodzic zauważy, że dziecko zachowuje się w sposób nietypowy, powinien w pierwszej kolejności porozmawiać z lekarzem rodzinnym (GP) i skonsultować swoje obawy. Lekarz pierwszego kontaktu może zlecić dalsze badania lub skierować dziecko do specjalisty ds. zachowania dzieci w celu wydania profesjonalnej opinii. Specjalista (który posiada wiedzę również w zakresie zdrowia psychicznego) jest w stanie dokonać oceny potrzeb dziecka i opracować strategię skutecznego rozwiązywania problemów z jego zachowaniem.
Rodzice mogą być zaniepokojeni zachowaniem swoich dzieci z różnych powodów. Istnieją jednak pewne sygnały ostrzegawcze, na które należy zwrócić szczególną uwagę i zwrócić się o profesjonalną pomoc:
Psycholog dziecięcy pomoże wykluczyć problemy związane ze zdrowiem psychicznym, które mogą być przyczyną problemów z jego zachowaniem. Specjalista wyda zalecenia i w zależności od potrzeb, skieruje dziecko na terapię indywidualną lub rodzinną.
Kontakt z przedstawicielami służb
Pracownicy socjalni w Wielkiej Brytanii wszystkie swoje czynności mają obowiązek opierać na przepisach prawa. Każda decyzja o objęciu dziecka opieką zastępczą – nawet przez bardzo krótki czas – musi być uzasadniona i mieć podstawę w przepisach prawa.
Niejednokrotnie relacje pomiędzy rodzicami a pracownikami socjalnymi bywają bardzo napięte. Podstawową zasadą postępowania rodziców w kontaktach z przedstawicielami służb winna być otwartość na współpracę (np. poprzez nieutrudnianie wizyt domowych pracownikowi socjalnemu), szczerość oraz zachowanie rozsądku. Jeżeli procedura jest dla rodzica niezrozumiała, powinien on poprosić o jej ponowne wyjaśnienie. Pracownik socjalny rekomenduje konieczność podjęcia dalszych interwencji oraz określa zakres pracy z daną rodziną. Rekomendacja weryfikowana jest przez kierownika zespołu pracowników socjalnych.
Główną podstawą działania władz lokalnych jest Children Act 1989 (Ustawa o dzieciach). Jak wskazuje art. 31 ustawy, władze lokalne (Council) mają prawo wystąpić do sądu z wnioskiem o wydanie odpowiednio care order (umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej) lub supervision order (orzeczenie nadzorcze nad sprawowaniem opieki przez dotychczasowych rodziców lub opiekunów) tylko wtedy, kiedy mają uzasadnione przypuszczenie o zaistniałej krzywdzie dziecka lub gdy istnieje wysokie ryzyko wyrządzenia krzywdy. Kierując wniosek do sądu władze lokalne muszą zgromadzić materiał dowodowy, który potwierdza wystąpienie krzywdy lub wskaże na wysokie prawdopodobieństwo zagrożenia dobra dziecka w rezultacie niewłaściwie sprawowanej opieki – rozumianej jako „wina rodziców” lub niemożność sprawowania przez nich należytej opieki z uwagi na zwiększone potrzeby emocjonalne lub fizyczne dziecka. Po wnikliwej analizie sprawy, sąd podejmuje decyzję o ewentualnym wszczęciu postępowania opiekuńczego lub – nie znajdując podstaw – oddala wniosek władz lokalnych.
Prawo może wydawać się bardzo skomplikowane dla tych, którzy nie zajmują się nim na co dzień. Sytuacja może wydawać się przytłaczająca, w szczególności jeśli wiąże się z toczącym się postępowaniem opiekuńczym. Zaleca się, aby rodzice będący stronami postępowania opiekuńczego korzystali z usług profesjonalnego prawnika, którego pomoc w sprawach opiekuńczych jest bezpłatna. Jego zadaniem jest wyjaśnienie procedury oraz pomoc w podjęciu istotnych decyzji, które będą najbardziej korzystne z punktu widzenia praw i dobra małoletniego.
Wsparcie lokalnych władz
Władze lokalne oferują szeroki zakres wsparcia w zależności od konkretnych potrzeb dziecka, do których między innymi zaliczyć można:
Jeżeli dziecko przebywa na terytorium Wielkiej Brytanii poza środowiskiem rodzinnym przez co najmniej trzy miesiące, w:
władze lokalne mogą świadczyć następujące usługi:
Władze lokalne zobowiązane są do publikacji informacji na temat usług świadczonych na rzecz potrzebujących dzieci i ich rodzin. Informacje takie należy udostępniać osobom, które mogłyby skorzystać z powyższych usług.
Władze lokalne mają obowiązek świadczenia usług, które uznają za odpowiednie dla:
Ponadto w Anglii władze lokalne mają obowiązek zapewnić rodzicom zastępstwo w opiece nad dziećmi z niepełnosprawnościami.
Władze lokalne mogą udzielić pomocy finansowej w wielu okolicznościach, gdy dziecko lub rodzina jest w potrzebie. Pomoc ta może mieć formę:
Po przeanalizowaniu sytuacji rodziny władze lokalne przyznają rodzinie odpowiednią pomoc, dopasowując ją do jej szczególnych i indywidualnych potrzeb.
Skargi dotyczące władz lokalnych
Jeżeli rodzic jest zdania, że pracownik socjalny nie zachowuje się w sposób profesjonalny, ma prawo do wniesienia skargi. W większości przypadków najskuteczniejszą formą zażalenia będzie jednak bezpośredni kontakt z kierownikiem danego pracownika socjalnego.
Jeżeli pracownik socjalny spóźnia się, jest nieuprzejmy lub dyskryminuje rodzica, zwleka z odpowiedzią na korespondencję lub podejmuje decyzje, z którymi rodzic się nie zgadza, okoliczności te mogą uzasadniać wniesienie skargi. W tym celu należy skontaktować się z pracodawcą pracownika socjalnego z prośbą o podanie informacji dotyczących procedury składania skarg. Pracodawca
ma obowiązek poinformować o takiej procedurze oraz o tym, jakie informacje należy uwzględnić
w skardze. Wniesienie skargi bezpośrednio do pracodawcy sprawi, iż zostanie ona rozpatrzona szybciej i efektywniej. Jeżeli skarżący nie są usatysfakcjonowani ze sposobu rozwiązania spornej kwestii, a droga odwoławcza w biurze pracownika została wyczerpana, istnieje możliwość zgłoszenia
Skargi u Social Care Ombudsman- czyli rzecznika ds. opieki socjalnej. Szczegółowa procedura została omówiona na stronie internetowej: How to Complain – Local Government and Social Care Ombudsman
Jeżeli obawa dotycząca pracownika socjalnego jest bardzo poważna, rodzic może wnieść skargę bezpośrednio przez organizację Social Work England – niezależnie od jej wniesienia do pracodawcy pracownika socjalnego. Skargę można przesłać na następujący adres poczty elektronicznej: enquiries@socialworkengland.org.uk
Orzeczenie rozwodu w Anglii i Walii jest możliwe, gdy łącznie wystąpią wszystkie poniższe przesłanki:
związek małżeński trwał przez co najmniej rok,
doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego,
małżeństwo było prawnie zawarte lub uznane w Wielkiej Brytanii (w tym małżeństwa osób tej samej płci),
co najmniej jedno ze współmałżonków ma miejsce stałego pobytu w Wielkiej Brytanii.
Separacja polega na nieformalnym i faktycznym rozkładzie pożycia małżeńskiego. Współmałżonkowie mają prawo zamieszkiwać wspólnie do czasu rozwodu lub do momentu, w którym sąd wyda nakaz opuszczenia wspólnego gospodarstwa domowego przez jednego z nich.
Podstawy rozwodu
W przypadku ubiegania się o rozwód należy udowodnić, że doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego, a także wystąpienia jednej z przesłanek:
zdrada małżeńska,
nieodpowiednie zachowanie, takie jak przemoc psychiczna, fizyczna, nadużywanie alkoholu itp.,
opuszczenie drugiego małżonka na okres ponad 2 lat,
separacja trwająca ponad 2 lata (jeżeli obie strony wyrażają zgodę na rozwód),
separacja trwająca ponad 5 lat (nawet jeżeli jeden ze współmałżonków nie wyraża zgody na rozwód).
W przypadku rozwodu lub separacji należy podjąć decyzje dotyczące sprawowania opieki nad dziećmi. Uniknięcie rozprawy sądowej możliwe jest w przypadku, gdy obie strony:
zgadzają się co do miejsca zamieszkania dziecka,
zgodnie ustalą ramy czasowe i zasady, na podstawie których dziecko będzie spędzało z każdym z rodziców,
ustalą kwestie utrzymania dziecka.
Aby umowa była prawnie wiążąca należy skorzystać z usług prawnika (solicitor).
Rodzice mogą skorzystać z pomocy mediatora w celu sporządzenia „planu rodzicielskiego”, który będzie regulował zasady dotyczące opieki nad dzieckiem.
Osobom pozostającym w związku małżeńskim przysługuje więcej praw niż konkubentom. Pomimo braku legalnej definicji, konkubinat oznacza życie we wspólnym gospodarstwie domowym bez zawarcia związku małżeńskiego. Niekiedy pary mieszkające razem nazywane są „common-law partners”. Konkubinat może zostać zakończony nieformalnie, bez interwencji sądu. Sąd ma jednak uprawnienia do wydawania nakazów dotyczących opieki nad dziećmi.
Rodzice są prawnie zobowiązani do ponoszenia kosztów związanych z wychowaniem dzieci. W przypadku rozwodu bądź separacji, jeżeli jedno z rodziców nie sprawuje codziennej opieki nad dzieckiem, zobowiązane jest do uiszczania regularnych świadczeń na rzecz małoletniego, który pozostaje pod opieką drugiego z rodziców. Alimenty na dzieci zwykle przyjmują formę regularnych świadczeń finansowych na poczet codziennych kosztów ich utrzymania.
Prawo do kontaktów z dzieckiem
W przypadku rozpadu pożycia, rodzice powinni dojść do porozumienia w zakresie istotnych kwestii dotyczących ich małoletnich dzieci, tj. miejsca zamieszkania oraz wzajemnych kontaktów. Decyzja ta dotyczyć będzie tego, z którym rodzicem dziecko zamieszka oraz kiedy i jak często drugi rodzic będzie miał możliwość kontaktu z dzieckiem. W zależności od okoliczności, kontakt może być bezpośredni (kontakt osobisty) lub pośredni (rozmowy telefoniczne, e-maile, listy i prezenty). W pewnych okolicznościach kontakt może być nadzorowany przez wyznaczoną osobę lub odbywać się w centrum kontaktowym.
Komu przysługuje prawo do kontaktów z dzieckiem
W chwili narodzin dziecka, matka i ojciec (jeżeli jest w związku małżeńskim lub został wymieniony w akcie urodzenia zarejestrowanym po 1 grudnia 2003 r.) automatycznie nabywają władzę rodzicielską. Odpowiedzialność rodzicielska nie daje jednak automatycznego prawa do kontaktu.
Oczekuje się, że w przypadku separacji rodziców rodzic, z którym dziecko stale zamieszkuje, umożliwi kontakt z drugim rodzicem. Kontakt nie zależy od tego, czy rodzice dziecka byli małżeństwem. Kontakt powinien być ograniczony tylko wtedy gdy jest to konieczne dla ochrony interesów dziecka. Co do zasady przyjmuje się założenie, że zaangażowanie obojga rodziców w życie dziecka pozostaje w jego najlepszym interesie. Rodzice powinni uzgodnić pomiędzy sobą warunki kontaktów. Jeśli nie jest to możliwe, mogą zwrócić się o mediację rodzinną lub w ostateczności wystąpić do sądu o wydanie postanowienia w tej kwestii. Podkreślenia wymaga, że nie tylko rodzice mogą wnosić o uregulowanie kontaktów z dzieckiem. Dziadkowie, ciotki i wujkowie, bracia i siostry oraz każdy, kto ma bliski związek z dzieckiem, może zwrócić się do rodzica lub sądu o umożliwienie kontaktu z dzieckiem.
Jeśli dziecko znajduje się pod opieką władz lokalnych (Children’s Services), władze lokalne mają obowiązek promować i zachęcać do kontaktu między dzieckiem a „dalszymi krewnymi lub osobami z nim związanymi”. Należy jednak pamiętać, że dobro dziecka pozostaje sprawą najwyższej wagi.
Komu przysługuje możliwość kontaktu z dzieckiem znajdującym się pod opieką władz lokalnych?
Zgodnie z rozdziałem 34 (1) Ustawy o dzieciach (Children Act 1989), władze lokalne (Children’s Services) mają obowiązek umożliwić dziecku rozsądny kontakt z:
jego rodzicami,
opiekunem dziecka (guardian),
każdą osobą, która sprawowała opiekę nad dzieckiem bezpośrednio przed wydaniem stałego planu opieki (Care Order), który zakłada, iż rodzice współdzielą władzę rodzicielską z władzą lokalną (pracownikiem socjalnym);
Jeśli rodzice nie są w stanie zdecydować między sobą o ustaleniach dotyczących kontaktów, powinni spróbować mediacji rodzinnej. Celem mediacji rodzinnej jest złagodzenie konfliktu i próba polubownego rozwiązywania sporu. Mediacja jest obligatoryjna przed złożeniem wniosku do sądu o wydanie orzeczenia w sprawie dziecka. Mediacja odbywa się w obecności neutralnego podmiotu – mediatora. Rolą mediatora jest pomoc rodzicom w komunikowaniu się ze sobą i podejmowaniu decyzji dotyczących ich dziecka.
Jeśli mediacja nie przyniesie skutków, istnieje możliwość wystąpienia do sądu o wydanie postanowienia w sprawie uzgodnień dotyczących dzieci (Child Arrangements Order). Jest to postanowienie wydane przez sąd zgodnie z rozdziałem 8 Children Act 1989. W postanowieniu sąd decyduje, kto będzie miał kontakt z dzieckiem, jak często i na jak długo, a także z którym z rodziców dziecko będzie zamieszkiwało.
Postępowanie sądowe może być stresującym i kosztownym doświadczeniem. Przed złożeniem wniosku o wydanie postanowienia w sprawie uzgodnień dotyczących dzieci, rodzice powinni zasięgnąć porady prawnej. Rodzic może sam złożyć wniosek, ale reprezentowanie go przez radcę prawnego ma wiele zalet. Radca prawny zna i rozumie procedury oraz może pomóc w osiągnięciu porozumienia.
Porwanie rodzicielskie
Zgodnie z Ustawą o uprowadzeniu dziecka z 1984 r. (Child Abduction Act of 1984), uprowadzenie jest to „sytuacja, w której jedno z rodziców lub opiekunów posiadających władzę rodzicielską bez woli i wiedzy drugiego z nich pod pretekstem krótkotrwałego pobytu wywozi lub zatrzymuje osobę małoletnią na dłużej niż 28 dni bez zgody jakiejkolwiek innej osoby, która ma odpowiedzialność rodzicielską za to dziecko lub zgodnego nakazu sądowego”. Osoba jest uznana za związaną z dzieckiem, jeśli jest rodzicem dziecka, opiekunem lub opiekunem specjalnym, kimkolwiek, u kogo zgodnie z orzeczeniem sądu dziecko ma mieszkać. Uprowadzenie dziecka jest przestępstwem, za które grozi kara pozbawienia wolności do lat 7.
W przypadku wywozu dziecka bez zgody drugiego rodzica z kraju, w którym dziecko ma tzw. zwykle miejsce zamieszkania (habitual residence) zastosowanie mogą mieć międzynarodowe przepisy o tzw. cywilnoprawnych aspektach uprowadzenia dziecka za granicę – więcej informacji na ten temat można znaleźć w tych miejscach:
https://e-justice.europa.eu/content_parental_child_abduction-309-pl.do
https://bip.ms.gov.pl/pl/ministerstwo/wspolpraca-miedzynarodowa/konwencja-haska-dot-uprowadzenia-dziecka/.
W Anglii i Walii organem centralnym zajmującym się wnioskami z zakresu Konwencji Haskiej dot. cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę jest The International Child Abduction and Contact Unit (ICACU): https://www.gov.uk/government/publications/icacu-referral-list-information-and-application-details/international-child-abduction-and-contact-unit-information-for-solicitors.
W Polsce jest to Ministerstwo Sprawiedliwości. Zgodnie z art. 8 Konwencji, jakakolwiek osoba
lub instytucja utrzymująca, że dziecko zostało uprowadzone lub zatrzymane z naruszeniem prawa do opieki, może zwrócić się do organu centralnego miejsca stałego pobytu dziecka lub organu centralnego każdego innego państwa – strony Konwencji o pomoc w zapewnieniu bezpiecznego powrotu dziecka do osoby sprawującej nad nim opiekę. Przywołany artykuł określa szczegółowo, jakie elementy powinien zawierać powyższy wniosek.
W Wielkiej Brytanii organem centralnym, właściwym w sprawach wynikających z Konwencji Haskiej jest:
Central Authority for England and Wales The International Child Abduction and Contact Unit; Victory House 30-34 Kingsway London WC2B 6EX
Phone (International Child Abduction Unit): 020 3681 2608 (10am to 4pm)
System opieki zastępczej
Aby zostać rodziną zastępczą na terytorium Wielkiej Brytanii koniecznym jest spełnienie szeregu przesłanek. Do głównych wymagań należy:
Co do zasady nie ma obowiązku posiadania domu lub mieszkania na własność, koniecznym jest jednak możliwość zapewnienia dodatkowego pokoju.
Do głównych obowiązków rodzica zastępczego należą:
Aby zostać rodzicem zastępczym należy zgłosić się do wybranego przez siebie Fostering Service Providers lub do lokalnej rady dzielnicy. Kandydaci przechodzą szereg testów sprawdzających. Uzyskanie oceny/decyzji trwa około 6 miesięcy, lecz w niektórych przypadkach może zostać wydana szybciej. Od wydanej decyzji można się odwołać.
Po uzyskaniu pozytywnej decyzji koniecznym jest udział w dodatkowych kursach oraz spotkaniach z pracownikiem opieki, a także stałe podnoszenie swoich kwalifikacji.
Rodzic zastępczy otrzymuje zasiłek z tytułu opieki zastępczej na pokrycie kosztów opieki nad dzieckiem.
Minimalna kwota wynosi zwykle od 134 GBP do 235 GBP tygodniowo. Całkowita kwota, jest zależna od:
Szczegółowe informacje można uzyskać pod adresem: https://www.gov.uk/becoming-foster-parent
W Wielkiej Brytanii głównym aktem prawnym dotyczącym kwestii dzieci jest Ustawa o dzieciach z 1989 r. (Children Act 1989) i uzupełniająca ten akt Ustawa o dzieciach z 2004 r. (Children Act 2004). Ponadto głównym wyznacznikiem praktyki ochrony dzieci jest dokument z 2018 r. sporządzony przez Departament Edukacji o nazwie: Współpraca na rzecz ochrony dzieci (Working together to safeguard children – Department for Education), który wskazuje, że ten kto pracuje z dziećmi, jest odpowiedzialny za ich bezpieczeństwo, a także odgrywa ważną rolę w identyfikowaniu problemów rodzin. Art. 11 Ustawy o dzieciach z 2004 r. nakłada na niektóre agencje (władze lokalne, służbę zdrowia, policję, sądy i kuratorów sądowych) ustawowy obowiązek współpracy w celu ochrony i promowania dobra dzieci.
Zgodnie z prawem brytyjskim obowiązkiem każdego samorządu lokalnego jest udzielanie pomocy rodzinom potrzebującym wsparcia w wychowaniu ich dzieci. Obowiązkiem tych samorządów jest również ochrona i promowanie dobra dzieci, szczególnie tych, które potrzebują specjalistycznego wsparcia – poprzez interwencję i właściwą pomoc.
Władze lokalne w Wielkiej Brytanii mają ścisłe procedury związane z ochroną małoletnich, dlatego też zaleca się pełną współpracę rodziców na każdym etapie interwencji w celu uniknięcia zaostrzania istniejących już konfliktów.
Są różne poziomy zaangażowania władz lokalnych zależnie od potrzeb dziecka i rodziny – począwszy od wsparcia na poziomie ogólnym (lekarz rodzinny, pielęgniarka środowiskowa itp.), przez poziom prewencyjny i wczesnej interwencji (dedykowani pracownicy wspierający), po wsparcie specjalistyczne (Child in Need), kończąc na ochronie dzieci w sytuacji, w której podejrzewa się, że dziecko cierpi lub może doznać znaczącej krzywdy (s. 47). W sprawach, w których zostało wszczęte postępowanie opiekuńcze w związku z uszczerbkiem na zdrowiu lub jego ryzykiem, alternatywne rozwiązania co do sprawowania dalszej opieki nad dzieckiem muszą być przeanalizowane przez sąd. Ostatnim poziomem zaangażowania władz lokalnych są interwencje, w związku z którymi dzieci umieszczane są w stałej opiece władz lokalnych lub są przekazane do adopcji.
Często bywa tak, że rodzice zgadzają się z różnych powodów, aby dziecko czasowo mieszkało poza domem. Taką możliwość przewiduje rozdział 20 Ustawy o dzieciach z 1989 r. Władze lokalne wówczas, poprzez rodziny zastępcze lub placówki wychowawcze (w przypadku małoletnich powyżej 16 roku życia), sprawują opiekę nad dzieckiem, ale nie mają władzy rodzicielskiej.
Poziomy zaangażowania władz lokalnych w oparciu o analizę sytuacji dziecka i jego potrzeb:
W oparciu o przepisy prawa brytyjskiego w postępowaniach opiekuńczych rodzicom przysługuje bezpłatna reprezentacja prawna, choć zastępstwo procesowe nie jest obowiązkowe. Rodzic, któremu grozi odebranie dzieci lub którego dzieci już tymczasowo umieszczono w pieczy zastępczej, może uzyskać bezpłatną poradę prawną i reprezentację w sądzie bez względu na uzyskiwane dochody. Porada i reprezentacja prawna mogą przysługiwać także innym członkom rodziny, którzy są prawnymi opiekunami dziecka. Oceny dokonuje jednak organ przyznający środki Legal Aid Agency.
Postępowanie odwoławcze
Rodzice mają prawo odwołać się od każdej decyzji sądu niższej instancji. Aby odwołanie od orzeczenia sądu było skuteczne, rodzic powinien udowodnić, że orzeczenie sądu niższej instancji było
Podstawy odwołania należy przedstawić w składanym odwołaniu. Należy pamiętać, że sąd apelacyjny nie uwzględni odwołania tylko dlatego że wnioskodawca nie zgadza się z opinią sądu niższej instancji. Aby odwołanie zostało pozytywnie rozpatrzone, należy udowodnić, że sąd niższej instancji niewłaściwie zastosował prawo albo niewłaściwą procedurę, lub że istnieją inne ważne powody, dla których decyzja sądu była błędna lub niesprawiedliwa. Sąd apelacyjny będzie badał wyłącznie kwestie, od których wnioskodawca się odwołuje. Wszelkie informacje dotyczące przysługującej drogi odwoławczej od decyzji sądów rodzinnych w postępowaniach opiekuńczych można znaleźć na stronie: www.rightsofwomen.org.uk
Dostępność oraz kryteria otrzymania pełnomocnika z urzędu (uzależnione od indywidualnej sytuacji wnioskodawcy) można zweryfikować na stronach: zobacz, zobacz.
Gdzie szukać prawnika:
Law Society of England and Wales – nr tel. 0207 242 1222 – www.solicitors.lawsociety.org.uk;
Ministry of Justice – www.find-legal-advice.justice.gov.uk
Lista kontaktów w Wielkiej Brytanii
Zależnie od wieku i problemów porady można również uzyskać tutaj:
Organizacje zajmujące się pomocą rodzinom dotkniętym problemem przemocy:
Polskojęzyczne grupy wsparcia:
Lista organizacji polonijnych w Wielkiej Brytanii
Aid Society for Poles
55 Princes Gardens, Knightsbridge,
London SW7 2PG
Polish Psychologists’ Association
238-246 King Street
London W6 0RF
157 South Lambeth Road
London SW8 1XN
238-246 King St. Hammersmith
London W6 0RF
2 083 659 090
3Rd Floor Haringey Irish Centre Pretoria Road
London N17 8DX
480 London Road
London TW7 4RL
+44 020 8467 8102
45 Holbrook Lane, Chislehurst
Kent BR7 6PE
7 748 968 010
Frenchay Village Hall
Beckspool Rd, Frenchay
Bristol BS16 1NU
2 077 937 730
157 South Lambeth Road
London SW8 1XN
Tel. +44 (0) 7545075093 (Pn-Ptk 9.00 – 14.30)
E-mail: info@vestasfs.org
Strona internetowa: www.vestasfs.org
E-mail: info@merseysidepolonia.com
Strona internetowa: www.merseysidepolonia.com
Adres do korespondencji:
Merseyside Polonia
Oriel Chambers, 1st Floor
Water Street, Liverpool L2 8TD
Adres organizacji (spotkania):
Merseyside Polonia
1st Floor, 5 Covent Garden
Liverpool L2 8UD
The Signpost To Polish Success
Tennyson, Unit B,
Forest Road West, Nottingham
Email: info.sps@empp.co.uk
Strona internetowa www.empp.co.uk
12 Prudhoe Court
Fawdon, Newcastle Upon Tyne
Tyne & Wear, NE3 2JR
Tel.: 07874028650
E-mail: maciej.karwowski@challenger-eu.org
Strona internetowa: www.challenger-eu.org
Lista kontaktów w Polsce
Instytucja | Dane kontaktowe |
Ministerstwo Spraw Zagranicznych Departament Konsularny | Adres: Al. Szucha 23, 00-580 Warszawa Telefon: (22) 523-90-00 Strona internetowa: www.gov.pl/web/dyplomacja Telefon: (22) 523-94-44 E-mail: DK.Sekretariat@msz.gov.pl, |
Ministerstwo Sprawiedliwości Departament Spraw Rodzinnych i Nieletnich | Adres: Al. Ujazdowskie 11, 00-950 Warszawa Telefon: (22) 239-07-40 Strona internetowa: zobacz |
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej Departament Polityki Rodzinnej | Adres: ul. Nowogrodzka 1/3/5, 00‐513 Warszawa Telefon: (22)250-01-08 Strona internetowa: www.gov.pl/web/rodzina Telefon: (22) 461-60-60 E-mail: sekretariat.dsr@mrpips.gov.pl |
Rzecznik Praw Dziecka | Adres: ul. Chocimska 6, 00-791 Warszawa Telefon: (22) 583-66-00 Dziecięcy Telefon Zaufania: 800-12-12-12 E-mail: rpd@brpd.gov.pl Strona internetowa: www.brpd.gov.pl |
Rzecznik Praw Obywatelskich | Adres: Al. Solidarności 77, 00-090 Warszawa Telefon: (22) 551-77-00 Infolinia: 800-676-676 E-mail: biurorzecznika@brpo.gov.pl Strona internetowa: www.rpo.gov.pl |
Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie | Telefon: (22) 599-71-20 E-mail: sekretariat@wcpr.pl Strona internetowa: www.wcpr.pl |
Zielona Linia (udziela pomocy w zakresie usług rynku pracy i dostępnych świadczeń) | Adres: Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia Zielona Linia, ul. Trawiasta 20b, 15-161 Białystok Telefon: 19524 (Infolinia) E-mail: biuro@zielonalinia.gov.pl Strona internetowa: www.zielonalinia.gov.pl |
Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą | Adres: ul. Kielecka 43, 02-530 Warszawa Telefon: (22) 469-11-26 E-mail: sekretariat@orpeg.pl Strona internetowa: www.orpeg.pl |
Warszawski Ośrodek Interwencji Kryzysowej | Adres: ul. 6-go Sierpnia 1/5, 02-843 Warszawa Telefon: (22) 855-44-32 E-mail: sekretariat@woik.waw.pl Wykaz ośrodków interwencji kryzysowej dla poszczególnych województw: zobacz |
Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci – UNICEF | Adres: ul. Rolna 175 D, 02-729 Warszawa Telefon: (22) 568-03-00 E-mail: unicef@unicef.pl Strona internetowa: www.unicef.pl |
Ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia” | Telefon: 800-120-002 Strona internetowa: zobacz |
Komitet Ochrony Praw Dziecka | Adres: ul. Oleandrów 6, III piętro, 00-629 Warszawa Telefon: (22) 626-94-19 E-mail: kopd@kopd.pl Strona internetowa: www.kopd.pl |
Model edukacji
Edukacja w Szkocji jest powszechna, obowiązkowa i bezpłatna – obejmuje wszystkie dzieci od 5. do 16. roku życia.
Etapy kształcenia obowiązkowego są dwa:
Istnieje również wiele szkół prywatnych i szkół z internatem (boarding schools).
System edukacji w Szkocji oparty jest na Curriculum for Excellence, które obejmuje cały okres edukacji dziecka od 3. do 19. roku życia.
Za monitorowanie szkół odpowiada rządowa agencja wspierająca system edukacji w Szkocji tj. Education Scotland
Egzaminy
Na tym etapie nastolatek może zakończyć naukę i rozpocząć pracę. Jeśli pozostanie w szkole średniej do ukończenia 18. roku życia będzie zdawał egzaminy, po których może podjąć naukę na jednej ze szkół wyższych.
Organizacja roku szkolnego w Szkocji
W Szkocji terminy rozpoczęcia i zakończenia szkoły są nieco inne niż te w Anglii. Szkoły są czynne 190 dni w roku. Cały rok szkolny podzielony jest na 3 części (trymestry), przedzielone w okresie wielkanocnymi i bożonarodzeniowym co najmniej dwutygodniową przerwą. W połowie każdego trymestru są też tygodniowe przerwy.
Terminy przerw szkolnych różnią się w zależności od regionu Szkocji, a ich dokładne daty można sprawdzić na stronie rządu szkockiego: https://www.mygov.scot/school-term-holiday-dates
Rok szkolny rozpoczyna się w połowie sierpnia, a kończy na przełomie czerwca i lipca.
Procedura naboru dziecka do szkoły
W Szkocji obowiązuje rejonizacja. Należy sprawdzić, która ze szkół obejmuje swoim zasięgiem dany adres zamieszkania (catchment). Dzieci mieszkające w rejonie danej szkoły mają pierwszeństwo przyjęcia. Z niezbędnymi dokumentami należy udać się do sekretariatu szkoły i wypełnić formularz.
Niezbędne dokumenty oraz informacje:
Oprócz formularza ogólnego należy wypełnić kartę zdrowia dziecka.
Obowiązki i prawa ucznia
Obowiązek szkolny trwa 11 lat. W Szkocji dzieci, które do dnia pierwszego marca danego roku ukończyły 4 lata, powinny podjąć naukę w danym roku w sierpniu. W całej Wielkiej Brytanii dzieci muszą pozostać w szkole do ostatniego piątku czerwca w roku, w którym kończą 16 lat.
Większość uczniów kończy szkołę podstawową w wieku 11 lat i podejmuje naukę w szkole średniej. Zazwyczaj szkoły nie wymagają zdawania egzaminów wstępnych.
Obowiązki i prawa rodzica
Rodzice mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności karnej, jeśli pozostawią dziecko bez opieki „w taki sposób, że może to spowodować niepotrzebne cierpienie lub problemy zdrowotne” (Children and Young Person’s Act).
Według organizacji National Society for the Prevention of Cruelty to Children (NSPCC) większość dzieci do 12. roku życia nie jest na tyle dojrzała, aby sobie poradzić w nagłych wypadkach i żadne dziecko poniżej 16. roku życia nie powinno być pozostawiane samo na noc.
Zabieranie dzieci ze szkoły w czasie roku szkolnego również jest problematyczne. W Szkocji rodzice nie mają dowolności w zwalnianiu dzieci ze szkoły, każda taka sytuacja musi być uzasadniona. Jeżeli są wątpliwości co do absencji, dość szybko informowane są właściwe służby. Podobnie w zakresie zdrowia dziecka.
System wsparcia szkolnego
Szkoła musi zapewnić darmowe posiłki dla wszystkich dzieci, których rodzice korzystają z jakichkolwiek świadczeń związanych z niskim dochodem na członka rodziny, oraz zgodnie z nowymi regulacjami zapewnić wszystkim uczniom możliwość zakupu posiłku według wytycznych narodowej agencji zajmującej się zdrowym odżywianiem. Również obowiązkiem szkoły jest zapewnienie wszystkim uczniom odpowiednich warunków spożycia posiłków przyniesionych z domu i opiekę pedagoga w tym miejscu.
Szkoła zapewnia podręczniki i pomoce szkolne, natomiast rodzice pokrywają koszt mundurka szkolnego.
Szkoły w Szkocji zapewniają także wsparcie językowe dla uczniów, dla których j. angielski nie jest ich pierwszym językiem (English for Speakers of Other Languages – ESOL). Dedykowany nauczyciel wspiera dzieci i młodzież indywidualnie.
Dzieci mieszkające w dalszej odległości od szkoły mają prawo do bezpłatnego transportu organizowanego na koszt władz lokalnych. Dzieci niepełnosprawne mają prawo do takiego transportu, nawet jeśli odległość ich domu od szkoły nie przekracza dystansu będącego do pokonania pieszo.
Władze lokalne mogą pomóc w niektórych przypadkach również w pokryciu kosztów mundurka szkolnego oraz stroju na wf (w zależności do wysokości dochodów na członka rodziny).
Władza rodzicielska
W Szkocji treść władzy rodzicielskiej została określona w Ustawie o dzieciach z 1995 r. (Children Scotland Act 1995).
Jakie obowiązki ma opiekun/rodzic?Zapewnienie dziecku bezpieczeństwa i dbanie o jego dobro.
W przypadku braku zgodnych stanowisk w sprawach wynikających z wykonywania władzy rodzicielskiej, kwestie te mogą podlegać rozstrzygnięciu przez sąd.
Pomoc prawna:
Kto ma obowiązki i prawa rodzicielskie?
– pozostawał w związku małżeńskim lub partnerskim z biologiczną matką dziecka w momencie poczęcia dziecka lub po poczęciu dziecka
– dokonał wspólnie z matką biologiczną dziecka rejestracji narodzin dziecka (po 4 maja 2006 r.)
– podpisał i zarejestrował umowę z biologiczną matką dziecka, chyba że sąd odebrał jej prawa i obowiązki rodzicielskie
– na podstawie decyzji sądu
– biologiczna matka
– drugi rodzic, jeżeli pozostaje w związku partnerskim lub w małżeństwie osób tej samej płci z kobietą w czasie dawstwa komórek jajowych, transferu zarodka lub inseminacji dawcy, w wyniku której powstaje dziecko
– partnerka kobiety przechodzącej dawstwo komórek jajowych, transfer embrionu lub inseminację dawczyni, jeżeli w momencie zapłodnienia podpisali w uprawnionej klinice deklarację w sprawie przyjęcia obowiązków i praw rodzicielskich
– na podstawie decyzji sądu, w tym sytuacje adopcji/surogacji
Pomoc lokalnych władz
Problemy wychowawcze
(gdzie szukać pomocy, przepisy karne, czego unikać, procedury i zasady postępowania z przedstawicielami policji, szkoły i pomocy społecznej)
System opieki społecznej
Opieka społeczna (opis procedur, zasad działania, porady jak unikać zaostrzenia problemów)
Charakterystyka systemu wymiaru sprawiedliwości dot. małoletnich:
System ochrony małoletnich w Szkocji to Scottish Children’s Hearing System. W ramach tego systemu sprawy dot. dzieci zostały wyłączone z kompetencji sądów i przekazane do rozpatrywania przez Trybunały ds. Dzieci (Children’s Hearings). Podstawą prawną ochrony małoletnich jest w Szkocji Children (Scotland) Act 1995.
W tym systemie kluczową rolę odgrywa Children’s Reporter (rodzaj kuratora publicznego) działający w ramach organu Scottish Children’s Reporter Administration (SCRA). Do kuratorów kierowane są wnioski w sprawie podjęcia interwencji (zastosowania środków nadzoru) w sprawach dzieci. Wnioski mogą kierować same dzieci, pracownicy socjalni (social workres), policja, ośrodki zdrowia, placówki oświatowe. Kurator, po rozważeniu okoliczności sprawy, podejmuje decyzję o skierowaniu sprawy małoletniego do władz lokalnych – opieki społecznej (social worker) w celu udzielenia porady, pomocy lub o skierowaniu sprawy do Children’s Hearing, kiedy konieczne jest podjęcie środków nadzoru.
Na poziomie lokalnym w Szkocji funkcjonują tzw. Children’s Panels, czyli grupy specjalnie dobranych i przeszkolonych osób powoływanych na okres 3 lat (z możliwością reelekcji), które zasiadają w składzie Trybunału ds. Dzieci (Children’s Hearing). Posiedzenia panelu odbywają się przy udziale trójki powołanych członków panelu, kuratora (children’s reporter), często też osoby małoletniej, opiekuna/rodzica, oraz reprezentanta lokalnej opieki społecznej. Przy sprawach dotyczących obywateli państw trzecich do udziału może zostać dopuszczany także konsul w roli obserwatora. Obecność kuratora nie ma wpływu na decyzję podejmowaną podczas przesłuchania.
Children’s Hearing ma stosunkowo szerokie kompetencje w sprawach opieki nad małoletnimi. Może m.in. wydawać nakazy – tzw. Compulsory Supervision Order (CSO) lub Interim Compulsory Supervision Order (ICSO), które ingerują zwykle w wykonywanie władzy rodzicielskiej. Może polegać to m.in. na decyzji o przymusowej obserwacji rodziny lub odosobnieniu dzieci od rodziców/rodzica/opiekuna. Jeśli Children’s Hearing uzna, że ze względu na wagę sprawy należy skierować do sądu, przekazuje ją do Sheriff Court (sądu szeryfa).
W praktyce sąd szeryfa (pierwsza instancja sądowa) w postępowaniach dotyczących sprawowania władzy rodzicielskiej nad nieletnimi zajmuje się głównie odwołaniami od decyzji i opinii Children’s Panel.
W sytuacji bezpośredniego zagrożenia dla dobra/bezpieczeństwa dziecka, sąd szeryfa, najczęściej na wniosek władz lokalnych, może także zainicjować postępowanie dotyczące opieki nad dzieckiem wydając najczęściej Nakaz Ochrony Dziecka (Child Protection Order). Na podstawie nakazu sądu małoletni umieszczany jest w bezpiecznym miejscu. W drugim dniu do dnia decyzji sądu rozpoczyna się procedura Children Hearing.
Szkocki system ochrony nieletnich jest odmienny od tego, który funkcjonuje w innych częściach Zjednoczonego Królestwa – są to kompetencje przekazane w ramach autonomii szkockiej (dewolucji).
Gdzie szukać pomocy (opis działania adwokatów, radców prawnych i organizacji pozarządowych udzielających wsparcia prawnego, przydatne kontakty, także w Polsce)
Bezpłatna pomoc prawna lub o zmniejszonych opłatach (Legal Aid) obejmuje m.in. sprawy małoletnich, sprawy cywilne dot. mieszkalnictwa, zadłużenia, imigracyjne. Zwykle to prawnik referuje sprawę do właściwej instytucji do oceny czy taka pomoc jest dostępna dla zainteresowanego. Stosuje się przede wszystkim kryterium finansowe dochodu na członka rodziny.
Najczęstsze nieporozumienia (opis najczęściej występujących problemów)
W Szkocji, podobnie jak w całej Wielkiej Brytanii, obowiązek zapewnienia właściwego rozwoju i bezpieczeństwa małoletnim spoczywa także na instytucjach państwowych. Czymś normalnym są na przykład wizyty opiekuna środowiskowego (health visitior), który sprawdza we wszystkich domach czy dzieci właściwie się rozwijają i mają właściwe warunki. Brak współpracy z władzami lokalnymi (unikanie kontaktu, ignorowanie wyznaczonych spotkań) jest sygnałem do szczególnego zainteresowania dobrem małoletniego. Dla przykładu nieobecność dziecka w szkole czy przedszkolu skutkuje wnikliwym potwierdzeniem powodów takiego stanu rzeczy.
Nieufność ze strony niektórych obywateli polskich, odbierających kontakt ze służbami społecznymi jako próbę rażącej ingerencji w wewnętrzne sprawy rodzinne, powoduje często konflikty, które bardzo niekorzystnie wpływają na dalszą współpracę. W Szkocji istnieje wiele programów pomocy rodzinom, które jednak wymagają podjęcia współpracy.
Należy mieć na uwadze, że przemoc w rodzinie, nawet jeśli nie jest skierowana przeciwko małoletniemu, często jest przesłanką do (tymczasowego) umieszczenia małoletniego w pieczy zastępczej. Zwykle w pierwszej kolejności jednemu z rodziców – ofierze przemocy – proponowane są opcje zmiany miejsca zamieszkania wraz z małoletnim.
4) Rozwód i separacja
Istnieją dwa rodzaje procedur, z których można skorzystać w Szkocji w celu złożenia wniosku o rozwód lub rozwiązanie związku partnerskiego:
– procedura „uproszczona” („zrób to sam”) oraz
– procedura „zwykła” („nieuproszczona”).
Procedura uproszczona
Z procedury uproszczonej można skorzystać gdy łącznie spełnione są następujące przesłanki:
W przypadku procedury uproszczonej określono również dodatkowe wymagania dotyczące miejsca zamieszkania. Są one różne w zależności od tego, czy wniosek składany jest w sądzie szeryfa, czy do Court of Session (najwyższy sąd cywilny).
Procedura zwykła/nieuproszczona:
Jeżeli którykolwiek z warunków wskazanych w procedurze uproszczonej nie jest spełniony, należy skorzystać z procedury zwykłej, która jest bardziej skomplikowana. Zaleca się skorzystanie z pomocy prawnej.
Rozwód jest zazwyczaj orzekany dopiero po rozwiązaniu kwestii finansowych wynikających
z separacji (w drodze negocjacji lub na mocy orzeczenia sądowego) oraz, jeśli w małżeństwie są dzieci poniżej 16 r. życia, że ustalenia dotyczące ich opieki i wychowania zostały rozwiązane (również w drodze negocjacji lub nakazu sądowego).
5) Porwanie rodzicielskie
Prawo dotyczące uprowadzenia dziecka w Szkocji
Ustawa o dzieciach z 1995 r. (Children (Scotland) Act 1995) stanowi, że żadna osoba nie jest uprawniona do wywiezienia dziecka mającego miejsce zwykłego pobytu w Szkocji
lub zatrzymania takiego dziecka w Zjednoczonym Królestwie bez zgody obojga rodziców
lub zgody osoby posiadającej i wykonującej opiekę nad dzieckiem.
Uprowadzenie dziecka za granicę
Ustawa o uprowadzeniu dziecka z 1984 r. (sekcja 6 dotycząca Szkocji), odmiennie niż
w pozostałych częściach Wielkiej Brytanii, traktuje jako przestępstwo jedynie sytuację, gdy wywiezienie lub zatrzymanie poza Wielką Brytanią dziecka poniżej 16 roku życia nastąpiło wbrew decyzji sądu (wydano wcześniej nakaz opieki lub zakaz wywozu dziecka).
Główne postanowienia Konwencji haskiej z 1980 r. dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę (zwanej dalej Konwencją) zostały włączone do prawa jurysdykcji Zjednoczonego Królestwa na mocy ustawy o uprowadzeniu i opiece nad dzieckiem z 1984 r. (Child Abduction and Custody Act 1984).
W Szkocji organem centralnym właściwym w sprawach wniosków z zakresu Konwencji jest
Central Authority for Scotland
Email: childabduction@gov.scot
Telefon: 0131 244 0460
Adres: Room GW-15
St Andrew’s House
Regent Road
Edinburgh, EH1 3DG
Wielka Brytania
6) Opieka zastępcza
W Szkocji rekrutacją rodzin zastępczych zajmują się władze lokalne (rady miejskie-Councile), wyspecjalizowane agencje zarejestrowane w Inspektoracie Opieki (Care Inspectorate)
lub organizacje charytatywne.
Kandydaci na opiekunów zastępczych muszą spełnić kilka wymogów:
– mieć ukończone 18 lat lub ukończone 21 lat (w zależności od agencji rekrutującej). Nie ma górnej granicy wieku dla kandydatów;
– posiadać status rezydenta lub prawo do pobytu na czas nieokreślony;
– oddzielny pokój dla dziecka (wymóg stawiany przez większość rekrutujących podmiotów);
– znajomość języka angielskiego w stopniu umożliwiającym kontakt w sprawach życia codziennego, pracownikami służb socjalnych oraz uczestnictwo w wymaganych szkoleniach;
– otwartość, umiejętność budowania relacji i współpracy, cierpliwość, empatia, zaangażowanie
w powierzoną rolę, zrozumienie aspektów różnorodności kulturowej.
Procedura kwalifikacyjna trwa ok. 6 miesięcy i obejmuje:
Po rozważeniu zaleceń panelu, podjęta zostaje decyzja o zatwierdzeniu na opiekuna zastępczego lub decyzja o odmowie.
Można wybrać rodzaj opieki zastępczej, którą chcemy wykonywać. Na przykład niektórzy opiekunowie zastępczy są zatwierdzani tylko do krótkoterminowej opieki zastępczej.
Opiekunowie zastępczy podlegają corocznej ocenie.
Wsparcie dla opiekunów zastępczych:
– „Fosterline Scotland” (z którą można się skontaktować pod numerem (0044) 141 204 1400 lub pod adresem: fosterlinescotland@fostering.net
– system zasiłków, które władze lokalne zapewniają na pokrycie potrzeb dzieci mieszkających
z rodzinami zastępczymi (tygodniowy zasiłek na pokrycie potrzeb dziecka i utrzymania domu (kwota zasiłku zależy od wieku i potrzeb dziecka), płatne urlopy, dodatkowe wsparcie finansowe w okresie wakacyjnym, szereg zniżek – podatkowe, na usługi i zakupy);
– dostęp do szkoleń i kursów podnoszących kwalifikacje.
Lista kontaktów w Szkocji
Linia porad: 0131 667 6333 (Pn-Pt 9:30-16:00)
Telefon bezpłatny (dla osób poniżej 21 rż.): 0800 328 8970 (stancjonarne) lub 0300 330 1421 (komórkowy); Administracja: 0131 668 4400;
E-mail: enquiries@sclc.org.uk; E-mail dot. porady prawnej: advice@sclc.org.uk
Strona internetowa: www.sclc.org.uk
Lista organizacji polonijnych w Szkocji
Lista kontaktów w Polsce
Instytucja | Dane kontaktowe |
Ministerstwo Spraw Zagranicznych Departament Konsularny | Adres: Al. Szucha 23, 00-580 Warszawa Telefon: (22) 523-90-00 Strona internetowa: www.gov.pl/web/dyplomacja Telefon: (22) 523-94-44 E-mail: DK.Sekretariat@msz.gov.pl, |
Ministerstwo Sprawiedliwości Departament Spraw Rodzinnych i Nieletnich | Adres: Al. Ujazdowskie 11, 00-950 Warszawa Telefon: (22) 239-07-40 Strona internetowa: zobacz |
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej Departament Polityki Rodzinnej | Adres: ul. Nowogrodzka 1/3/5, 00‐513 Warszawa Telefon: (22)250-01-08 Strona internetowa: www.gov.pl/web/rodzina Telefon: (22) 461-60-60 E-mail: sekretariat.dsr@mrpips.gov.pl |
Rzecznik Praw Dziecka | Adres: ul. Chocimska 6, 00-791 Warszawa Telefon: (22) 583-66-00 Dziecięcy Telefon Zaufania: 800-12-12-12 E-mail: rpd@brpd.gov.pl Strona internetowa: www.brpd.gov.pl |
Rzecznik Praw Obywatelskich | Adres: Al. Solidarności 77, 00-090 Warszawa Telefon: (22) 551-77-00 Infolinia: 800-676-676 E-mail: biurorzecznika@brpo.gov.pl Strona internetowa: www.rpo.gov.pl |
Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie | Telefon: (22) 599-71-20 E-mail: sekretariat@wcpr.pl Strona internetowa: www.wcpr.pl |
Zielona Linia (udziela pomocy w zakresie usług rynku pracy i dostępnych świadczeń) | Adres: Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia Zielona Linia, ul. Trawiasta 20b, 15-161 Białystok Telefon: 19524 (Infolinia) E-mail: biuro@zielonalinia.gov.pl Strona internetowa: www.zielonalinia.gov.pl |
Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą | Adres: ul. Kielecka 43, 02-530 Warszawa Telefon: (22) 469-11-26 E-mail: sekretariat@orpeg.pl Strona internetowa: www.orpeg.pl |
Warszawski Ośrodek Interwencji Kryzysowej | Adres: ul. 6-go Sierpnia 1/5, 02-843 Warszawa Telefon: (22) 855-44-32 E-mail: sekretariat@woik.waw.pl Wykaz ośrodków interwencji kryzysowej dla poszczególnych województw: zobacz |
Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci – UNICEF | Adres: ul. Rolna 175 D, 02-729 Warszawa Telefon: (22) 568-03-00 E-mail: unicef@unicef.pl Strona internetowa: www.unicef.pl |
Ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia” | Telefon: 800-120-002 Strona internetowa: zobacz |
Komitet Ochrony Praw Dziecka | Adres: ul. Oleandrów 6, III piętro, 00-629 Warszawa Telefon: (22) 626-94-19 E-mail: kopd@kopd.pl Strona internetowa: www.kopd.pl |
Model edukacji
Nauczanie w Irlandii Północnej rozpoczyna się w trwającej 6 lat szkole podstawowej (primary school) i może być kontynuowane w 7-letniej szkole drugiego stopnia (secondary school) lub w 5-letnim gimnazjum (grammar school). Nauka w szkole drugiego stopnia (secondary school) kończy się egzaminem A-level. Także po ukończeniu gimnazjum (grammar school) i uzupełnieniu edukacji o kolejne dwa lata można podchodzić do tego egzaminu. Oprócz tego, mając na uwadze antagonizmy religijne w Irlandii Północnej, istnieją szkoły wyznaniowe, zazwyczaj określane jako koledże (college). Możliwość nauki w konkretnym koledżu uzależniona jest od przynależności do określonego odłamu chrześcijaństwa (w szczególności katolicyzmu lub protestantyzmu). Nauka w koledżach również kończy się egzaminem A-level. W szkołach wyznaniowych przebywanie poza terenem placówki w godzinach nauki jest surowo zabronione. Oprócz podziału religijnego spotyka się również placówki wyłącznie dla chłopców lub tylko dla dziewcząt. Przyjęcie do określonej szkoły drugiego stopnia może być uzależnione od dotychczasowych wyników w nauce. W Irlandii Północnej nie obowiązuje rejonizacja.
Edukacja w północnoirlandzkich szkołach związana jest z obowiązkiem noszenia mundurka szkolnego, którego cena (marynarka, krawat, koszula, spodnie/spódnica) może się wahać od 50 do 250 GBP. Brak umundurowania lub jego nieprawidłowe noszenie jest uważane za wykroczenie mundurkowe. Pięć wykroczeń związane jest z sankcjami polegającymi np. na obowiązku pozostania 1,5 h po godzinach w szkole.
W szkole młodzież ma do dyspozycji doradcę, do którego może zwrócić się w przypadku problemów. Nie posiada on jednak zazwyczaj wykształcenia psychologicznego. Ponadto każdy rocznik otrzymuje swojego opiekuna. Dwa razy w roku odbywają się wywiadówki z udziałem uczniów. Polegają one na rozmowie nauczyciela z rodzicami i samym uczniem.
Problemy rodzinne
W stosunku do pozostałych części Zjednoczonego Królestwa Irlandia Północna posiadała dotychczas bardziej konserwatywne normy z zakresu prawa rodzinnego. W przypadku zgody obojga małżonków rozwód może być orzeczony po 2 latach separacji. W przypadku braku zgody jednej ze stron – dopiero po 5 latach separacji. W październiku 2019 r., w związku z trwającym prawie 3 lata impasem w tworzeniu lokalnego rządu, część uprawnień legislatywy przejął Westminster – dokonano zliberalizowania prawa aborcyjnego i wprowadzono jednopłciowe związki partnerskie (w tych materiach zrównano ustawodawstwo północnoirlandzkie z przepisami obowiązującymi w pozostałych rejonach Wielkiej Brytanii).
System opieki społecznej
Służby socjalne w Irlandii Północnej zorganizowane są w pięć oddziałów powierniczych (trustów):
W przypadku podejrzenia, że dziecko jest zagrożone przemocą, zaniedbaniem itp., służby mogą podjąć decyzje o odebraniu dziecka spod pieczy rodziców. Ich rozstrzygnięcia podlegają zaskarżeniu do sądu rodzinnego.
Lista kontaktów w Irlandii Północnej
Lista organizacji polonijnych w Irlandii Północnej
Lista kontaktów w Polsce
Instytucja | Dane kontaktowe |
Ministerstwo Spraw Zagranicznych Departament Konsularny | Adres: Al. Szucha 23, 00-580 Warszawa Telefon: (22) 523-90-00 Strona internetowa: www.gov.pl/web/dyplomacja Telefon: (22) 523-94-44 E-mail: DK.Sekretariat@msz.gov.pl, |
Ministerstwo Sprawiedliwości Departament Spraw Rodzinnych i Nieletnich | Adres: Al. Ujazdowskie 11, 00-950 Warszawa Telefon: (22) 239-07-40 Strona internetowa: zobacz |
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej Departament Polityki Rodzinnej | Adres: ul. Nowogrodzka 1/3/5, 00‐513 Warszawa Telefon: (22)250-01-08 Strona internetowa: www.gov.pl/web/rodzina Telefon: (22) 461-60-60 E-mail: sekretariat.dsr@mrpips.gov.pl |
Rzecznik Praw Dziecka | Adres: ul. Chocimska 6, 00-791 Warszawa Telefon: (22) 583-66-00 Dziecięcy Telefon Zaufania: 800-12-12-12 E-mail: rpd@brpd.gov.pl Strona internetowa: www.brpd.gov.pl |
Rzecznik Praw Obywatelskich | Adres: Al. Solidarności 77, 00-090 Warszawa Telefon: (22) 551-77-00 Infolinia: 800-676-676 E-mail: biurorzecznika@brpo.gov.pl Strona internetowa: www.rpo.gov.pl |
Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie | Telefon: (22) 599-71-20 E-mail: sekretariat@wcpr.pl Strona internetowa: www.wcpr.pl |
Zielona Linia (udziela pomocy w zakresie usług rynku pracy i dostępnych świadczeń) | Adres: Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia Zielona Linia, ul. Trawiasta 20b, 15-161 Białystok Telefon: 19524 (Infolinia) E-mail: biuro@zielonalinia.gov.pl Strona internetowa: www.zielonalinia.gov.pl |
Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą | Adres: ul. Kielecka 43, 02-530 Warszawa Telefon: (22) 469-11-26 E-mail: sekretariat@orpeg.pl Strona internetowa: www.orpeg.pl |
Warszawski Ośrodek Interwencji Kryzysowej | Adres: ul. 6-go Sierpnia 1/5, 02-843 Warszawa Telefon: (22) 855-44-32 E-mail: sekretariat@woik.waw.pl Wykaz ośrodków interwencji kryzysowej dla poszczególnych województw: zobacz |
Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci – UNICEF | Adres: ul. Rolna 175 D, 02-729 Warszawa Telefon: (22) 568-03-00 E-mail: unicef@unicef.pl Strona internetowa: www.unicef.pl |
Ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia” | Telefon: 800-120-002 Strona internetowa: zobacz |
Komitet Ochrony Praw Dziecka | Adres: ul. Oleandrów 6, III piętro, 00-629 Warszawa Telefon: (22) 626-94-19 E-mail: kopd@kopd.pl Strona internetowa: www.kopd.pl |
