Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą

Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą

Węgry

Najważniejsze informacje

Szkoła

Model edukacji

Edukacja dzieci zaczyna się od przedszkola. Jest ono obowiązkowe dla dzieci, które w danym roku przedszkolnym do 31 sierpnia ukończą 3 lata, w niektórych przypadkach 4 lata w wymiarze minimum 4 godziny dziennie. Zwolnienie z obowiązku uczęszczania do przedszkola na wniosek rodziców może wydać sekretarz gminy.

Szkoła podstawowa: wychowanie i nauka podstawowa głównie w 8-letnich szkołach podstawowych. Pomyślne ukończenie 8. klasy daje wykształcenie podstawowe.

Nabór do szkół średnich odbywa się na podstawie centralnie przeprowadzanego egzaminu.

Szkoły średnie:

  • Liceum: 4-, 6-, lub 8-letnie, w przypadku szkół z przygotowawczą klasą językową odpowiednio 5-, 7- lub 9-letnie,
  • Liceum branżowe,
  • Średnia szkoła branżowa: nauka trwa 5 lat (3 lata nauka zawodu + 2 lata przygotowanie do matury).
  • Szkoła branżowa.

Dziecko, które do dnia 31 sierpnia ukończy 6 lat podlega obowiązkowi szkolnemu najpóźniej w następnym roku. Komisja złożona z ekspertów może zalecić uczęszczanie do przedszkola przez jeszcze jeden rok.

Obowiązek szkolny trwa do 16. roku życia.

Rok szkolny

Rozpoczęcie roku szkolnego: 1 września.

Zakończenie roku szkolnego: w połowie czerwca.

Przerwa jesienna: 1 tydzień koniec października.

Przerwa wiosenna: 1 tydzień około Wielkanocy.

Dokładne terminy ustalane są zawsze dla każdego roku szkolnego osobno.

Procedura naboru dziecka do przedszkola i szkoły

Zapisy do szkoły dzieci, które osiągnęły wymagany wiek obowiązkowego nauczania (ukończenie 6. roku życia do 31 sierpnia roku, w którym rozpoczyna się rok szkolny), odbywają się zawsze w kwietniu, a dokładny termin ogłasza Urząd Państwowy na 30 dni przed terminem zapisów. Wymagane są następujące dokumenty:

  • karta zameldowania dziecka i rodziców,
  • opinia przedszkola w oryginale,
  • dokument potwierdzający tożsamość dziecka (akt urodzenia, paszport lub dowód osobisty),
  • karta ubezpieczenia zdrowotnego,
  • ewentualnie opinia doradcy ds. wychowania,
  • inne, wymagane przez poszczególne placówki, jak np. książeczka szczepień, karta badań lekarskich dziecka,
  • oświadczenia: formularz do zapisu, oświadczenie opiekunów prawnych, oświadczenie o wyborze nauki przedmiotu etyki lub religii, oświadczenie o miejscu pobytu, informacja/zgoda na wykorzystanie i przetwarzanie danych dziecka,
  • ewentualnie oświadczenie o uczęszczaniu na dodatkowe zajęcia, oświadczenie dotyczące posiłków, formularz do legitymacji uczniowskiej.

Każda placówka może prosić o dodatkowe dokumenty.

Dokumenty wymagane w celu zapisania dziecka do przedszkola:

  • formularz zgłoszenia,
  • dokument potwierdzający przynależność do rejonu (np. na podstawie adresu zamieszkania),
  • oświadczenie rodziców o prawie do opieki,
  • karta zameldowania dziecka i rodziców,
  • odpis aktu urodzenia,
  • karta ubezpieczenia zdrowotnego,
  • dokument potwierdzający ewentualne choroby dziecka,
  • w przypadku obcokrajowców zaświadczenie potwierdzające podstawę prawną pobytu na Węgrzech.

Każda placówka może prosić o dodatkowe dokumenty.

Dokumenty powinny być przetłumaczone przez biura tłumaczeń lub osoby do tego uprawnione.

Obowiązki i prawa ucznia

Obowiązki:

Uczeń ma obowiązek:

  • udziału w zajęciach dziennych i pozostania w szkole (podstawowej) do godz. 16,00 w tzw. świetlicy,
  • przestrzegania regulaminu szkolnego,
  • ochrony zdrowia własnego i kolegów,
  • za zgodą rodziców udziału w badaniach profilaktycznych,
  • ochrony powierzonych mu pomocy dydaktycznych, wyposażenia szkoły itp.

Prawa:

  • otrzymanie wychowania i edukacji odpowiadającej umiejętnościom, zainteresowaniom, uzdolnieniom ucznia, udziału w podstawowej edukacji artystycznej celem rozpoznania jego uzdolnień i dalszej edukacji,
  • do bezpiecznego i zdrowego środowiska szkolnego, zapewnienia możliwości uprawiania sportu zgodnie z wiekiem ucznia, posiłku w szkole,
  • do udziału do wychowania i edukacji zgodnej z przynależnością narodowościową,
  • do fakultatywnego nauczania religii lub etyki,
  • do poszanowania dóbr osobistych,
  • do zapewnienia internatu,
  • udziału w pracach samorządu uczniowskiego, kółkach zainteresowań,
  • otrzymania nieodpłatnie w szkole podstawowej podręczników  niezbędnych do nauki,
  • w zależności od sytuacji materialnej rodziny na wniosek rodziców lub opiekunów uczeń może otrzymywać dofinansowanie do posiłków lub zwolnienie z należnych opłat,
  • w razie potrzeby uczeń ma dostęp do kształcenia specjalnego, które nieodpłatnie zapewnia państwo,
  • uczeń ma dostęp do bezpłatnej, systematycznej kontroli i opieki zdrowotnej.

Należy szanować osobowość, godność i prawa ucznia oraz zapewnić mu ochronę przed przemocą fizyczną i psychiczną. 

Obowiązki i prawa rodzica

Nie odbiegają od przepisów polskich. Zalecane jest przestrzeganie regulaminu szkoły, udział w życiu szkoły, wykonywanie obowiązkowych badań lekarskich.

System wsparcia szkolnego

Każda szkoła współpracuje z psychologiem, który może udzielić pomocy uczniom potrzebującym wsparcia. Szkoła zapewnia bezpłatną kontrolę zdrowia, w tym również stomatologa.

Lokalne władze (urzędy powiatowe) prowadzą ewidencję dzieci podlegających obowiązkowi szkolnemu i przekazują informacje szkołom względem miejsca zamieszkania dzieci. Szkoły te zgodnie ze swoimi kompetencjami terytorialnymi mają obowiązek przyjęcia dziecka do szkoły zamieszkałego w ich rejonie.

Istnieje możliwość otrzymania wsparcia finansowego lub stypendium socjalnego.

Najczęstsze nieporozumienia

Niedostosowanie programu nauczania do indywidualnych możliwości uczniów, brak możliwości selekcjonowania i pokierowania szczególnie uzdolnionych uczniów, czy wsparcia tych mniej zdolnych. 

Wychowanie
 

Obowiązki i prawa rodzica

Obowiązkiem rodziców/opiekunów jest zapewnienie realizacji obowiązku szkolnego (również przedszkolnego) przez dziecko.

Na Węgrzech nie ma granicy wiekowej dotyczącej pozostawiania dziecka samego w domu. Natomiast postępowanie przeciw rodzicom jest rozpoczynane, jeśli w trakcie pozostawania dziecka bez opieki doszło do bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia dziecka.  

System świadczeń socjalnych

Zasiłek rodzinny przysługuje dziecku/dzieciom przebywającym na Węgrzech wraz z rodzicem/rodzicami. Zasiłek przysługuje od momentu złożenia wniosku (w przypadku wcześniejszych uprawnień maksymalnie na 2 miesiące wstecz) do ostatniego dnia trwania obowiązku szkolnego, w przypadku kontynuowania nauki do końca roku szkolnego w którym osiąga 20 lat.

Wysokość zasiłku obrazuje tabela:

Liczba dzieci

Wysokość zasiłku na 1 dziecko w HUF/m-c

Wysokość zasiłku na jedno dziecko w przypadku gdy jest wychowywane przez 1 rodzica

1

                                        12 200

                                          13 700

2

                                        13 300

                                          14 800

3 lub więcej

                                        16 000

                                          17 000

Dziecko z niepełnosprawnością

                                        23 300

                                          25 900

Od 2022 r. wniosek o zasiłek rodzinny należy złożyć w urzędzie Kormányhivatal stopnia wojewódzkiego.

Wykaz urzędów:

https://www.kormanyhivatal.hu/hu/elerhetosegek-1

Wniosek można złożyć:

  1. elektronicznie, posiadając usługę „Ügyfélkapu”,
  2. pocztą,
  3. lub osobiście,

Więcej informacji na stronie

https://www.kormanyhivatal.hu/hu/csaladtamogatasok

Jednemu z rodziców przysługuje również ulga dotycząca podstawy opodatkowania w ww. okresie. Można się o nią ubiegać składając oświadczenie u pracodawcy – w takim przypadku z jej uwzględnieniem będzie wypłacana miesięczna pensja – lub przy składaniu rocznego zeznania podatkowego (PIT).

W przypadku jeśli rodzic nie jest w stanie wykorzystać całkowicie ulgi podstawy opodatkowania (zarabia mniej, niż przysługująca mu ulga),  może się ubiegać o rodzinną ulgę z płaconych składek na ubezpieczenie ZUS (15% różnicy pomiędzy wykorzystaną a przysługująca podstawą).

Problemy wychowawcze

Na Węgrzech istnieją fundacje pomocy dzieciom (np. Kék-vonal Gyermekkrízis Alapítvány), które są całodobowym telefonem zaufania, w niektórych sytuacjach podejmują interwencję oraz organizują szkolenia – tel. 116111, www.kek-vonal.hu

Karalność za popełnienie niektórych przestępstw jest możliwa od 12. roku życia. Karą może być umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Problemy rodzinne

Władzę rodzicielską na Węgrzech generalnie rodzice sprawują wspólnie, nawet jeśli nie mieszkają już razem.

W wyniku sprawy rozwodowej lub dotyczącej przyznania opieki nad dzieckiem, władza rodzicielska przyznawana jest rodzicowi, który będzie sprawował opiekę nad dzieckiem, ale w wyniku porozumienia rodziców zatwierdzonego przez sąd lub w wyniku decyzji sądu, może być sprawowana przez obojga rodziców.

Kwestie pozostające w kręgu wspólnego podejmowania decyzji:

  • prawo do zmiany nazwiska i imienia,
  • miejsce pobytu znajdujące się poza miejscem zamieszkania rodzica,
  • długoterminowy pobyt za granicą, decyzja o osiedleniu,
  • wybór szkoły,

W sprawach dotyczących:

  • zniesienia lub przywrócenia sprawowania władzy rodzicielskiej ,
  • umieszczenia i przekazania dziecka,
  • utrzymywania kontaktu z dzieckiem,

niezależnie od sytuacji majątkowej i dochodów, stronom – powodowi przysługuje „prawo do odroczenia kosztów” polegające na tym, że opłata sądowa i ewentualne inne koszty procesowe są opłacane po zakończeniu procesu przez stronę, która przegrała sprawę.

W przypadku uprowadzenia za granicę dziecka posiadającego miejsce zwykłego pobytu na Węgrzech – zgodnie z Konwencją Haską z 1980 roku – fakt ten można zgłosić do:

  • Magyar Igazságügyi Minisztérium Nemzetközi Magánjogi Főosztálya (Departamentu ds. Międzynarodowego Prawa Cywilnego Ministerstwa Sprawiedliwości), który przekaże wniosek do organu centralnego kraju przebywania dziecka,
  • lub bezpośrednio do wyznaczonego sądu w kraju przebywania dziecka.

W przypadku dzieci uprowadzonych na Węgry wyznaczonym sądem jest wyłącznie: Pesti Központi Kerületi Bíróság.

Kodeks karny za wywóz dziecka w celu stałej zmiany miejsca umieszczenia dziecka, przetrzymywanie w ukryciu i tajemnicy przewiduje karę pozbawienia wolności do 1 roku.

Zgodnie ze statystykami prowadzonymi przez telefon zaufania dla dzieci i młodzieży, problemy rodzinne (przemoc, śmierć członka rodziny, rozwody, itp.) są częstym powodem występowania o pomoc.

Rodzice zastępczy

Organem naczelnym zajmującym się ochroną praw dziecka jest Országos Gyermekvédelmi Szakszolgálat (Krajowa Służba Ochrony Praw Dziecka). Podlegają jej terytorialne służby, które działają na obszarach poszczególnych województw. Poniżej link z wykazem:

https://ogysz.hu/index.php/teruleti-igazgatosagok

„Nabór” na rodziców zastępczych ogłaszają „terytorialne” służby poprzez strony internetowe lub usługę „Ügyfélkapu”.

Przykładowo, poniżej link z województwa stołecznego Pest Megyei Területi Gyermekvédelmi Szakszolgálat és Intézményei wraz z ogłoszeniem poszukiwania/naboru rodziców zastępczych z województwa stołecznego i Budapesztu oraz jednoczesnym podaniem wymaganych warunków:

http://www.pmtegyeszi.hu/neveloszuloket-keresunk

Rodziców zastępczych poszukiwać mogą również niektóre organizacje pozarządowe np.

https://www.sos.hu/neveloszulo/

Rodzicem zastępczym może zostać:

– osoba niekarana, nieubezwłasnowolniona, która ukończyła 24 lata, kobieta lub mężczyzna,   

  niezależnie od stanu cywilnego;

– jest starsza od dziecka co najmniej o 18 i nie więcej niż 50 lat;

– jej osobowość i stan zdrowia zapewnią zdrowy, zrównoważony rozwój umieszczonego dziecka;

– posiada odpowiednie warunki mieszkaniowe (własne lub wynajmowane mieszkanie, dla każdego  dziecka pokój o powierzchni przynajmniej 6 m2; 

– posiada odpowiednie kwalifikacje aby zostać rodzicem zastępczym;

Organizacją szkoleń zajmuje się Narodowy Instytut ds. Polityki Socjalnej im. Margit Slachta (Slachta Margit Nemzeti Szociálpolitikai Intézet).

https://www.nszi.hu/szakmai-tevekenysegek/kepzes/kepzesszervezes

Informacje i pomoc w udziale w szkoleniach, finansowaniu deklarują również służby/instytucje poszukujące rodziców zastępczych.

Dla początkujących obowiązkowe jest ukończenie podstawowego szkolenia obejmującego 28- godzinny trening pomagający w podejmowaniu decyzji i 32-godzinne szkolenie dla rodziców zastępczych. 

Etapy stawania się rodzicem zastępczym:

– Wysłanie życiorysu i listu motywacyjnego na podany adres;

– Odwiedzenie osoby kandydującej przez doradcę ds. rodzinnej pieczy zastępczej, która w ramach studium przypadku dokona oceny otoczenia, warunków;

– uzyskanie oświadczenia od lekarza rodzinnego kandydata na temat jego stanu zdrowia;

– badanie kandydata przez psychologa;

– jeśli po ocenie osobowości, stanu zdrowia i warunków, kandydat otrzyma pozytywną ocenę, będzie skierowany na kurs przygotowawczy dla rodziców zastępczych;

– jeśli kandydat uzyska pozytywną ocenę jak również zdobędzie odpowiednie kwalifikacje wprowadzany jest do ewidencji;

– rodzic zastępczy zarejestrowany w ewidencji   otrzymuje status prawny zatrudnienia rodzica zastępczego z dniem kiedy z polecenia Służby Ochrony Praw Dziecka, opieka społeczna umieści u  niego dziecko.

Problemy z prawem
 

Gdzie szukać pomocy

Dostęp do pomocy prawnej

Warunkiem przyznania pełnomocnika jest złożenie wniosku na odpowiednim druku w powiatowym  lub stołecznym Urzędzie Państwowym (Kormányhivatal) kompetentnym dla miejsca zamieszkania.

Przyznanie pełnomocnika z urzędu nie obejmuje postępowań cywilnych i egzekucyjnych i jest uzależnione od kryteriów finansowych wnioskodawcy (bardzo niskie dochody). Szczegółowe informacje znajdują się na stronie

http://kormanyablak.hu/hu/feladatkorok/66

Tu znajdziesz pomoc
 

Lista kontaktów na Węgrzech

Organizacje zajmujące się pomocą prawną w przypadku przemocy domowej:

Lista organizacji polonijnych na Węgrzech

  • Polskie Stowarzyszenie Kulturalne im. Józefa Bema: 1051 Budapest Nádor u.34.II/1, tel. +36 1 311-0216,tel./fax:+36 1 312-8204, www.bem.hu;
  • Stowarzyszenie Katolików Polskich p.w. św. Wojciecha: 1103 Budapest, Óhegy utca 11, tel. +36-1-262-69-08 , adalbert@adalbert.hu, www.adalbert.hu;
  • Stowarzyszenie Kulturalne Polonia Nova: 1061 Budapest, Jókai tér 1, biuro@polonianova.hu, www.facebook.com/polonianova, www.polonianova.hu;
  • Ogólnokrajowy Samorząd Polski na Węgrzech: 1102 Budapest, Állomás u. 10. ,t +36 1 261 17 98, fax: +36 1 260 72 98, olko@polonia.hu, www.polonia.hu;
  • Narodowościowa Szkoła Nauczania Języka Polskiego na Węgrzech, 1102 Budapest, Állomás u. 10, tel. +36 1 2612748, szkolpol@polonia.hu;
  • Szkolny Punkt Konsultacyjny im. Sándora Petőfiego przy Ambasadzie RP w Budapeszcie, 1025 Budapest, Törökvész út 15, tel. +36 1 3268306, +36 707013847.

Lista kontaktów w Polsce

Instytucja

Dane kontaktowe

Ministerstwo Spraw Zagranicznych

Departament Konsularny

Adres: Al. Szucha 23, 00-580 Warszawa

Telefon: (22) 523-90-00

Strona internetowa: www.gov.pl/web/dyplomacja

Telefon: (22) 523-94-44

E-mail: DK.Sekretariat@msz.gov.pl,  

informacja.konsularna@msz.gov.pl

Ministerstwo Sprawiedliwości

Departament Spraw Rodzinnych i Nieletnich

Adres: Al. Ujazdowskie 11, 00-950 Warszawa

Telefon: (22) 239-07-40

Strona internetowa: zobacz

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej

Departament Polityki Rodzinnej

Adres: ul. Nowogrodzka 1/3/5,  00‐513 Warszawa

Telefon: (22)250-01-08

Strona internetowa: www.gov.pl/web/rodzina

Telefon: (22) 461-60-60

E-mail: sekretariat.dsr@mrpips.gov.pl

Rzecznik Praw Dziecka

Adres: ul. Chocimska 6, 00-791 Warszawa

Telefon: (22) 583-66-00

Dziecięcy Telefon Zaufania: 800-12-12-12

E-mail: rpd@brpd.gov.pl

Strona internetowa: www.brpd.gov.pl

Rzecznik Praw Obywatelskich

Adres: Al. Solidarności 77, 00-090 Warszawa

Telefon: (22) 551-77-00

Infolinia: 800-676-676

E-mail: biurorzecznika@brpo.gov.pl

Strona internetowa: www.rpo.gov.pl

Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie

Telefon: (22) 599-71-20

E-mail: sekretariat@wcpr.pl

Strona internetowa: www.wcpr.pl

Zielona Linia

(udziela pomocy w zakresie usług rynku pracy i dostępnych świadczeń)

Adres: Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia Zielona Linia, ul. Trawiasta 20b, 15-161 Białystok

Telefon: 19524 (Infolinia)

E-mail: biuro@zielonalinia.gov.pl

Strona internetowa: www.zielonalinia.gov.pl

Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą

Adres: ul. Kielecka 43, 02-530 Warszawa

Telefon: (22) 469-11-26

E-mail: sekretariat@orpeg.pl

Strona internetowa: www.orpeg.pl

Warszawski Ośrodek Interwencji Kryzysowej

Adres: ul. 6-go Sierpnia 1/5, 02-843 Warszawa

Telefon: (22) 855-44-32

E-mail: sekretariat@woik.waw.pl

Wykaz ośrodków interwencji kryzysowej dla poszczególnych województw: zobacz

Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci – UNICEF

Adres: ul. Rolna 175 D, 02-729 Warszawa

Telefon: (22) 568-03-00

E-mail: unicef@unicef.pl

Strona internetowa: www.unicef.pl

Ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia”

Telefon: 800-120-002

Strona internetowa: zobacz

Komitet Ochrony Praw Dziecka

Adres: ul. Oleandrów 6, III piętro,  00-629 Warszawa

Telefon: (22) 626-94-19

E-mail: kopd@kopd.pl

Strona internetowa: www.kopd.pl