Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą
Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą
Model edukacji
Obowiązek szkolny dotyczy wszystkich dzieci zamieszkałych w Szwecji od momentu ukończenia przez nich 6. roku życia i rozpoczęcia klasy 0 (zerówki) do ukończenia klasy 9., czyli trwa łącznie 10 lat (do 16 lat). Edukacja jest bezpłatna, natomiast opłata za świetlice szkolną po zajęciach jest płatna (fritid).
Szkoły dzielą się ponadto na państwowe (kommmunala skolor) oraz prywatne (fristående skolor, zwane też friskolor). Obydwa typy szkół są bezpłatne, jednak szkoły prywatne mogą mieć własne zasady dotyczące przyjęcia uczniów, podczas gdy szkoły kommunale są zobowiązane przyjąć wszystkie dzieci z najbliższej okolicy. Szkoły prywatne mogą także mieć określony profil, np. profil artystyczny albo być szkołami o charakterze wyznaniowym.
Procedura naboru dziecka do szkoły
Dziecko należy zapisać do szkoły w roku kalendarzowym, w którym dziecko skończy 6 lat. Zapisy sześcioltaków zwykle odbywają się na wiosnę, przed rozpoczęciem się semestru jesiennego. Opiekunowie mogą wybrać dowolną szkołę, komunalną albo prywatną. Nie musi to być szkoła leżąca w najbliższej okolicy, może także być położona poza granicami gminy. Zapisy dziecka starszego albo zmiana szkoły możliwa jest w ciągu trwania całego roku szkolnego pod warunkiem, że w szkole, do której jest składane zgłoszenie, są wolne miejsca. Zapisy odbywają się na formularzu w formie papierowej albo elektronicznej (przy użyciu autoryzacji przez internet). Po otrzymaniu decyzji z gminy w sprawie przyjęcia bądź odrzucenia wniosku o przyjęcie do szkoły opiekunowie mogą potwierdzić chęć uczęszczania dziecka do określonej szkoły, bądź w przypadku odmowy zaskarżyć decyzję.
Potrzebne dokumenty w momencie składania podania o przyjęcie to: numer osobisty dziecka – personnummer (może być tymczasowy) i rodziców. Personnummer jest odpowiednikiem polskiego PESEL. Nie jest wymagane świadectwo ukończenia szkoły w innym państwie, ale można je dołączyć.
Wszystkie dzieci mieszkające w Szwecji objęte są obowiązkiem szkolnym w zakresie szkoły podstawowej, w tym w klasie przedszkolnej. Uczęszczanie do szkoły jest bezpłatne. Brak odpłatności dotyczy zarówno szkół komunalnych, jak i szkół prywatnych (fristående skolor).
W przedszkolu i szkole podawane są bezpłatne posiłki dla uczniów. Opiekunowie prawni mogą wnioskować o wydawanie innych posiłków ze względów zdrowotnych lub z uwagi na przekonania religijne.
Szkoła zapewnia każdemu uczniowi materiały edukacyjne: podręczniki, zeszyty ćwiczeń oraz wszystkie przybory szkolne. Opiekunowie prawni dziecka nie ponoszą w związku z tym żadnych kosztów.
Szkoła pokrywa koszty związane z udziałem uczniów w wycieczkach szkolnych i zorganizowanych w czasie lekcji wyjściach do instytucji kultury, takich jak kino czy teatr.
Na zakończenie klasy 3., 6. i 9. przeprowadzane są obowiązkowe egzaminy przedmiotowe Nationella prov (przede wszyskim szwedzki i matematyka, ale także inne przedmioty w starszych klasach). Brak zaliczenia tych egzaminów nie oznacza jednak, że uczeń nie ma możliwości otrzymania pozytywnej oceny z określonego przedmiotu. Ich wynik nie jest bowiem traktowany jako ostateczna ocena przedmiotowa, a jedynie jako jedna ze składowych oceny semestralnej.
Uczniowie są oceniani w systemie ocen od A do F, gdzie A jest oceną najwyższą. Ocena F oznacza brak zaliczenia przedmiotu. Nawet w przypadku, gdy uczeń dostanie ocenę F z jednego czy wielu przedmiotów, przechodzi do następnej klasy. Nie stosuje się raczej systemu powtarzania klasy, poza absolutnymi wyjątkami. Uczniowie otrzymują po raz pierwszy stopnie w klasie 6. szkoły podstawowej, wcześniej są tylko oceny opisowe (skriftliga omdömen) informujące o postępach ucznia w nauce. W klasach 1-5 szkoły podstawowej nauczyciel podsumowuje i opisuje, jakie wysiłki powinna podjąć szkoła oraz co uczeń i opiekun mogą zrobić, aby uczeń mógł rozwinął swoje umiejętności i uzyskiwać potrzebną wiedzę.
Uczniowie, którzy mówią w innym języku niż język szwedzki, mają prawo do nauki tego języka w szkole (modersmål). Gmina ma obowiązek zapewnić lekcje języka ojczystego, jeśli co najmniej 5 uczniów jest zainteresowanych nauką danego języka w gminie. Lekcje te są bezpłatne. Nauczanie języka ojczystego jest dobrowolne i dlatego rodzice muszą złożyć w szkole podanie o naukę języka ojczystego (ansökan om undervisning i modersmål). Po zapisaniu dziecka na lekcje języka ojczystego, obecność na nich staje się obowiązkowa.
Oprócz nauki języka ojczystego uczniowie, którzy są nowoprzybyli w Szwecji i nie opanowali języka szwedzkiego w takim stopniu, aby mogli otrzymać pozytywną ocenę z tego przedmiotu albo innych, mają także prawo do pomocy przedmiotowej oferowanej w języku ojczystym (studiehandledning på modersmål). Nauczyciel języka ojczystego pomaga dziecku w nauce różnych przedmiotów szkolnych, wyjaśniając w języku ojczystym ucznia zagadnienia omawiane przez klasę. Szkoła decyduje, czy dziecko otrzyma pomoc w nauce i w jakim zakresie.
Uczniowie mający język ojczysty inny niż szwedzki mają prawo do nauki języka szwedzkiego jako drugiego języka (svenska som andra språk). Ma to na celu dostosowanie nauczania języka szwedzkiego do potrzeb uczniów nowoprzybyłych i umożliwienie im opanowania języka szwedzkiego na takim samym poziomie, jaki mają uczniowie, dla których szwedzki jest językiem ojczystym.
Szkoły mogą zorganizować naukę uczniów nowoprzybyłych na dwa sposoby. Uczniowie mogą być od początku włączeni do swojej klasy docelowej lub mogą przez kilka pierwszych semestrów uczęszczać do klasy przygotowawczej (förberedelseklass). W szkołach, do których przybywa dużo uczniów nieznających języka szwedzkiego, organizuje się zazwyczaj klasy przygotowawcze, w których uczeń intensywnie uczy się języka szwedzkiego i kilku innych przedmiotów, zwykle w ograniczonym zakresie.
Uczniowie nowoprzybyli przystępujący do egzaminów krajowych (Nationella prov) w klasie 3., 6. oraz 9. w zakresie przedmiotów takich jak: matematyka, biologia, fizyka, chemia, geografia, historia, wiedza o społeczeństwie i religioznawstwo, mają prawo do skorzystania ze wsparcia językowego poprzez dostęp do leksykonów albo obecność nauczycieli języka ojczystego lub nauczycieli dwujęzycznych. Nauczyciel języka ojczystego może przetłumaczyć niektóre słowa i pojęcia ustnie. Podczas egzaminów z języka szwedzkiego i szwedzkiego jako drugiego języka uczniowie w klasach 6. i 9. mogą skorzystać z listy słów lub słownika.
Jeśli opiekun prawny dziecka pracuje lub studiuje, dziecko od pierwszego roku życia ma prawo do miejsca w przedszkolu. Dzieci, których rodzice są bezrobotni lub korzystają z urlopu wychowawczego z innym dzieckiem, mogą otrzymać miejsce w przedszkolu po ukończeniu pierwszego roku życia przez co najmniej trzy godziny dziennie lub 15 godzin tygodniowo. Od semestru jesiennego w roku, w którym dziecko kończy trzy lata, gmina oferuje przedszkole w wymiarze co najmniej 525 godzin rocznie.
Uczniom w klasie przedszkolnej, szkole podstawowej i szkole specjalnej są oferowane miejsca na świetlicy do ukończenia przez dziecko 13. roku życia.
Za miejsce w przedszkolu i świetlicy pobierana jest opłata (świetlica – fritid).
Prawny opiekun dziecka odpowiada za obecność dziecka w szkole podstawowej, w tym w klasie przedszkolnej.
Rok szkolny w Szwecji zaczyna się zazwyczaj pod koniec sierpnia i trwa do początku czerwca. Dzieli się na semestr jesienny i wiosenny. W trakcie obydwu semestrów przewidziane są ferie. W semestrze jesiennym są to trwające tydzień ferie jesienne (hostlov), w semestrze wiosennym są ferie zimowe (sportlov) i wielkanocne (posklov), natomiast pomiędzy semestrami są ferie bożonarodzeniowe (jul). Planowana nieobecność dziecka w szkole poza okresem ferii i świąt powinna być zgłoszona przez rodziców z wyprzedzeniem na odpowiednim formularzu i szkoła albo udziela pozwolenia na nieobecność, albo odrzuca podanie, o ile zaistnieją okoliczności, które tę zgodę wykluczają (np. egzaminy państwowe Nationella prov).
Indywidualne spotkania nauczyciela z dzieckiem i jego opiekunami prawnymi (utvecklingssamtal) są organizowane w przedszkolu oraz klasie przedszkolnej raz w roku, natomiast w szkole podstawowej co najmniej dwa razy w roku. Rozmowa dotyczy zarówno postępów w nauce, jak i rozwoju społecznego w odniesieniu do programu nauczania. Podczas rozmowy rozmawia się o tym, jak szkoła może wspierać i stymulować rozwój ucznia. Rozmowa daje uczniowi i opiekunowi prawnemu możliwość uzyskania wielu informacji i wzięcia odpowiedzialności za kształcenie ucznia.
W szkole funkcjonuje zespół zajmujący się szeroko rozumianym zdrowiem uczniów (fizycznym i psychicznym) – elevhälsoteam, EHT. W skład tej grupy wchodzi dyrektor szkoły, pielęgniarka, pedagog specjalny, pedagog szkolny (skolkurator) i inne osoby, których opinia potrzebna jest w zależności od problemu, jakim zajmuje się każdorazowo grupa EHT. W każdej szkole jest zatrudniona pielęgniarka prowadząca karty zdrowotne wszystkich uczniów. W przypadku, gdy jest taka potrzeba, do szkoły przychodzi także lekarz szkolny, przeprowadzając wspólnie z pielęgniarką rozmowy dotyczące zdrowia i rozwoju uczniów. W wielu szkołach pracuje także pedagog szkolny, do którego uczniowie mogą się zwrócić ze swoimi problemami. Opieka stomatologiczna oferowana jest w przychodniach zdrowotnych i dzieci wzywane są tam na kontrole. Jest ona także bezpłatna do momentu ukończenia przez dziecko 23. roku życia.
Wszystkie rodziny posiadające dzieci otrzymują zasiłek rodzinny (barnbidrag), tym większy, im większa jest liczba dzieci. Zasiłek rodzinny otrzymują do momentu ukończenia przez dziecko 16 lat, czyli do czasu ukończenia szkoły podstawowej. Jeśli mimo ukończenia 16 lat dziecko w dalszym ciągu uczęszcza do szkoły podstawowej, zasiłek może być przedłużony aż ukończy szkołę. Dzieci kontynuujące naukę w gimnazjum mają natomiast prawo do zasiłku szkolnego (studiebidrag) aż do ukończenia 20. roku życia, pod warunkiem że w międzyczasie nie przerwą nauki w szkole średniej. Uczniowie pobierający naukę z dala od swojego miejsca zamieszkania maja także prawo do zasiłku przeznaczonego na pokrycie kosztów związanych z podróżami lub mieszkaniem (inackorderingstillägg).
Najczęstsze nieporozumienia
System nauczania w Szwecji jest inny w porównaniu do szkoły polskiej. Od ucznia wymaga się wzięcia większej odpowiedzialności za własne postępy w szkole, co przy braku zadań domowych oraz trudnościach wynikających z niedostatecznego przygotowania do planowania własnego uczenia, może powodować problemy u dzieci przybyłych niedawno z Polski. Z ich punktu widzenia szkoła pozbawiona codziennych zadań domowych i nieustannego stresu związanego z uzyskaniem ocen przedmiotowych jest „rajem na ziemi”. Okres przebudzenia może nastąpić późno, np. w klasie 6. i wtedy okazuje się, że zdobycie ocen nie jest wcale takie łatwe, a wręcz przy braku dostatecznej znajomości języka szwedzkiego niemożliwe. Jednak dzieci szybko uczą się, że brak ocen nie zamyka im drogi do następnej klasy. Stąd dużym problemem w szkole szwedzkiej jest kończenie szkoły podstawowej bez uzyskania ocen ze wszystkich przedmiotów, szczególnie wśród uczniów urodzonych poza Szwecją. Według raportu Ministerstwa Edukacji w roku 2019 było takich uczniów 16% (w skali całego kraju) ze wszystkich kończących klasę 9.
Obowiązki rodzica
W Szwecji obowiązuje skolplikt co oznacza obowiązek szkolny. Obowiązek ten obejmuje wszystkie dzieci, które są zarejestrowane w Szwecji. Obowiązek ten nie dotyczy azylantów oraz dzieci, które nie posiadają szwedzkiego PESEL (personnummer), niemniej takie dzieci także mają prawo do bezpłatnej nauki. Skolplikt obejmuje dzieci od 6. do 16. roku życia.
Bezpośrednio ta sprawa w systemie prawnym nie jest uregulowana. Niemniej ze szwedzkiego Kodeksu rodzinnego (Föräldrarbalken) wynika jasno, że dziecko ma prawo do wykształcenia, opieki i bezpieczeństwa. Rodzice są także odpowiedzialni za spełnianie potrzeb życiowych dziecka.
Pozostawianie zatem dziecka samego może się wiązać z zarzutem braku zapewnienia bezpieczeństwa lub sprawowania opieki w niewłaściwy sposób.
System świadczeń socjalnych
Barnbidrag
Jest to rodzaj ekonomicznej zapomogi przysługującej dzieciom do 16. roku życia, które mieszkają, są zarejestrowane i ubezpieczone (w Försäkringskassan) terytorium Szwecji. Obecnie barnbidrag wynosi 1250 SEK. Ta kwota jest wolna od podatku.
Nie ma potrzeby wnioskowania o wypłacenie tego rodzaju zapomogi. Pieniądze są przelewane automatycznie na konto jednego (ustalonego wcześniej, najczęściej matki) opiekuna prawnego.
Studiebidrag för gymnasiestudie
Zapomoga wypłacana uczniom szkół średnich. Wynosi ona 1250 SEK miesięcznie. Uczeń otrzymuje pieniądze w okresie nauki, czyli od września do maja. Częściowo kwota jest także wypłacana w czerwcu, jeżeli uczeń nie opuszczał zajęć. Kwota może być uzależniona od liczby godzin spędzonych w szkole, zgodnie z grafikiem zajęć.
Do tego typu pomocy mają prawo uczniowie uczący się na „pełnym etacie” – „na 100 proc.”. Taką pomoc otrzymuje się do 20. roku życia. Taki rodzaj zapomóg wypłaca CSN (jest to urząd ds. wsparcia ekonomicznego na płaszczyźnie edukacyjnej).
Bidrag till de som vill studera
Zapomoga dla osób studiujących w Szwecji lub poza granicami kraju. Wysokość zapomogi jest uzależniona od intensywności kursu, programu. Wniosek o tego typu pomoc składamy w CSN.
Studielån
Pożyczka dla studentów. Ulega ona zwrotowi po ukończeniu nauki. Aby o nią wnioskować trzeba być zarejestrowanym na danym kursie czy programie. Jest ona oprocentowana. W 2019 roku wysokość oprocentowania wynosiła 0,16 proc. Pożyczki tego typu są udzielane z terminem spłaty do 57. roku życia.
Urząd Socjalny
Znajduje się w każdej gminie. Świadczy pomoc socjalną na szeroką skalę. Pomoc ta może być dobrowolna lub obligatoryjna. Są prowadzone także familjebehandling (oznacza to coaching rodzinny w szerokim zakresie), które mają na celu zniwelowanie problemu istniejącego w rodzinie. O tego typu pomoc mogą się zgłosić osoby, kiedy w rodzinie stosowana jest przemoc (np. częste kłótnie), występują problemy żywieniowe, dziecko nie chodzi do szkoły itd.
Dziecko ma prawo także zgłosić zawiadomienie do urzędu, że nie chce mieszkać w swoim domu.
Urząd Socjalny świadczy także pomoc ekonomiczną. Ma możliwość wsparcia finansowego rodzin, które nie posiadają wystarczającego dochodu, aby opłacić czynsz, jedzenie czy kupić potrzebne ubrania lub inne niezbędne rzeczy codziennego użytku.
W Urzędzie socjalnym są także tworzone stödgruppen (grupy wsparcia), gdzie spotykają się osoby mające problem do rozwiązania, np. dotyczące przemocy w domu.
Osoba, która nie ukończyła 21. roku życia, w określonych przypadkach (jeżeli dochodzi np. do działań przestępczych z udziałem dziecka lub młodego człowieka) może liczyć na pomoc osoby, która świadczyć ma specjalne wsparcie, np. przypominać o odrabianiu lekcji, kontrolować, czy dziecko nie chodzi na wagary, z kim się spotyka itd. Taka osoba ma również kontakt z rodzicami małoletniego.
Kontaktfamilj
Osoba/rodzina, które mają na celu wspierać dziecko, poświęcać jemu czas i uwagę. Dziecko może np. u takiej rodziny/osoby spać kilka razy w miesiącu. Na wprowadzenie tego typu wsparcia dla dziecka, które nie ukończyło 15 lat, muszą wyrazić zgodę opiekunowie prawni.
Czasami o tego typu pomoc proszą samotne matki, które nie mają wsparcia ze strony rodziny, przyjaciół.
Kontaktperson
Działa bardzo podobnie jak Kontaktfamilj.
Zawiadomienie o stosowaniu/przypuszczeniu stosowania przemocy wobec dziecka
Każdy może złożyć zawiadomienie, że dziecku dzieje się krzywda lub że tak tylko przypuszcza. Cały proces jest uregulowany w Socialtjänstlagen (głównie rozdział 14).
Pełny tekst ustawy jest dostępny na stronie internetowej: www.riksdagen.se
Zawiadomienie składa się do Urzędu Opieki Społecznej znajdującego się na terenie gminy zamieszkiwanej przez dziecko.
Osoba prywatna może złożyć takie zawiadomienie anonimowo i jest do tego etycznie zobowiązana. Niemniej istnieje grupa osób, które mają prawny obowiązek w trybie natychmiastowym poinformować odpowiedni organ podejrzeniach stosowania lub stosowaniu przemocy fizycznej lub psychicznej wobec małoletniego. Osoby, które są zobowiązane ze względu na piastujące stanowiska do złożenia takiego zawiadomienia, czynią to drogą pisemną. Do tej grupy należy personel szkół, przedszkoli, służby zdrowia, urzędnicy socjalni i pracownicy służby więziennej.
Problemy zdrowotne dzieci
Rodzic, którego dziecko ma problemy zdrowotne, np. alergię, astmę, choroby chroniczne lub problemy o podłożu psychicznym, może poprosić swoje lekarza rodzinnego o skierowanie do oddziału dziecięcego „Barn- och ungdomsmedicinska mottagning”. Oddziały te często znajdują się w szpitalach i są wyspecjalizowane w pomocy dzieciom do 17. roku życia. Opieka medyczna jest bezpłatna, dla dzieci posiadających personnumer.
Mobbing
Mobbing w szkole jest stosunkowo powszechnym zjawiskiem. Jeśli dochodzi do mobbingu dziecka w szkole najpierw należy skontaktować się z nauczycielem i dyrektorem placówki oświatowej, do której uczęszcza dziecko. Jeśli dziecko oraz jego rodzice nie otrzymają odpowiedniej pomocy ze strony szkoły mogą się zgłosić do Urzędu Gminy (Kommun), któremu podlega szkoła lub właściciela szkoły prywatnej, a w ostateczności do „Barn- och elevombudsman” (Rzecznik praw dziecka i ucznia). Więcej informacji: www.beo.skolinspektionen.se
Zakres działania Urzędu Socjalnego w Szwecji jest szeroki.
Pierwotnym celem tego typu urzędów jest udzielenie wsparcia oraz pomocy rodzinom, które tego potrzebują w zakresie:
Największym „czynnikiem presji” dla rodzin dysfunkcyjnych często jest ustawa LVU („Lag med särskilda bestämmelser om vård av unga”) na podstawie której w trybie natychmiastowym dzieci mogą być zabrane do rodziny zastępczej, jeśli sytuacja w domu zagraża ich życiu lub zdrowiu czy też dysfunkcjonalnemu rozwojowi.
Problematyczną kwestią jest także to, że dziecko może samodzielnie zgłosić chęć przebywania w rodzinie zastępczej nauczycielowi, lekarzowi czy urzędnikowi socjalnemu. Tego typu sprawy są traktowane niezwykle poważnie, a wymienione osoby mają obowiązek zgłosić taką prośbę do Urzędu Socjalnego, który wszczyna postępowanie w danej sprawie.
W sprawach dotyczących pracy urzędów socjalnych niezwykle istotna jest poufność. A dokumenty nierzadko nie są udostępniane nawet urzędom.
Jeśli chodzi o wyroki sądowe to mają one charakter oficjalny i są one dostępne dla interesanta.
Postępowanie w Urzędzie Socjalnym
Jeśli ktoś (dziecko, rodzice, instytucja państwowa, osoba prywatna, szkoła, policja) zgłosi się o wsparcie lub pomoc, czy poinformuje urząd o swoim złym stanie fizycznym lub psychicznym, to odpowiedni urzędnik socjalny, w ramach swoich kompetencji ma prawo wszcząć postępowanie pomocowe w danej sprawie.
Kiedy dojdzie do zgłoszenia zawiadomienia urzędnik socjalny w pierwszej kolejności kontaktuje się z osobami, które zostały zgłoszone przez osobę trzecią. One mają prawo wiedzieć, że takie zawiadomienie wpłynęło i jaka jest jego treść.
Następnie urzędnicy socjalni przeprowadzają ocenę sytuacji, czy dalsze postępowanie w sprawie jest potrzebne. Na ocenę stanu faktycznego mają 14 dni.
Jeśli nie ma potrzeby przeprowadzenia postępowania, wtedy dane personalne osób, które zostały zgłoszone przez osoby trzecie, są usuwane z rejestru.
Jeśli jednak dochodzi do wszczęcia postępowania, to urzędnicy starają się przygotować informacje wspólnie z rodziną, której dotyczy zgłoszenie. Zostaje także przeprowadzona ocena sytuacji pod kątem potrzeb, pomocy, którą może zaproponować urząd dzieciom i ich rodzicom.
Pożądana jest współpraca z urzędnikami i otwartość na znalezienie jak najlepszego dla dzieci/rodziny rozwiązania w danej sprawie. Na tym etapie mogą być organizowane różnego rodzaju spotkania w domu, urzędzie, poradniach. Jest także przeprowadzany szczegółowy wywiad środowiskowy. Telefony do szkół, przedszkoli, przychodni są na porządku dziennym.
Po zebraniu dokumentów jest wydawana decyzja. Na zakończenie postępowania urząd ma 4 miesiące, ale jeśli występują szczególne przesłanki ten czas może być przedłużony.
Po zakończeniu gromadzenia dokumentacji, ale przed wydaniem decyzji osoba, której ta sprawa dotyczy, ma prawo wglądu do zebranych materiałów.
Należy pamiętać, że podczas tego typu procedur jest bardzo restrykcyjnie przestrzegana sprawa związana z ochroną danych osobowych. Z tego względu np. konsulat nie ma dostępu do dokumentów znajdujących się w danym urzędzie socjalnym.
Po ogłoszeniu decyzji niezadowolona strona postępowania może się od niej odwołać. Urząd ma obowiązek w tej kwestii udzielić pomocy prawnej. Odwołanie składa się w urzędzie socjalnym, który wydał decyzję, a organem rozpatrującym będzie Förvaltningsrätten (Sąd Administracyjny, jest to sąd I instancji; z kolei drugą instancją będzie Kammarrätt– Sąd Administracyjny II instancji; a na najwyższym szczeblu funkcjonuje Högsta förvaltningsdomstolen – Najwyższy Sąd Administracyjny).
Czasami, zgodnie z decyzją wydaną w toku postępowania, dziecko musi zostać przeniesione do rodziny zastępczej. Nie zawsze jest to zgodne z wolą rodziców. W takim przypadku ma zastosowanie specjalne prawodawstwo – ustawa „LVU”, która zawiera specjalne wytyczne dotyczące sprawowania opieki nad dzieckiem. Reguluje ona sprawy przymusowej opieki oraz natychmiastowego przeniesienia dziecka do placówki opiekuńczej.
Rodzice mogą liczyć na pomoc adwokata z urzędu, jeżeli zgłoszą do urzędu taką potrzebę.
Urzędy Socjalne w Szwecji posługują się specjalnym modelem o nazwie BBIC- Barns behov i centrum. Na jego podstawie oceniane są przez urząd potrzeby dziecka.
Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej
Są dwie możliwości umiejscowienia dziecka w rodzinie zastępczej.
umieszczenie małoletniego (0-18 lat) za zgodą rodziców,
na podstawie słynnej LVU, bez takiej zgody.
Decyzja umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej opiera się na dobru dziecka zgodnie m.in. z Konwencją o prawach dziecka, która od 2018 r. jest częścią prawodawstwa szwedzkiego.
Pierwszym kontaktem powinna być barnsekreterare, która jest odpowiedzialna za dziecko, następnie jej szef.
Jeśli to nie będzie satysfakcjonujące, to można zgłosić się do IVO (Inspektionen för vård och omsorg). Jest to organizacja, która kontroluje służbę zdrowia i urzędy socjalne.
Decyzję o przydzieleniu dziecka do rodziny zastępczej lub jakiejś innej, np. tymczasowej placówki opiekuńczej wydaje urzędnik socjalny. Z kolei o prawnej opiece nad dzieckiem zgodnie z LVU decyduje sąd.
Od decyzji wydanej na podstawie LVU można się odwołać do Förvaltningsrätten (1-wsza instancja), Kammarrätten (II instancja) i Högsta förvaltningsdomstol (najwyższy organ odwoławczy).
Zgodnie ze szwedzkimi przepisami dotyczącymi pomocy prawnej osoba młoda lub posiadająca bardzo niski dochód może się ubiegać o bezpłatną poradę prawną, którą udzielają biura adwokackie lub prawne.
Z kolei osoby, których dochód roczny nie przekracza 75 000 SEK, płacą połowę z sumy przewidzianej za tego typu świadczenie.
Standardowy koszt pomocy prawnej, opartej na ustawie „rättshjälpslagen” wynosi 1755 SEK za godzinę. W takiej kwocie osoba może uzyskać pomoc tylko kiedy spotkanie dotyczące pomocy prawnej nie przekracza 2 godzin.
Podczas takiego spotkania z ekspertem osoba potrzebująca pomocy w zakresie prawa jest instruowana, w jaki sposób ma działać, czego oczekiwać w swojej sytuacji. Taka pomoc może dotyczyć np. rozwodów, podziału masy spadkowej.
Ważne jest to, aby przed odbyciem takiego spotkania dojść do porozumienia z prawnikiem, że pomoc będzie udzielana zgodnie z przepisami umieszczonymi w „rättshjälpslagen”.
Na stronie internetowej Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Sztokholmie znajduje się link do listy prawników posługujących się językiem polskim i wykonywujących zawód prawnika na terenie Szwecji: www.sztokholm.msz.gov.pl
Pomoc prawna świadczona jest odpłatnie. Średnia stawka wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika to 1000 SEK za godzinę.
Osoby, które znajdują się w złej sytuacji finansowej, mogą ubiegać się o pomoc prawnika z urzędu w sprawach prowadzonych na terenie Szwecji.
Poniżej znajduje się link do informacji o pomocy prawnej: www.rattshjalp.se
Pomoc prawna z urzędu
Offentligt biträde (obrońca z urzędu)
Ten typ pomocy prawnej jest opisany w ustawie Lag (1996:1620) om offentligt biträde.
O przyznaniu tego typu bezpłatnej pomocy decyduje sąd lub urząd prowadzący sprawę na wniosek osoby zainteresowanej. Najczęściej na stanowisko pełnomocnika z urzędu powoływani są adwokaci, prawnicy bez aplikacji lub inne osoby posiadające wiedzę w danej dziedzinie, która jest przedmiotem sprawy w sądzie lub urzędzie.
Offentlig försvarare (obrońca z urzędu)
Z kolei ten rodzaj bezpłatnej pomocy prawnej przysługuje osobie, która jest podejrzana lub oskarżona o popełnienie przestępstwa zagrożonego karą nie mniejszą niż 6 miesięcy pozbawienia wolności. W tego typu sprawach obrońcą jest zawsze prawnik.
Målsägandebiträde
To jest szczególny tym obrońcy. Jest on przyznawany przez sąd. Taki obrońca przysługuje powodowi (osobie pokrzywdzonej) po wszczęciu śledztwa w sprawie dotyczącej popełnienia przestępstwa np. na tle seksualnym, rozboju, pobicia itd.
Każda osoba, która doświadczyła przemocy domowej, może się zgłosić do gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej.
W Szwecji działa także linia telefoniczna „Kvinnofridslinjen”, gdzie osoby, które doświadczyły przemocy domowej, mogą uzyskać szybką pomoc i wsparcie. Tel.: 020-50 50 50. Telefon działa 24 h na dobę. Krótka informacja jest także umieszczona w języku polskim – www.kvinnofridslinjen.se
W prawie każdej szwedzkiej gminie działają również organizacje pozarządowe, które wpierają rodziny doświadczającej różnego rodzaju przemocy domowej. Najpopularniejszą z nich jest „Kvinnojouren” działający na terenie Szwecji od lat 70-tych XX w.
W linku są wymienione organizacje, umiejscowione w całej Szwecji, do których można się zgłosić w razie potrzeby: www.unizon.se
Pomoc w przypadku przemocy domowej
Kvinnofridslinje
Telefon zaufania dla kobiet, które doświadczyły przemocy na tle fizycznym (w tym przemocy seksualnej) oraz psychicznym. Telefon działa całą dobę na terytorium całej Szwecji. Telefon jest przeznaczony dla osób bezpośrednio pokrzywdzonych, jak i dla tych, którzy wiedzą, że w ich otoczeniu dochodzi do sytuacji przemocowych.
www.kvinnofridslinjen.se (skrócona wersja z telefonem kontaktowym w j. polskim)
Kvinnojour
Organizacje, która zajmują się udzielaniem wsparcia kobietom doświadczającym przemocy i ich rodzinom, są często organizacjami non- profit.
Dane kontaktowe do wybranych placówek, gdzie można zwrócić się o pomoc na terytorium Szwecji:
Malmö
Malmö Kvinnojour
Telefon: 040-30 11 13
FemCenter Kvinnojour
Infolinia: 020-55 55 25
Sztokholm
Roks
Organizacja pozarządowa dla kobiet, dziewcząt oraz ich rodzin (szczególnie dzieci)
e-mail: info@roks.se
Adres: Hornsgatan 66, 118 21 Stockholm
Link do wyszukiwarki i listy, gdzie można znaleźć „kvinnojour”najbliżej miejsca swojego zamieszkania
Telefon: 08 – 442 99 30
Alla Kvinnors Hus
Organizacja non- profit zajmująca się pomocą ofiarom przemocy (dorosłym dzieciom)
Telefon: 08-644 09 20
Göteborg
Kriscentrum för kvinnor
Telefon: 031-367 93 80 (telefon jest czynny całą dobę, przez cały rok)
e-mail: kriscentrum.for.kvinnor@socialresurs.goteborg.se
Adres dla interesantów: Carl Grimbergsgatan 7, Göteborg
W sytuacjach, kiedy potrzebna jest pomoc, zawsze można się zgłosić do Gminnego Urzędu Opieki Społecznej (Socialnämnden).
Pomocom bezdomnym zajmują się w Szwecji m.in. Urzędy Socjalne. Nie zawsze one jednak są one w stanie zagwarantować osobom znajdującym się bez mieszkania lokal zastępczy. Jest to utrudnione, jeśli dana osoba nie jest zameldowana w Szwecji i nie posiada szwedzkiego personnummer.
Organizacje i instytucje zajmujące się problemem bezdomności:
Sztokholm
Nattjouren
Linia telefoniczna dla osób bezdomnych, które chcą uzyskać informacje na temat noclegowni, czy innego rodzaju opieki oraz dla tych, którzy pragną poinformować o miejscu pobytu osoby bezdomnej, która potrzebuje pomocy.
„Nattjouren” współpracuje z innymi organizacjami, które zajmują się problemem bezdomności, takimi jak m.in. Stockholms Stadsmissions (Organizacja zajmująca się problemami socjalnymi m.in.: bezdomnością, migracją i integracją, problemem racjonalnego wykorzystywania jedzenia itp.).
Tel.: 020-787860 (telefon jest bezpłatny)
Link do strony:
www.stadsmissionen.se (jest możliwość wyboru języka)
Malmö
Skåne Stadsmission
Odpowiednik Stockholms Stadsmissions.
Telefon: 040-664 22 40
e-mail: info@skanestadsmission.se
Göteborg
Räddningsmissionen
Odpowiednik Stockholms Stadsmissions działający na gruncie chrześcijańskim
Telefon: 031-712 12 00
e-mail: info@raddningsmissionen.se
Głównie nieporozumienia wynikają z odmiennej kultury zachowania. Osoby przybywające do Szwecji często nie znają dokładnie przepisów, regulacji prawnych, a także nigdzie nie zapisanych formalnie zasad społecznych. Odmienna jest również forma ekspresji emocji oraz potrzeba publicznego odkrycia swoich poglądów i przekonań.
Obowiązujeniepisana zasada spokoju i wyciszenia, jak również unikania sytuacji konfliktowych. Pożądanym jest dążenie do kompromisu i chłodna prezentacja określonych argumentów.
Szwedzkie realia w zakresie prawa odnoszącego się np.: do przemocy w rodzinie są znacznie surowsze od realiów polskich, a poziom wrażliwości tutejszego społeczeństwa wobec standardów wychowania dzieci często odbiega od wyniesionego z Polski.
Lista prawników posługujących się językiem polskim i wykonywujących zawód prawnika na terenie Szwecji: www.sztokholm.msz.gov.pl
Linia telefoniczna „Kvinnofridslinjen” – pomoc w przypadkach przemocy domowej Tel.: 020-50 50 50. Telefon działa 24 h na dobę. Krótka informacja w języku polskim: www.kvinnofridslinjen.se
Lista organizacji polonijnych w Szwecji
Kongres Polaków w Szwecji
Nazwa po szwedzku: Polska Kongressen i Sverige
Teren działalności: Szwecja
Prezes: Janusz Górczyński
Adres: Polska Kongressen i Sverige
Box 5025
102 41 Stockholm
Adres siedziby: Ośrodek Polskich Organizacji Niepodległościowych Östermalmsgatan 75, Stockholm
Telefon: 08-661 10 06
E-mail: office@polskakongressen.se
Zrzeszenie Organizacji Polonijnych
Nazwa po szwedzku: Polska Riksförbundet i Sverige
Teren działalności: Szwecja
Prezes: Teresa Sygnarek
Adres: Polska Riksförbundet i Sverige
c/o Teresa Sygnarek
Mölledalsgatan 190
212 40 MALMÖ
Telefon: 0704 93 59 15
E-mail: ts@dcgplus.com
Strona WWW: www.polonia-zop.eu
Organizacja Dzieci w sytuacjach kryzysowych
Nazwa po szwedzku: Glömda Barnen Ideell Förening
Teren działalności: Szwecja
Prezes: Lidia Wolf
Adres: Brunskogsbacken 21
123 71 Farsta
Telefon: 070-240 55 89
E-mail: glomdabarnen@telia.com
Strona WWW: www.glomdabarnenideellforening.se
Lista kontaktów w Polsce
Instytucja | Dane kontaktowe |
Ministerstwo Spraw Zagranicznych Departament Konsularny | Adres: Al. Szucha 23, 00-580 Warszawa Telefon: (22) 523-90-00 Strona internetowa: www.gov.pl/web/dyplomacja Telefon: (22) 523-94-44 E-mail: DK.Sekretariat@msz.gov.pl, |
Ministerstwo Sprawiedliwości Departament Spraw Rodzinnych i Nieletnich | Adres: Al. Ujazdowskie 11, 00-950 Warszawa Telefon: (22) 239-07-40 Strona internetowa: zobacz |
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej Departament Polityki Rodzinnej | Adres: ul. Nowogrodzka 1/3/5, 00‐513 Warszawa Telefon: (22)250-01-08 Strona internetowa: www.gov.pl/web/rodzina Telefon: (22) 461-60-60 E-mail: sekretariat.dsr@mrpips.gov.pl |
Rzecznik Praw Dziecka | Adres: ul. Chocimska 6, 00-791 Warszawa Telefon: (22) 583-66-00 Dziecięcy Telefon Zaufania: 800-12-12-12 E-mail: rpd@brpd.gov.pl Strona internetowa: www.brpd.gov.pl |
Rzecznik Praw Obywatelskich | Adres: Al. Solidarności 77, 00-090 Warszawa Telefon: (22) 551-77-00 Infolinia: 800-676-676 E-mail: biurorzecznika@brpo.gov.pl Strona internetowa: www.rpo.gov.pl |
Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie | Telefon: (22) 599-71-20 E-mail: sekretariat@wcpr.pl Strona internetowa: www.wcpr.pl |
Zielona Linia (udziela pomocy w zakresie usług rynku pracy i dostępnych świadczeń) | Adres: Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia Zielona Linia, ul. Trawiasta 20b, 15-161 Białystok Telefon: 19524 (Infolinia) E-mail: biuro@zielonalinia.gov.pl Strona internetowa: www.zielonalinia.gov.pl |
Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą | Adres: ul. Kielecka 43, 02-530 Warszawa Telefon: (22) 469-11-26 E-mail: sekretariat@orpeg.pl Strona internetowa: www.orpeg.pl |
Warszawski Ośrodek Interwencji Kryzysowej | Adres: ul. 6-go Sierpnia 1/5, 02-843 Warszawa Telefon: (22) 855-44-32 E-mail: sekretariat@woik.waw.pl Wykaz ośrodków interwencji kryzysowej dla poszczególnych województw: zobacz |
Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci – UNICEF | Adres: ul. Rolna 175 D, 02-729 Warszawa Telefon: (22) 568-03-00 E-mail: unicef@unicef.pl Strona internetowa: www.unicef.pl |
Ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia” | Telefon: 800-120-002 Strona internetowa: zobacz |
Komitet Ochrony Praw Dziecka | Adres: ul. Oleandrów 6, III piętro, 00-629 Warszawa Telefon: (22) 626-94-19 E-mail: kopd@kopd.pl Strona internetowa: www.kopd.pl |
