Słowenia

Model edukacji

Pierwszym elementem systemu edukacji w Słowenii jest edukacja przedszkolna, która jest podobnie jak w Polsce dwustopniowa (od 11. miesiąca do 3. roku życia dzieci uczęszczają do żłobków, od 3. roku życia do 6. roku życia do przedszkoli), lecz funkcjonuje pod wspólną nazwą vrtec i w jednej lokalizacji. Sieć publicznych instytucji uzupełniają placówki prywatne prowadzone przez akredytowane podmioty, które zobowiązane są do prowadzenia działalności według ściśle uregulowanych przepisami zasad oraz placówki działające na zasadach w pełni komercyjnych.

Edukacja przedszkolna w Słowenii jest nieobowiązkowa, a rodzice, którzy chcieliby zapisać dziecko do żłobka lub przedszkola, biorą udział w rekrutacji prowadzonej na poziomie gminy. Opłaty za pobyt w placówce są uzależnione od kilku czynników: wieku dziecka, programu opieki (całodzienna czy w skróconym czasie), formy placówki (publiczna/prywatna), a także gminy, w której placówka jest zlokalizowana (gminy ustalają również ewentualne dodatkowe kryteria rekrutacji). Szczegółowe informacje na temat warunków rekrutacji oraz wysokości opłat udzielają żłobki i przedszkola oraz lokalne ośrodki pomocy społecznej (center za socialno delo). W Lublanie w roku szkolnym 2019/2020 pełna opłata miesięczna za całodzienny pobyt dziecka w żłobku wynosi 576 euro, zaś w przedszkolu 418-446 euro. Koszt w oddziałach specjalnych kształtuje się na poziomie 1174 euro. Osoby będące płatnikami podatku dochodowego w Słowenii mogą ubiegać się o zmniejszenie tej opłaty. Skala zniżki zależy od miesięcznego dochodu netto na członka rodziny i wynosi od 100% do 23,1% (w praktyce maksymalny koszt rodzica to 77% ceny). Placówki prywatne – akredytowane otrzymują dotacje w wysokości 85% kosztów działalności, co zwiększa koszt rodzica średnio o ok. 150 euro miesięcznie. Placówki prywatne ustalają ceny na zasadach rynkowych (szacunkowy koszt to 700-900 euro). Rodzice, którzy mają jednocześnie dwoje dzieci w przedszkolu są zwolnieni z opłaty za młodsze dziecko. Z opłaty za przedszkole są również zwolnieni rodzice trzeciego i każdego kolejnego dziecka z tej samej rodziny, niezależnie od tego czy jest zapisane do przedszkola w tym samym czasie, co jego rodzeństwo. Osoby nie będące płatnikami podatku dochodowego na terenie Słowenii nie mogą liczyć na żadne ulgi w opłatach za żłobki i przedszkola publiczne.

Zgodnie z Konstytucją Republiki Słowenii szkoła podstawowa jest obowiązkową formą edukacji dla dzieci od 6 do 15 lat (9 klas). Prawo stanowi, że szkoła publiczna jest świecka a przestrzeń szkolna autonomiczna. Działalność polityczna i wyznaniowa jest tu zabroniona. Prawo zezwala również na tworzenie prywatnych instytucji edukacyjnych, które prowadzą własne programy finansowane ze środków publicznych. Działają również szkoły dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Dziewięcioletnia szkoła podstawowa dzieli się na trzyletnie okresy. W pierwszym z nich (klasy I-III) większość zajęć edukacyjnych prowadzi wychowawca. Ponadto w pierwszej klasie w trakcie połowy zajęć edukacyjnych wychowawcę wspiera dodatkowy nauczyciel (zwykle nauczyciel wychowania przedszkolnego).

Gminy są zobowiązane do zapewnienia dostępu do edukacji wszystkim rezydentom zamieszkałym na danym terenie (także obcokrajowcom bez znajomości języka słoweńskiego). Rodzice mogą zapisać dziecko również do szkoły innej niż rejonowa, ale w takim przypadku decyzję o przyjęciu podejmuje dyrektor placówki.

Edukacja domowa – to forma dla rodziców planujących nauczanie dzieci w trybie indywidualnym, w warunkach domowych. O wyborze tej formy rodzice muszą powiadomić rejonową szkołę podstawową przynajmniej na trzy miesiące przed rozpoczęciem roku szkolnego. Od wyników egzaminu organizowanego w końcu roku szklonego zależy decyzja w sprawie dalszej edukacji dziecka: dobre wyniki umożliwią jej kontynuację w systemie domowym, wyniki poniżej oczekiwań oznaczają obowiązek powrotu do szkoły w kolejnym roku szkolnym.

Szkoła średnia trwa od dwóch do pięciu lat. Edukacja jest bezpłatna w placówkach publicznych, ale szkoły cieszące się większym zainteresowaniem wprowadzają limity przyjęć. W Słowenii funkcjonują dwa rodzaje szkół średnich: ogólnokształcące i zawodowe. Edukacja w pierwszym rodzaju szkoły trwa zwykle 4 lata i kończy się maturą (szkoły te mogą mieć profil ogólny, klasyczny, techniczny, ekonomiczny, artystyczny). Z kolei szkolnictwo zawodowe realizuje różne programy: program szkoły zawodowej niższego stopnia (2-letni), program szkoły zawodowej wyższego stopnia (3-letni), program szkoły technicznej (4-letni), program techniczno-zawodowy (2-letni). Ponadto szkoły te realizują roczne kursy zawodowe. W szkołach zawodowych można zdawać tzw. maturę zawodową, która umożliwia kontynuację edukacji na wybranych kierunkach na poziomie wyższym.

Szkoły policealne i pomaturalne prowadzą dwuletnie programy edukacyjne przygotowujące do konkretnego zawodu.

Szkoły wyższe – warunkiem rozpoczęcia edukacji w tych placówkach jest ukończenie szkoły średniej.

W Słowenii działają 4 uniwersytety: w Lublanie, Mariborze, Koprze oraz w Novej Goricy (te dwa ostatnie do placówki prywatne). Edukacja w nich jest trójstopniowa i obejmuje studia pierwszego stopnia (3 lub 4 lata), studia magisterskie (rok lub 2 lata) oraz studia doktoranckie. W ramach edukacji pierwszego stopnia możliwy jest wybór pomiędzy edukacją tzw. uniwersytecką lub studiami zawodowymi (połączonymi z praktyczną nauką zawodu). Realizowane przez tę samą placówkę warianty różnią się programem (i kryteriami przyjęcia). Wariant uniwersytecki przeznaczony jest dla absolwentów szkół średnich ogólnokształcących.

System szkół publicznych uzupełniają szkoły prywatne, w tym międzynarodowe prowadzące kształcenie w języku angielskim lub francuskim.

Edukacja osób z niepełnosprawnościami – w systemie funkcjonują przedszkola oraz szkoły podstawowe. W niektórych placówkach możliwa jest edukacja integracyjna. Szczegółowych informacji na temat tych placówek udzielają ośrodki pomocy społecznej.

Szkoły muzyczne i baletowe – funkcjonują w uzupełnieniu do ogólnego systemu nauczania jako niezależne podmioty. Mogą to być zarówno placówki publiczne, jak i prywatne, które oferują programy nauczania trwające od roku do ośmiu lat. Szczegółowe informacje można znaleźć na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji, Nauki i Sportu i w samych placówkach.