Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą

Strona główna
Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą

Niemcy

Spis treści

Szkoła
Wychowanie

Lista państw

Najważniejsze informacje

Szkoła

Model edukacji

Z uwagi na federalny system państwowy w Niemczech oraz podział kompetencji pomiędzy federację i kraje związkowe, sprawy szkolnictwa pozostają w gestii poszczególnych krajów związkowych. Stąd też każdy z 16 krajów związkowych posiada własne regulacje prawne w tym zakresie i własny program edukacyjny, występują także różnice w określeniach rodzajów szkół. Niniejsze opracowanie zawiera ogólne reguły. Szczegółowe informacje odnośnie do regulacji w poszczególnych krajach związkowych znajdują się na stronach internetowych landowych ministerstw ds. edukacji i lokalnych urzędach ds. oświaty.

Niemiecki system szkolnictwa opiera się co do zasady na trójstopniowym poziomie kształcenia:

  • Poziom podstawowy: obejmuje szkołę podstawową, która w zależności od kraju związkowego trwa od 1. do 4. klasy lub od 1. do 6. klasy; 
  • Szkoła średnia – poziom I: szkoły ponadpodstawowe o różnym poziomie edukacyjnym, w zależności od zdolności ucznia (Hauptschule, Realschule, Gymnasium). Kształcenie rozpoczyna się od klasy 5. lub 7. i co do zasady trwa do klasy 10. W zależności od rodzaju szkoły, uczeń uzyskuje świadectwo ukończenia szkoły średniej, dające możliwość dalszego kształcenia zawodowego (Hauptschule, Realschule) albo w przypadku gimnazjum, po zdaniu egzaminu uzyskuje świadectwo (MSA – Mittlerer Schulabschluss) umożliwiające podjęcie dalszego kształcenia zawodowego lub ogólnokształcącego prowadzącego do uzyskania matury;
  • Szkoła średnia – poziom II: rozpoczyna się po 10. klasie i uzyskaniu świadectwa MSA, kontynuacja kształcenia w gimnazjum ogólnokształcącym lub szkole zawodowej (zwykle do 12. lub 13. klasy), kończy się przystąpieniem do egzaminu maturalnego.  

W niektórych krajach związkowych istnieje możliwość kształcenia w jednolitej szkole tzw. Gemeinschaftsschule, w której nauka trwa w klasach 1-13 i która jest połączeniem wszystkich typów szkół.

W Niemczech istnieje szeroko rozwinięty system kształcenia zawodowego, poczynając od szkoły średniej. 

Dzieci z niepełnosprawnościami, które z uwagi na upośledzenie nie są w stanie pobierać nauki razem z dziećmi pełnosprawnymi, uczęszczają do szkół o specjalnym profilu przystosowanym do rodzaju niepełnosprawności. Istnieją różne typy szkół specjalnych (Sonderschulen), w zależności od kraju związkowego określane są jako szkoły dokształcające (Förderschule), ośrodki dokształcające (Förderzentren) albo szkoły dla uczniów z niepełnosprawnościami (Schulen für Behinderte). 

Szkoły publiczne są bezpłatne. Jeśli dziecko uczęszczając do publicznej szkoły podstawowej, korzysta z opieki w świetlicy poza lekcjami lub w okresie ferii szkolnych, pobierana jest miesięczna opłata, która co do zasady jest uzależniona od wysokości dochodów rodziców.  Także zajęcia dodatkowe oferowane przez szkołę zwykle są odpłatne. Za nauczanie w szkołach prywatnych pobierane jest czesne.

Obowiązek szkolny

Obowiązek szkolny powstaje co do zasady w roku, w którym dziecko ukończyło 6. rok życia. W niektórych krajach związkowych dopuszczalne jest, na wniosek rodziców, rozpoczęcie nauczania szkolnego przez dziecko, które ukończyło 5 lat, jeśli jest to uzasadnione rozwojem dziecka lub też przesunięcie rozpoczęcia nauczania o 1 rok, czyli do ukończenia przez dziecko 7 lat. W tym ostatnim przypadku należy złożyć do szkoły podstawowej odpowiedni wniosek wraz z podaniem przyczyn odroczenia rozpoczęcia nauki oraz ewentualnie wynikami badań rozwoju dziecka. Zezwolenia na odroczenie udzielają właściwe władze oświatowe. W przypadku pozytywnej decyzji władz oświatowych, dziecko przez rok nie uczęszcza do szkoły, ma jednak obowiązek uczęszczania do przedszkola.

W zależności od kraju związkowego uczniowie mają obowiązek pobierania nauki przez 9 lub 10 lat.

Czasowe zwolnienie z obowiązku szkolnego lub też zwolnienie z poszczególnych zajęć szkolnych jest możliwe tylko w ściśle określonych sytuacjach. Do obowiązkowych zajęć szkolnych należą także wyjazdy klasowe, wycieczki, święta szkolne, szkolne przedstawienia, nauka pływania. Szczegółowe regulacje znajdują się w ustawach o szkolnictwie obowiązujących w poszczególnych krajach związkowych.

Rok szkolny trwa w Niemczech od 1 sierpnia do 31 lipca kolejnego roku. Wyróżnia się ferie jesienne (Herbstferien), ferie zimowe (Winterferien), ferie wielkanocne (Oster-Frühjahresferien), ferie w czasie Zielonych Świątek (Pfingsferien – w niektórych landach nie są przewidziane), Sommerferien (ferie letnie), ferie świąt Bożego Narodzenia (Weinachtsferien). Daty ferii szkolnych różnią się w zależności od kraju związkowego.

W ramach wypełnienia obowiązku szkolnego rodzice zobowiązani są:

  • zgłosić dziecko do szkoły – złożyć wniosek o przyjęcie dziecka do szkoły. Miejscowe władze przesyłają do rodziców odpowiednio wcześniej pismo z informacją o osiągnięciu przez dziecko wieku szkolnego, konieczności zapisania dziecka do szkoły wraz z podaniem terminów składania podań do szkoły oraz nazwy i adresu szkoły podstawowej, która znajduje się najbliżej miejsca zamieszkania dziecka. Pierwszeństwo w przyjęciu do szkoły podstawowej mają dzieci zamieszkujące w rejonie danej szkoły. Dziecko może zostać przyjęte także do innej, wybranej przez rodziców szkoły podstawowej, jeśli ta dysponuje wolnymi miejscami i rodzice uzasadnią przyczyny wybrania tejże szkoły. Przy wyborze szkoły ponadpodstawowej nie ma z reguły rejonizacji i tu rodzice oraz uczniowie mają wolny wybór;
  • zgłosić dziecko do odpowiedniej szkoły – placówka edukacyjna musi spełniać warunki szkoły publicznej lub szkoły prywatnej, w rozumieniu przepisów o szkolnictwie w danym kraju związkowym. Zapisanie dziecka do szkoły w sąsiadującym kraju związkowym lub innym państwie nie stanowi spełnienia obowiązku szkolnego, choć tu dopuszczalne są wyjątki. Wypełnieniem obowiązku szkolnego nie jest pobieranie nauki w domu. Nie stanowi także wypełnienia obowiązku szkolnego uczęszczanie dziecka do polonijnej szkoły języka polskiego;
  • dbać o to, aby dziecko regularnie i aktywnie uczestniczyło w zajęciach szkolnych – osoby sprawujące władzę rodzicielską nad dzieckiem zobowiązane są do kontrolowania i dbania o to, by małoletni uczeń regularnie chodził do szkoły. W przypadku zaniedbania tego obowiązku, rodzic – w zależności od kraju związkowego – dopuszcza się wykroczenia i może zostać ukarany mandatem karnym albo też czynu karalnego, zagrożonego karą pozbawienia wolności do 6 miesięcy albo karą grzywny do 180 stawek dziennych. Sam uczeń może zostać przywieziony przez policję do szkoły. Jeśli rodzice nie dbają o to, aby dziecko wykonywało obowiązek szkolny, może zostać powiadomiony także sąd rodzinny, który może orzec ograniczenie władzy rodzicielskiej w zakresie spraw edukacji lub całkowite pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Procedura naboru dziecka do szkoły

Aby zapisać dziecko do szkoły podstawowej należy złożyć – najczęściej osobiście przez rodziców – do wskazanej szkoły w terminach obowiązujących w danym kraju związkowym wniosek o przyjęcie dziecka do szkoły (formularze zwykle dostępne na stronach internetowych szkoły lub miejscowych władz oświatowych).

Lista dokumentów, które należy dołączyć do wniosku różni się w poszczególnych krajach związkowych, najczęściej są to:

  • akt urodzenia dziecka,
  • dokument tożsamości dziecka, jeśli dziecko taki dokument posiada,
  • wyniki badań rozwojowych dziecka, sporządzonych przez urząd zdrowia,
  • książeczka badań okresowych dziecka wraz z książeczką szczepień,
  • zaświadczenia lekarskie o chorobach wrodzonych, przewlekłych, alergiach itp.
  • dokumenty tożsamości rodziców.

Dokumenty w języku polskim powinny zostać przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego języka niemieckiego.

Jeśli dziecko ma zostać objęte opieką pozalekcyjną w świetlicy należy złożyć odrębny wniosek, najpierw do właściwego urzędu ds. młodzieży, a później, wraz z decyzją urzędu ds. młodzieży do szkoły lub do ośrodków prowadzących świetlice.   

Jeśli istnieje potrzeba objęcia dziecka szczególną opieką pedagogiczną musi zostać złożony wniosek przez rodziców lub szkołę. Decyzje w tej sprawie podejmuje urząd ds. szkolnictwa. W zależności od decyzji dziecko może uczęszczać do szkoły powszechnej lub zostać skierowane do szkoły specjalnej.

Przed ukończeniem przez dziecko szkoły podstawowej rodzice uzyskują ze szkoły informacje o rodzajach szkół ponadpodstawowych oraz trybie i terminach zapisów. Każda szkoła ponadpodstawowa prowadzi także co roku kampanię informacyjną oraz „dni otwartych drzwi”, podczas których można zwiedzić szkołę, porozmawiać z nauczycielami i uczniami, co jest bardzo pomocne w wyborze szkoły. O wyborze poziomu kształcenia ponadpodstawowego decydują zdolności ucznia i osiągnięcia w nauce. Szkoła podstawowa wystawia dla każdego ucznia list polecający, który zawiera informację, czy zalecane jest dalsze kształcenie w gimnazjum, czy też w szkole o innym poziomie. List taki nie ma charakteru wiążącego dla szkoły ponadpodstawowej i rodzice mogą zadecydować, że dziecko pomimo braku zalecenia kształcenia gimnazjalnego, będzie zgłoszone do gimnazjum. O tym, czy uczeń faktycznie zostanie przyjęty do szkoły o danym poziomie, uzależnione jest od średniej ocen.

Co do zasady istnieje także możliwość zapisania dziecka do szkoły w trakcie trwania roku szkolnego.

Prawa i obowiązki ucznia

Prawa i obowiązki uczniów uregulowane są w ustawach o szkolnictwie obowiązujących w poszczególnych krajach związkowych oraz przepisach wykonawczych do tych ustaw. Każda szkoła posiada własny regulamin, konkretyzujący prawa i obowiązki ucznia, którego treść jest wręczana uczniom przy rozpoczęciu nauczania.

Podstawowym prawem ucznia jest prawo do nauki i rozwoju. Z tego wynika min. obowiązek szkoły wspierania uczniów zarówno wybitnie uzdolnionych, jak też uczniów z zaburzeniami rozwoju, niepełnosprawnych. Oznacza to, że szkoła winna zapewnić odpowiedni personel pedagogiczny i tak zorganizować proces nauczania, aby był adekwatny do indywidulanych warunków ucznia.

Uczniowie niewładający językiem niemieckim mają prawo do nauki języka niemieckiego. Szkoły zapewniają możliwość nauki języka w różnej formie, np. w ramach specjalnych klas wyrównawczych, w których większość czasu poświęca się na naukę języka, zaś kilka godzin w tygodniu uczniowie uczęszczają na lekcje razem z uczniami z klasy docelowej odpowiedniej do wieku ucznia. Okres uczęszczania do takiej klasy wynosi najczęściej 1 rok szkolny.

Z uwagi na obowiązek szkoły do nauczania w duchu neutralności światopoglądowej, uczeń nie ma obowiązku uczestniczenia w lekcjach religii, zamiennie jednakże musi chodzić na lekcje etyki. Uczeń zostaje zwolniony z lekcji religii na podstawie oświadczenia rodziców. Gdy ukończy 14. rok życia ma prawo do samodzielnego decydowania o tym, niezależnie od stanowiska rodziców.  

Uczniowie mają prawo do uczestniczenia w demonstracjach, jednakże tylko w czasie wolnym od obowiązkowych zajęć szkolnych.

W regulaminie szkolnym znajdują się regulacje odnośnie do maksymalnej liczby prac kontrolnych w tygodniu oraz ilości zadawanych prac domowych. 

Uczeń ma prawo do informacji o zasadach wystawiania ocen oraz sprawiedliwej oceny osiągnięć szkolnych. W przypadku braku transparentności w wystawianiu ocen, ma prawo do złożenia skargi na nauczyciela do dyrekcji szkoły.    

Prawa i obowiązki rodzica

Prawa i obowiązki rodziców uregulowane są w ustawach o szkolnictwie obowiązujących w poszczególnych krajach związkowych oraz przepisach wykonawczych do tych ustaw.

Rodzice mają prawo do wyboru szkoły oraz poziomu kształcenia dziecka. Stąd też zalecenia szkoły podstawowej odnośnie do poziomu dalszego kształcenia nie są wiążące i rodzice mogą niezależnie od zaleceń skierować dziecko do wybranej przez siebie szkoły. W przypadku wydania decyzji przez szkołę o nieprzyjęciu dziecka, rodzice mają prawo do jej zaskarżenia do sądu administracyjnego. 

Rodzice mają prawo do uzyskiwania informacji oraz doradztwa w zakresie nauki i rozwoju dziecka oraz współdziałania ze szkołą w tych sprawach, stąd też każdy z rodziców ma prawo do uczestniczenia w poszczególnych lekcjach, a także innych obowiązkowych zajęciach szkolnych.

Rodzice mają prawo do aktywnego uczestniczenia w samorządzie rodziców, zarówno na poziomie szkoły, dzielnicy/gminy, jak też na poziomie danego kraju związkowego. Gremia te, w zależności od poziomu mają uprawnienia doradcze, wspomagające władze oświatowe ale także uprawnienia decyzyjne. W przypadku konfliktów ze szkołą rodzice mogą kontaktować się z przedstawicielami komitetów rodzicielskich i zasięgać porady.

Nauka języka polskiego

W większych ośrodkach miejskich istnieją szkoły międzynarodowe/europejskie działające w systemie szkół powszechnych, o poziomie podstawowym oraz ponadpodstawowym, w których nauczanie odbywa się w systemie dwujęzycznym, także o profilu polsko-niemieckim. Szkoła taka prowadzi naukę języka polskiego, zaś pozostałe przedmioty prowadzone są w języku polskim oraz w języku niemieckim. Ponadto nauczanie języka polskiego jako języka ojczystego prowadzone jest przez organizacje polonijne oraz Polskie Misje Katolickie, na zasadzie zajęć dodatkowych. Szczegółowe informacje na temat punktów nauczania języka polskiego w danym kraju związkowym można uzyskać w przedstawicielstwach konsularnych RP. Należy zaznaczyć, że nauka w szkołach europejskich wiąże się ze znacznymi kosztami.

Szkoły Polskie (dawne Szkolne Punkty Konsultacyjne) przy polskich placówkach dyplomatycznych podlegają Ministerstwu Edukacji Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej i działają na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie organizacji kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą i prowadzi nauczanie według obowiązujących w Polsce programów nauczania.

Placówki realizują uzupełniający program nauczania – prowadzą zajęcia z wybranych przedmiotów nieobjętych nauczaniem w szkołach niemieckich i szkole międzynarodowej oraz z przedmiotów, w nauczaniu których występują istotne różnice między programem szkoły polskiej i niemieckiej (międzynarodowej).

Kurs integracyjny w RFN

Obywatele Unii Europejskiej nie są zobowiązani do udziału w kursie integracyjnym, oferowanym przez niemiecki Federalny Urząd ds. Migracji i Uchodźców. Mogą natomiast wziąć w nim  udział w miarę dostępnych miejsc. Kurs składa się z nauczania języka niemieckiego (600 godzin lekcyjnych) oraz szkolenia orientacyjnego na temat porządku prawnego, kultury i historii Niemiec (100 godzin lekcyjnych). Udział w kursie jest płatny i wynosi 1540 EUR. Celem kursu językowego jest osiągnięcie znajomości języka niemieckiego na poziomie B1. Więcej informacji dostępnych jest na stronie urzędu: zobacz

Szkoły Polskie

Przydatne kontakty

  • Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych: bmbf.de
  • (landowe ministerstwa edukacji)
  • Federalne Ministerstwo ds. Rodziny, Seniorów, Kobiet i Młodzieży: bmfsfj.de (landowe ministerstwa ds. rodziny)
  • Stała Konferencja Ministrów Kultury, Nauki i Oświaty Krajów Związkowych w RFN: kmk.org
  • Niemiecki Serwer Edukacyjny: bildungsserver.de
  • Federalna Rada Rodziców: bundeselternrat.de
  • Administracja Federalna: wir-sind-bund.de
  • Lokalne urzędy ds. szkolnictwa (Schulamt)
  • Lokalne urzędy ds. młodzieży (Jugendamt)

Polskie placówki konsularne:

Wychowanie
 

Obowiązki rodzica

Zgodnie z przepisami niemieckiego Kodeksu cywilnego §1625 ust.1 BGB* rodzic/opiekun prawny w ramach wykonywania władzy rodzicielskiej jest zobligowany do opieki nad dzieckiem i jego majątkiem oraz reprezentacją małoletniego we wszystkich sprawach osobistych oraz finansowych §1629 ust.1 BGB*.

Ujednolicone przepisy §1631 ust.1BGB* obejmują przede wszystkim:

  • opiekę w skład której wchodzi zabezpieczenie podstawowych potrzeb bytowych (tj. mieszkanie, żywność, odzież), podejmowania decyzji w sprawach opieki zdrowotnej małoletniego, w tym również ingerencji chirurgicznej (zgoda na operację, aborcję). Wyjątek stanowi sterylizacja , na którą nie mogą wyrazić zgody zarówno rodzice jak i małoletni. W ramach władzy rodzicielskiej rodzicom przysługuje również prawo do wyrażenia zgody na obrzezanie dziecka płci męskiej, tylko w przypadku gdy zostanie ono wykonane zgodnie z zasadami sztuki medycznej ( 1631 d);
  • nadzór jako obowiązek ochrony dziecka i ochrony osób trzecich przed szkodami ze strony dziecka (przed ukończeniu 7. roku życia brak odpowiedzialności cywilnej 823BGB*). W przypadku zagrożenia dobra dziecka, rodzic może złamać zagwarantowane konstytucje np. prawo do tajności korespondencji (art.10 GG).

Uwaga!

Małoletni do ukończenia 7. roku życia nie może pozostawać sam w domu bez opieki.

Starsze rodzeństwo nie może przejąć roli rodzica i opiekować się młodszym rodzeństwem pod jego nieobecność. W wyjątkowych sytuacjach dozwolona opieka starszego rodzeństwa (min. 14 lat );

  • rodzice maja prawo do ustanowienia miejsca pobytu małoletniego, tym samym mają prawo do umieszczenia dziecka w internacie lub rodzinie zastępczej. W przypadku umieszczenia dziecka w ośrodku zamkniętym celem kuracji wymagana jest natomiast zgoda sądu rodzinnego (1631 b BGB*), który podejmuje decyzję we współpracy z Jugendamtem (50 ust.1 S.2 Nr.1 SGB VII *, 162 FamFG*). Na wniosek rodziców sądy rodzinne są zobligowane do udzielenia pomocy w wykonywaniu władzy rodzicielskiej (1631 ust. 3 BGB*), jednakże przed podjęciem każdej decyzji sąd wysłuchuje Jugendamt (50 ust.1 pkt2 nr.1 SGB VIII*, 162 FamFG*). Tak więc sąd rodzinny podejmuje także decyzje w sprawie wydania małoletniego rodzicom lub osobie trzeciej (1632 ust.3 BGB*). Na szczególną uwagę zasługuje przepis 1632 ust.4 BGB*, który wskazuje, że wydanie dziecka przebywającego od dłuższego czasu w rodzinie zastępczej lub pod opieką innej osoby zaufanej, musi nastąpić w wyniku porozumienia wszystkich uczestników postępowania i nawiązana emocjonalna wieź z rodzicami zastępczymi / osobą zaufaną, mimo powrotu małoletniego do rodziców biologicznych, nie może zostać bezpośrednio zerwana z uwagi na emocjonalne zagrożenie dobra dziecka;
  • prawo do ustanowienie kontaktów z innymi osobami (osoby zaufane, rodzina itd.). Ustanowienie zakazu kontaktu małoletniego z osobami trzecimi na wniosek rodziców / opiekunów prawnych podejmuje sąd rodzinny (1632 ust.3 BGB*) we współpracy z Jugendamtem (50 ust.1 pkt 2 nr.1 SGB VIII*, 162 FamFG*). Sąd rodzinny celem wykonania postanowienia w sprawie regulacji kontaktów może nałożyć karę grzywny lub karę pozbawienia wolności (35 ust.1 FamFG*);
  • wychowanie (1631BGB*) brak jednolitego zdefiniowania przez ustawodawcę, który wskazuje wyłącznie wskazówki w ramach których rodzice / opiekunowie prawni samodzielnie powinni podejmować decyzje (1626 ust.2, 1627 BGB*).

Rodzice maja prawo do wychowania religijnego dziecka, które zgodnie z art. 5 RelKERzG* po osiągnieciu 14. roku życia przez małoletniego wygasa.

Przemoc fizyczna jako forma metody wychowawczej jest zabroniona. Zgodnie z 1631 ust.2 BGB* dzieci mają prawo do wychowania wolnego od przemocy.

Zgodnie z § 1629 ust.1 BGB* rodzice reprezentują dziecko we wszystkich sprawach wspólnie. Jeden z rodziców może także upoważnić drugiego rodzica do podejmowania decyzji. W przypadku posiadania wyłącznej władzy rodzicielskie przez jednego z rodziców wynikającej z mocy prawa lub decyzji sądu rodzinnego tylko ten rodzic reprezentuje dziecko w podejmowaniu decyzji związanych z opieką, leczeniem medycznym, edukacja (wybór szkoły), finansami oraz składa wnioski w urzędach w sprawie świadczenia pomocy społecznej i  socjalnej itd.

Również małoletni rodzice, którzy z uwagi na brak pełnoletności nie posiadają praw rodzicielskich w stosunku do narodzonego dziecka (do chwili uzyskania przez nich pełnoletności został ustanowiony opiekun prawny dziecka), mają prawo do podejmowania decyzji w kwestii opieki, wychowania, nadania imienia, ustanowienia miejsca pobytu dziecka, przynależności religijnej, leczenia medycznego, kontaktów z osobami trzecimi czy też adopcji. 

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa niemieckiego, §1626a BGB* prawa rodzicielskie dziecka urodzonego w związku pozamałżeńskim posiada wyłącznie matka (również gdy ojciec biologiczny uzna dziecko) w przypadku gdy oboje rodzice biologiczni nie złożyli oświadczenia w niemieckim urzędzie ds. młodzieży (Jugendamt) lub notariusza w sprawie wspólnej władzy rodzicielskiej). W przypadku braku wyrażenia zgody matki na złożenie wymaganego oświadczenia biologiczny ojciec na prawo do złożenia wniosku do sądy rodzinnego o wydanie postanowienia w sprawie zgody zastępczej. 

Dalszym źródłem zawierającym najważniejsze wskazówki wychowania, w tym ochrony małoletniego w społeczeństwie stanowi treść kodeksu ochrony nieletniego – Jugendschutzgesetz*, którego celem jest ochrona dziecka i małoletniego przed negatywnym wpływem środowiska publicznego oraz mediów. Przepisy regulują m.in. sprzedaż i konsumpcję alkoholu (§9 JuSchG*), nikotyny (§ 10 JuSchG*), pobyt w dyskotece, restauracjach (§ 4 JuSchG), wyjścia do kina (§11 JuSchG *) oraz ograniczenia wiekowe dziecka przy korzystaniu z mediów, tj. niedozwolone firmy, gry komputerowe itd. (§12 JuSchG*).  

Zabronione jest podawanie/sprzedaż i konsumpcja alkoholu, nikotyny (przed ukończeniu 18. roku życia). Zabroniony jest pobyt w barach, dyskotekach, salonach gier wideo (przed ukończeniu 16. roku życia). Zabronione jest wyjście do kina, gdy seans kończy się po godz. 22:00 (przed ukończeniu 16. roku życia).

System świadczeń socjalnych

Bez względu na sytuację materialną rodziców/opiekunów prawnych przysługują następujące świadczenia:

  • zasiłek macierzyński (tzw. Elterngeld). Informacje pod linkiem: bmsfsfj.de,
  • świadczenia rodzinne (tzw. Kindergeld). Informacje pod linkiem: familien-wegweiser.de

Rodzicom/opiekunom prawnym znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej przysługuje: 

  • dodatek dziecięcy (Kinderzuschlag). Informacje dostępne są pod linkiem: zobacz
  • opiekuńcze (Betreuungsgeld) w przypadku gdy dziecko zostaje pod opieka jednego rodzica w domu po ukończeniu 1 roku życia/nie korzysta z opieki publicznej: żłobek, niania).   Informacje pod linkiem: zobacz;
  • pakiet edukacyjny (Bildungspakiet) (dofinansowanie: wyżywienie/posiłki w szkole i przedszkolu, zajęć pozalekcyjnych, wycieczek szkolnych, obozy integracyjne, hobby). Informacje pod linkiem: zobacz
  • pomoc socjalna/wyprawka dla noworodków (Sozialhilfe/Erstausstattung bei Geburt eines Kinds), informacje pod linkiem: zobacz
  • świadczenia alimentacyjne z funduszu alimentacyjnego (Unterhaltsvorschuss). Informacje pod linkiem: zobacz
  • dodatek mieszkaniowy/dofinasowanie czynszu (Wohngeld). Informacje pod linkiem: zobacz
  • zaświadczenie uprawniające do mieszkaniu socjalnego (WBS- Wohnberechtigungsschein). Informacje dla miasta Kolonii pod linkiem: zobacz

Innymi instytucjami publicznymi wspierającymi rodziców w wychowaniu są: zakłady ubezpieczeń zdrowotnych finansujące np. sanatorium dla rodzica z dzieckiem (Mutter/Vatter Kind – Kur, terapie (również odwykowe) a także położną, która odwiedza rodziców i noworodka przez pierwsze 6 tygodni w domu po opuszczeniu szpitala (10-16 wizyt).

Problemy rodzinne

Rozwód rodziców

Zgodnie z niemieckim kodeksem cywilnym orzeczenie przez sąd rozwodu jest możliwe co do zasady wówczas gdy małżonkowie spędzili rok w separacji. Domniemuje się, że małżeństwo nie funkcjonuje, gdy małżonkowie mieszkają osobno co najmniej rok i obydwoje składają wniosek do sądu o rozwód albo małżonek zgadza się na rozwód. W przypadku braku zgody drugiego małżonka na rozwód, wymaga się, aby małżonkowie mieszkali 3 lata osobno. W wyjątkowych sytuacjach rozwód może zostać orzeczony przez sąd bez wcześniejszej rocznej separacji – Härtefall,  tj. w przypadku gdy zachowanie ustawowo wymaganej separacja jest dla wnioskodawcy z przyczyn osobistych drugiego małżonka niedopuszczalne).

Pomoc lokalnych władz

Na terenie RFN ok. 600 Jugendamtów (Urząd ds. dzieci i młodzieży) angażuje się w udzielanie pomocy zarówno rodzicom/opiekunom prawnym, jak i bezpośrednio dzieciom/małoletnim.

Głównym celem Jugendamtu jest wspieranie i promocj , doradztwo i pomoc, a także ochrona małoletniego w przypadku zagrożenia jego dobra. Podstawę prawna stanowią niemieckie przepisy kodeksu socjalnego- księga VIII (SGB VIII*);

Wspieranie i promocja definiuje różne formy pomocy mającej na celu przede wszystkim intelektualny rozwój dziecka jego umiejętności z uwzględnianiem jego indywidualnych predyspozycji. W ramach wspierania rozumiane jest również zapewnienie opieki dziecku tj. miejsca w przedszkolu, żłobku, niani.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami na terenie RFN dziecko po ukończeniu pierwszego roku życia ma prawo do miejsca w żłobku lub opieki przez nianię Tagesmutter. Informacje dostępne pod linkiem: zobacz

Zgodnie z § 1 ust 1 SGB VIII* małoletni ma prawo do wychowania i wspierania własnego rozwoju oraz osobowości. Jednym z narzędzi wpierających wykonanie tego prawa jest kodeks socjalny księga VII (SGB VIII*) stanowiący postawę kodeksu opiekuńczego nieletnich NRW  (tzw.  KJHG NRW*), który w brzemieniu §13 KJHG NRW* (odpowiednik  §13 SGB VIII*) przewiduje socjalno-pedagogiczną pomoc edukacyjną (wybór szkoły/zawodu) oraz integrację socjalną. Grupą docelową są przede wszystkim małoletni, którzy z uwagi na pochodzenie oraz sytuacje rodziną, ekonomiczną czy też konflikt z prawem potrzebują profesjonalnej pomocy, którą uzyskają w otwartych ośrodkach młodzieżowych, warsztatach, itd. Zgodnie z predyspozycjami dziecka rodzic/opiekun prawny jest zobligowany do zapewniania kształcenia oraz wspierania małoletniego w wyborze zawodu (§1631 a BGB*). Tak więc w przypadku konfliktów w kwestii wyboru szkoły/zawodu Jugendamt wspierają zarówno rodziców, jak i małoletnich, tj. pomogą w szukaniu szkoły, również integracyjnych w przypadku dziecka niepełnosprawnego. Instytucjami publicznymi, z którymi kooperuje Jugendamt w realizacji większości projektów wpierania rodziców i promocji dzieci/młodzieży są m.in. Arbeiterwohlfahrt (AWO), ewangelickie i katolickie (BAG EJSA , BAG KJS), Niemiecki Czerwony Krzyż (Deutsche Rote Kreuz).

Doradztwo i pomoc jest formą wspierania rodzica/opiekuna prawnego w wychowaniu preferowaną przez niemieckie Urzędy ds. Dzieci i Młodzieży (Jugendamt), w skład którego wchodzą przede wszystkim poradnie przy urzędach oraz innych instytucjach publicznych m.in. Caritas/ Deutsche Rote Kreuz (DRK).

Zgodnie z art. 28 SGB VII* wykwalifikowani pracownicy poradni (psycholodzy, pedagodzy) udzielają porady w przypadku:

  • konfliktów rodzinnych (rodzic – dziecko),
  • problemów wynikających z separacji i rozwodów rodziców /opiekunów prawnych,
  • problemów rozwojowych dziecka, w tym zaburzenia zachowania małoletniego,
  • niepełnosprawności umysłowej dziecka,
  • wykorzystywania/przemocy/mobbingu (również seksualne wykorzystywanie),
  • anoreksji/bezsenności u dzieci,
  • uzależnienia (alkohol/narkotyki),
  • problemów wynikających podczas kontaktów nadzorowanych/nienadzorowanych z rodzicem, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej,
  • problemy migracyjne,
  • doradztwo profilaktyczne dla przyszłych rodziców.

Adresy poradni dostępne są pod linkami:

Kluczowym narzędziem preferowanej pomocy jest bezpośrednia pomoc socjalno-pedagogiczna.  Zgodnie z § 31 SGB VIII *socjalno-pedagogiczna pomoc rodzinna (pracownik socjalny) wspiera rodzica/opiekuna prawnego w wychowaniu, łagodzeniu konfliktów rodzinnych poprzez bezpośredni udział w życiu codziennym rodziny (wizyty w domu) a także udziela pomocy w załatwianiu formalności urzędowych tj. pomoc w składaniu wniosków o świadczenia socjalna, świadczenia rodzinne, ubezpieczenia zdrowotne, koordynacja wizyt lekarskich, terapii itd. Powyższa pomoc jest udzielona na wniosek lub za zgodą rodzica/opiekuna prawnego.

Do innych form pomocy należą także wychowanie w grupie dziennej regulowane na podstawie § 31 SGB VII*, tj. wspieranie rodzica poprzez całodzienny pobyt dziecka w grupie (nocuje w domu). Celem tej formy pomocy jest umożliwienie dziecku pod kontrolą specjalistów dalszego rozwoju edukacyjnego (w przypadku gdy rodzice nie mogą zagwarantować rozwoju edukacyjnego np. z uwagi na brak znajomości języka niemieckiego); emocjonalnego tj. rozwoju własnej osobowości oraz rozwiązywanie konfliktów między rodzicem a małoletnim.

Ponadto na wniosek i za zgodą rodzica w przypadku problemów wychowawczych dziecko/małoletni terminowo może zostać umieszczony w ośrodku wychowawczym, zapewniającym profesjonalna pomoc socjalno-pedagogiczną, §34 SGB VIII* (stacjonarny pobyt).  

Zgodnie z §52 SGB VIII* obowiązkiem Jugendamtu jest również wspieranie małoletnich w postępowaniach karnych prowadzonych przez sądy dla nieletnich (na podstawie opinii Jugendamtu sąd nieletni podejmuje decyzję o zdolności małoletniego do odpowiedzialności karnej).

Zgodne z właściwością miejscową Jugendamty na terenie RFN w ramach pomocy/wspierania zarówno rodzica, jak i dziecka korzystają z gamy różnych innych projektów (krótkoterminowych/długoterminowych), które są finansowane z środków publicznych danego miasta/gminy lub organizacji i sponsorów miejscowych. 

Do najczęstszych problemów, z którymi borykają się rodzice dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, należą problemy migracyjne, edukacyjne oraz rozwojowe (np. nadpobudliwość dziecka).

Najczęstsze zarzuty organów niemieckich (Jugendamt, szkoła,) w stosunku do rodziców dzieci przedszkolnych/szkolnych to nieregularność w chodzeniu do szkoły/przedszkola, zaniedbanie (brak higieny) brak wymagającej opieki medycznej – przede wszystkim stomatologicznej, logopedii, ergoterapii itd. lub domniemanie przemocy domowej w rodzinie czy brak zdolności wychowawczej rodziców.

Konflikty rodziców z małoletnimi w wieku 12-16 lat to typowe konflikty wieku dojrzewania (bunt, kłótnie, ucieczki z domu, nieobecność w szkole), w niektórych przypadkach również uzależnienia (alkohol, narkotyki ) oraz przemoc w stosunku do innych członków rodziny, które powodują, że rodzice decydują się na umieszczenie małoletniego w ośrodku wychowawczym celem terapii.

W przypadku interwencji policji w rodzinie (zgłoszenie przez np. sąsiada lub członka rodziny) policja jest zobligowana do niezwłocznego poinformowania zgodnego z właściwością miejscową Jugendamtu celem podjęcia działań w stosunku do małoletnich.

Ochrona dziecka i przejęcie pieczy nad małoletnim (Kinderschutz und Inobhutnahme) w przypadku zagrożenia dobra dziecka (decyduje sąd na podstawie opinii Jugendamtu) jako ,,ultima ratio” – czyli środek ostateczny, stosowany Jugendamt.

BGB* – kodeks cywilny

SGB VIII* – kodeks socjalny, księga siódma

FamFG* – kodeks postępowania w sprawach rodzinnych i jurysdykcji dobrowolnej

KJHG NRW* – kodeks opiekuńczy nieletnich NRW  

System opieki zastępczej

Rodzina zastępcza jest formą opieki nad małoletnim dzieckiem, którego biologiczni rodzice są nieznani albo pozbawieni władzy rodzicielskiej lub którym ją ograniczono. W sytuacji, gdy rodzice nie są w stanie wykonywać władzy rodzicielskiej, konieczna jest ingerencja sądu. W efekcie tego, dzieci umieszczane są w różnych systemach pieczy zastępczej, z których najkorzystniejszymi z punktu widzenia psychologiczno-pedagogicznego są formy rodzinne.

Rodzina zastępcza zapewnia opiekę i wychowanie dziecka do momentu, w którym powróci do rodziny biologicznej, zostanie adoptowane bądź się usamodzielni.

 Aby zostać rodziną zastępczą:

  • nie musisz posiadać niemieckiego obywatelstwa,
  • Twoja znajomość języka niemieckiego musi być w stopniu umożliwiającym swobodną komunikację z urzędami, placówkami oświatowymi, placówkami zdrowotnymi, itd.,
  • Twój status pobytowy w Niemczech musi być ustabilizowany, aby móc zapewnić dziecku stałe utrzymanie i opiekę,
  • nie musisz być w związku małżeńskim,
  • Twoje miesięczne dochody muszą być wystarczające, aby zapewnić dziecku utrzymanie, nie możesz być uzależniony od zasiłku opiekuńczego,
  • powinieneś zapewnić dziecku odpowiednie warunki mieszkaniowe ze względu na potrzebne miejsce do zabawy i nauki,
  • różnica wieku pomiędzy dzieckiem z rodzicem zastępczym nie może przekraczać 45 lat, przy przyjęciu dziecka na czas nieokreślony,
  • decydujące są cechy osobiste i kwalifikacje gwarantujące zapewnienie dziecku bezpiecznego środowiska, w którym będzie się rozwijać i doświadczać wsparcia.

Proces kwalifikacji

Kandydaci na rodziców zastępczych winni zwracać się do właściwego dla miejsca zamieszkania urzędu ds. młodzieży – Jugendamt. Polskie urzędy konsularne w Niemczech mogą udzielić pomocy w nawiązaniu kontaktu z właściwą instytucją.  

W pierwszej kolejności potencjalni rodzice zastępczy biorą udział w spotkaniu informacyjnym na temat funkcjonowania rodziny zastępczej oraz wymogów jakie należy spełnić, aby stać się rodziną zastępczą. Istnieje także możliwość nawiązania kontaktu z rodzicami, którzy przyjęli już dziecko do rodziny zastępczej.

Następnie rozpoczyna się proces kwalifikacyjny dla kandydatów do uzyskania statusu rodziny zastępczej, podczas którego są przeprowadzane liczne rozmowy, również na temat stanu zdrowia kandydatów, sytuacji zawodowej, finansowej, rodzinnej i mieszkaniowej, kandydaci muszą przedstawić zaświadczenie o niekaralności. Kandydaci zobowiązani są do odbycia seminarium przygotowawczego. Proces przygotowawczy dla rodziny zastępczej trwa średnio od 6 do 9 miesięcy.  

Jak długo pozostaje dziecko w rodzinie zastępczej?

Długość pobytu dziecka w rodzinie zastępczej zależy od rodzaju podjętej opieki:

  • opieka w pełnym wymiarze na czas określony (Kurzzeit-Pflegekinder – befristete Vollzeitpflege) – dziecko pozostaje pod opieką rodziny zastępczej od 3 do 6 miesięcy,
  • opieka w pełnym wymiarze na czas nieokreślony, (unbefristete Vollzeitpflege) – dziecko pozostaje pod opieką  rodziny zastępczej do 18 roku życia.

Poradnictwo oraz wsparcie

Podczas całego procesu kwalifikacyjnego, jak również po przyjęciu dziecka,  kandydaci oraz rodzice zastępczy mają możliwość korzystania z pomocy doradców oraz wsparcia psychologiczno-pedagogicznego.

Wszystkie rodziny zastępcze, w zależności od typu sprawowanej funkcji oraz wieku dziecka, otrzymują comiesięczne świadczenia na pokrycie kosztów związanych z utrzymaniem dziecka (Pflegegeld).

Informacje można znaleźć m.in. na następujących stronach internetowych :

Pflegekinder Berlin – das Informationsportal für Pflegefamilien | Polnisch (pflegekinder-berlin.de)

LVPA-Sachsen | Pflegeeltern

Pflegekinder (sachsen-anhalt.de)

Pflegekinder Pflegefamilien Hamburg – hamburg.de

Pflegefamilie und Pflegekinder professionell begleitet | Netzwerk-Pflegefamilien

https://www.baer.bayern.de/familie-umfeld/familie/familie-viele-gesichter/pflegefamilie/#sec3

https://www.service-bw.de/lebenslage/-/sbw/Pflegeeltern+werden-5000051-lebenslage-0

Problemy z prawem
 

System opieki społecznej

Należy odróżnić pomoc społeczną (Sozialhilfe) a zasiłek dla bezrobotnych (ALG II albo potocznie Hartz IV). Pomoc społeczna może mieć formę zabezpieczenia podstawowego (niem. Grundsicherung), które udzielane jest w przypadku gdy ktoś nie jest w stanie pracować. Z kolei zasiłek dla bezrobotnych przyznawany jest na okres bezrobocia. Jeżeli dochód na rodzinę nie wystarcza na zapewnienie podstawowego utrzymania, a jej członkowie nie są zdolni do podjęcia pracy zarobkowej, przyznany może zostać zasiłek na utrzymanie (Hilfe zum Lebensuterhalt). 

Zasiłek dla bezrobotnych I stopnia (Arbeitslosengeld I) przysługuje osobom, które w okresie 2 lat poprzedzających okres bezrobocia pracowały przez minimum 360 dni i w czasie tym podlegały obowiązkowi składkowemu na poczet ubezpieczenia na wypadek bezrobocia (Arbeitslosenversicherung). Długość okresu otrzymywania tego świadczenia zależy od tego, jak długo w ciągu ostatnich pięciu lat dana osoba podlegała obowiązkowi ubezpieczenia w Federalnej Agencji Pracy (Bundesagentur für Arbeit).

Zasiłek socjalny Arbeitslosengeld II to świadczenie powstałe w efekcie połączenia dwóch innych świadczeń, mianowicie „Sozialhilfe” oraz „Arbeitslosenhilfe”. Jednostką odpowiedzialną za przyznawanie tego świadczenia jest biuro pośrednictwa pracy (Jobcenter).

Aby otrzymać zasiłek dla bezrobotnych I stopnia, należy osobiście zarejestrować się jako osoba bezrobotna we właściwym urzędzie pracy (Agentur für Arbeit) i złożyć stosowny wniosek. Wnioski można składać w Urzędzie ds. Opieki Społecznej (Sozialamt) w  danym mieście lub Starostwie Powiatowym lub we właściwym urzędzie gminy.

Przydatne odnośniki: www.con.arbeitsagentur.de

Dostęp do pomocy prawnej

Wybór prawnika nie jest obwarowany szczególnymi ograniczeniami, może to być również adwokat (Rechtsanwalt) pochodzący z kraju UE i wykonujący zawód w Niemczech. Obecnie na rynku zarówno w Polsce, jak i Niemczech jest szeroki wybór podmiotów świadczących specjalistyczną pomoc prawną w zakresie prawa obu krajów. W każdym okręgu konsularnym przedstawicielstwa dyplomatyczno-konsularne RP są w posiadaniu danych kontaktowych polskojęzycznych kancelarii i adwokatów wykonujących zawód na terenie Niemiec.

Ponadto, przy wykazaniu braku środków finansowych, istnieje możliwość wystąpienia o zaświadczenie uprawniające do darmowej pomocy prawnej (Beratungshilfeschein). O wydanie tego zaświadczenia należy zwrócić się do właściwego sądu rejonowego (Amtsgericht).

Najczęstsze nieporozumienia

Opieka nad małoletnimi

Wiele zachowań i w relacjach między rodzicami a dziećmi, prawnie, kulturowo i społecznie dopuszczalnych i uznawanych za dozwolone oraz powszechnie akceptowane w Polsce, w państwach germańskiego kręgu kulturowego postrzeganych jest jako naruszenie praw dziecka. Zachowania te niekiedy mogą łączyć się z poważnymi konsekwencjami, w tym odebraniem dziecka rodzicom. Do kategorii zachowań nieakceptowanych w niemieckim obszarze kulturowym w relacjach z małoletnimi zaliczyć należy np. krzyk (przemoc werbalna), użycie przemocy fizycznej (karcenie). Przypadki takich zachowań w rodzinach zgłaszane są przez szkoły, jak i sąsiadów właściwym służbom socjalnym.

Uprowadzenie rodzicielskie

Uprowadzenie rodzicielskie jest czynem karalnym w rozumieniu § 235 niemieckiego kodeksu karnego, zagrożonym karą pozbawienia wolności do lat 5 lub karą grzywny. Ściganie następuje na wniosek, jednakże w szczególnie szkodliwych społecznie przypadkach, prokurator podejmuje ściganie z urzędu.  

Tu znajdziesz pomoc
 

Lista kontaktów w Niemczech

Najważniejsze numery alarmowe

110 – w sytuacjach zagrożenia wystąpienia szkody dla osoby lub mienia (policja)

112 – w sytuacjach zagrożenia zdrowia lub życia (Pogotowie ratunkowe)

116 117 – w sytuacjach zagrożenia zdrowia, bez ryzyka utraty życia (dyżury lekarskie)

Zastrzeganie wszystkich kart płatnicznych: 116 116

Pomoc prawna:

Aachener Anwaltverein: 0241 503461

Anwalt Notdienst (regional): 0700 88708860

Anwaltnotdienst des Düsseldorfer Anwaltvereins: 0172 2011022

Frankfurter Anwaltsverein e. V.: 069 282669

Hamburgischer Anwaltverein e.V.: 040 6116 350

Anwalt-Suchservice GmbH: 0221 9373803

Anwaltverein Mönchengladbach e. V.: 02161 177929

Anwaltverein Stuttgart e. V.: 0711 33500000

Anwaltverein Tübingen e. V.: 07125 9673225

Deutscher Rechtsanwalt Zentralruf: 06431 409522

Rechtsanwaltskammer Frankfurt: 069 17009801

Numery alarmowe operatorów telefonii komórkowej:

Base: 0177 177100

Debitel Mobilcom (Talkline): 040 55554100

Drillisch Telecom: 06181 7074 044

E-Plus: 0177 1771150

EWE TEL: 0441 8000 5566

htp GmbH: 0800 2229111

HEAG MediaNet: 06151 493 8608

O2 Germany: 089 787979 40 0

T-Mobil: 0800 3302202

Versatel AG: 0800 8040200

Vodafone: 0800 1721212

Numery alarmowe w przypadku zatruć:

Baden-Württemberg: 0761 19240

Bayern: 089 19240

Berlin, Brandenburg: 030 19240

Bremen, Hamburg: 0551 19240

Schleswig-Holstein, Niedersachsen: 0551 19240

Hessen, Rheinland-Pfalz: 06131 19240

Mecklenburg-Vorpommern: 0361 730730

Sachsen, Sachsen-Anhalt, Thüringen: 0361 730730

Nordrhein-Westfalen: 0228 19240

Saarland: 06841 19240

Lista organizacji polonijnych w Niemczech

Listę organizacji polonijnych w każdym okręgu konsularnym na terenie Niemiec znajdują się na stronach polskich urzędów konsularnych w RFN:

Lista kontaktów w Polsce

Instytucja

Dane kontaktowe

Ministerstwo Spraw Zagranicznych

Departament Konsularny

Adres: Al. Szucha 23, 00-580 Warszawa

Telefon: (22) 523-90-00

Strona internetowa: www.gov.pl/web/dyplomacja

Telefon: (22) 523-94-44

E-mail: DK.Sekretariat@msz.gov.pl, informacja.konsularna@msz.gov.pl

Ministerstwo Sprawiedliwości

Departament Spraw Rodzinnych i Nieletnich

Adres: Al. Ujazdowskie 11, 00-950 Warszawa

Telefon: (22) 239-07-40

Strona internetowa: zobacz

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej

Departament Polityki Rodzinnej

Adres: ul. Nowogrodzka 1/3/5,  00‐513 Warszawa

Telefon: (22)250-01-08

Strona internetowa: www.gov.pl/web/rodzina

Telefon: (22) 461-60-60

E-mail: sekretariat.dsr@mrpips.gov.pl

Rzecznik Praw Dziecka

Adres: ul. Chocimska 6, 00-791 Warszawa 

Telefon: (22) 583-66-00

Dziecięcy Telefon Zaufania: 800-12-12-12

E-mail: rpd@brpd.gov.pl

Strona internetowa: www.brpd.gov.pl

Rzecznik Praw Obywatelskich

Adres: Al. Solidarności 77, 00-090 Warszawa

Telefon: (22) 551-77-00

Infolinia: 800-676-676

E-mail: biurorzecznika@brpo.gov.pl

Strona internetowa: www.rpo.gov.pl

Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie

Telefon: (22) 599-71-20

E-mail: sekretariat@wcpr.pl

Strona internetowa: www.wcpr.pl

Zielona Linia

(udziela pomocy w zakresie usług rynku pracy i dostępnych świadczeń)

Adres: Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia Zielona Linia, ul. Trawiasta 20b, 15-161 Białystok

Telefon: 19524 (Infolinia)

E-mail: biuro@zielonalinia.gov.pl

Strona internetowa: www.zielonalinia.gov.pl

Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą

Adres: ul. Kielecka 43, 02-530 Warszawa

Telefon: (22) 469-11-26

E-mail: sekretariat@orpeg.pl

Strona internetowa: www.orpeg.pl

Warszawski Ośrodek Interwencji Kryzysowej

Adres: ul. 6-go Sierpnia 1/5, 02-843 Warszawa

Telefon: (22) 855-44-32

E-mail: sekretariat@woik.waw.pl

Wykaz ośrodków interwencji kryzysowej dla poszczególnych województw: zobacz

Ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia”

Telefon: 800-120-002

Strona internetowa: zobacz

Komitet Ochrony Praw Dziecka

Adres: ul. Oleandrów 6, III piętro,  00-629 Warszawa

Telefon: (22) 626-94-19

E-mail: kopd@kopd.pl

Strona internetowa: www.kopd.pl