Islandia

Problemy rodzinne

Rozwód i separacja rodziców

Zgodnie z islandzką ustawą o małżeństwie, nr 31/1993 z dnia 14 kwietnia 1993 r., postępowanie rozwodowe odbywa się w taki sposób, że komisarze okręgu (Sýslumaðurinn – odpowiednik wojewody) mogą orzec rozwód w trybie art. 36 ustawy, jeżeli obie strony wyrażą zgodną wolę rozwiązania małżeństwa. W innych przypadkach strony muszą wejść na drogę sądową. Zgodnie z ww. ustawą, małżonek ma prawo do rozwodu rok po orzeczeniu separacji lub w wyniku sądowego orzeczenia o rozwodzie. Jeżeli małżonkowie są zgodni co do żądania rozwodu, mogą go otrzymać już po upływie 6 miesięcy od orzeczenia separacji lub po zapadnięcia wyroku rozwodowego. Komisarz okręgu może orzec rozwód na podstawie przebytej separacji, jeżeli współmałżonek wyrazi taką wolę. Jeżeli powstanie spór, czy należy orzec rozwód po przebytej separacji, dopuszcza się wejście na drogę sądową w sprawie orzeczenia rozwodu. Wówczas możliwe staje się żądanie rozwodu po upływie 12 miesięcy od orzeczenia separacji.

Każdy z małżonków może również ubiegać się o rozwód w urzędzie komisarza okręgu, bez konieczności uprzedniej separacji, jeżeli małżonkowie nie mieszkali razem przez okres przynajmniej 2 lat z powodu „niezgody małżeńskiej”. Ponadto, w trybie przewidzianym art. 37, 39 i 40 ww. ustawy jeden z małżonków może się ubiegać o rozwód bez konieczności uprzedniej separacji, jeżeli zostały spełnione określone warunki. Do takowych można zaliczyć niewierność małżeńską, bigamię, pobicie, przemoc seksualną w stosunku do współmałżonka lub dzieci, a także zachowanie wywołujące poważne obawy co do możliwości napaści lub przemocy. Aby komisarz okręgu mógł orzec rozwód na podstawie którejś z ww. przesłanek, współmałżonek musi wyrazić zgodę na takie postępowanie. Ponadto, małżonkowie muszą być zgodni co do ubiegania się o rozwód w urzędzie komisarza okręgu. Jeżeli małżonek, do którego pozew jest skierowany, nie zgadza się na rozwód, komisarz okręgu nie może orzec rozwodu i wówczas pozostaje możliwość wejścia na drogę sądową z pozwem o rozwód.

Zgodnie z ustawą o małżeństwie, w przypadku postępowania rozwodowego dotyczącego małżeństw z małoletnimi dziećmi, w których oboje rodzice posiadają władzę rodzicielską konieczne jest osiągnięcie porozumienia regulującego kwestie sprawowania opieki nad nimi. Nie odnosi się to jednak do małżeństw ubiegających się polubownie o rozwód po uprzedniej separacji. Jeżeli istnieje spór co do władzy rodzicielskiej lub miejsca zameldowania dziecka, który wiąże się z separacją rodziców, musi on zostać uregulowany na drodze sądowej. Przed wszczęciem przez małżonków postępowania dotyczącego sprawowania opieki nad dziećmi lub ich miejsca zameldowania, mają oni obowiązek, zgodnie z ustawą na temat dzieci nr 76/2003 z 27 marca 2003 r., dążyć do ugody. Jeżeli małżonkom nie uda się podpisać porozumienia o władzy rodzicielskiej lub zameldowaniu, a także w przypadku, jeżeli żaden z nich nie będzie obecny na spotkaniu ugodowym, prowadzący sprawę urzędnik wystawia wezwanie do postępowania pojednawczego. Rozwód nie zostanie orzeczony dopóki umowa o władzy rodzicielskiej nie zostanie podpisana lub nie zostanie wytoczony proces o władzę rodzicielską w sądzie.

Przy rozwodzie jest również wymagane porozumienie dotyczące płatności alimentów. Jeżeli małżonkowie go nie osiągną, urząd wojewódzki może podjąć decyzję w tym zakresie. Ponadto, małżonkowie są zobowiązani do przedłożenia pisemnej ugody na temat podziału majątku i potwierdzenia ugody na spotkaniu w urzędzie komisarza okręgu. Jeżeli małżonkowie nie są zgodni co do podziału majątku, sprawa zostaje przekazana do sądu i wówczas rozpoczyna się postępowanie majątkowe. Komisarz okręgu nie udzieli rozwodu, bez podpisanej umowy na temat podziału majątku lub wyroku sądu rejonowego w zakresie podziału majątku, chyba że małżonkowie złożą wspólne oświadczenie o nieposiadaniu wspólnego majątku.

Według informacji stołecznego urzędu komisarza okręgu, większość małżonków wnosi pozew o separację, a następnie o rozwód po 6-12 miesiącach. Pozew o rozwód składany jest na spotkaniu, które jedna ze stron zamawia w urzędzie komisarza okręgu, i na które drugi małżonek zostaje wezwany listownie. Jeżeli potrzebny jest udział tłumacza, małżonkowie sami muszą opłacić jego usługi. W przypadku niemożności przybycia na spotkanie jednego z małżonków, osoba upoważniona może stawić się na spotkanie w jego imieniu. Jeżeli małżonkowie są zgodni co do rozwodu, opieki nad dziećmi, miejsca zameldowania dzieci, podziału majątku oraz alimentów, komisarz okręgu wydaje orzeczenie o rozwodzie. Jest ono wydawane w języku islandzkim. W orzeczeniu komisarza okręgu o rozwiązaniu małżeństwa jest wyszczególniona data wydania tego orzeczenia, która jest jednocześnie datą uprawomocnienia się orzeczenia, jest ona również ostateczna. Jeżeli ma miejsce spór w sprawie opieki nad dziećmi lub zameldowania dzieci, komisarz okręgu wszczyna postępowanie pojednawcze małżonków. Jeżeli występuje spór co do majątku, małżonkowie muszą wszcząć postępowanie majątkowe w sądzie rejonowym. Jeżeli jedna ze stron nie zgadza się na rozwód lub nie jest znane jej miejsce pobytu, postępowanie rozwodowe przeprowadzane jest sądownie.

Rozwód można uzyskać bez względu na zgodę partnera. Zwykle najpierw wydawana jest decyzja o separacji, a dopiero po upływie pół roku lub roku możliwy jest rozwód prawny, pod warunkiem, że oboje małżonkowie wyrażą na to zgodę. W przeciwny razie, sprawa musi zostać skierowana do sądu. W przypadku gdy małżonek dopuścił się zdrady, stosuje wobec drugiego małżonka lub dzieci mieszkających w domu przemoc fizyczną lub seksualną, można ubiegać się o natychmiastowe uzyskanie rozwodu prawnego.

Zaświadczenie o próbie pojednania (Sáttavottorð)

Kiedy rozwodzący małżonkowie starają się o władzę rodzicielską nad dzieckiem poniżej 18. roku życia, muszą najpierw zwrócić się o pojednanie do księdza lub zwierzchnika legalnej wspólnoty religijnej, jeśli

należą oni do takiej wspólnoty w Islandii. Jeżeli małżonkowie należą do innej wiary lub kiedy jedno z nich lub oboje są niewierzący, mogą zwrócić się o pojednanie u wojewody lub sędziego w zależności, gdzie odbywa się sprawa rozwodowa. Występując o rozwód, należy przedłożyć zaświadczenie o podjętej próbie pojednania, nie może ono być jednak starsze niż 6 miesięcy. W zaświadczeniu takim ksiądz lub wojewoda potwierdza, że zostały podjęte próby pojednania, ale nie powiodły się. Jeżeli małżonkowie nie mają dzieci lub mają one powyżej 18 lat, zaświadczenie o próbie pojednania nie jest potrzebne.

Rozwód orzekany przez wojewodę (Skilnaðarleyfi útgefið af sýslumanni)

O rozwód należy ubiegać się w urzędzie wojewody w miejscu zamieszkania. Aby wojewoda mógł wydać pozwolenie na separację, małżonkowie muszą zawrzeć pisemną umowę o podziale dóbr i zobowiązań finansowych. Zgodnie z prawem dobra materialne dzielone są równo pomiędzy małżonków, poza dobrami prywatnymi (na przykład zawartymi w intercyzie), natomiast każde z małżonków ponosi odpowiedzialność za własne długi. Oznacza to, że ponosi się odpowiedzialność jedynie za swoje długi, na przykład połowę długu spowodowanego przez debet na wspólnym koncie, lub połowę długu za wspólną kartę kredytową.

Aby wojewoda mógł wystawić pozwolenie na separację, a rozwodzący się małżonkowie nie wypracowali porozumienia o podziale władzy rodzicielskiej, należy wtedy przedstawić potwierdzenie,

że jedno z małżonków wniosło sprawę o podział władzy rodzicielskiej do sądu. Szczegółowe informacje można znaleźć na: www.syslumenn.is

Rozwód sądowy

Jeżeli jedno z małżonków nie stawia się do urzędu wojewody lub odmawia rozwodu, to sprawę musi rozstrzygnąć sąd. Zalecane jest zatrudnienie adwokata, który będzie reprezentował powoda przed sądem, ale można także występować w sprawie samodzielnie. Zgłaszając sprawę rozwodową do sądu, trzeba przedstawić porozumienie o podziale dóbr lub decyzję sądu okręgowego o publicznym podziale

majątku. W następstwie porozumienia komornik przeprowadza podział dóbr i długów oraz decyduje o alimentach dla byłego współmałżonka. Jeżeli nie doszło do porozumienia o podziale dóbr materialnych w momencie składania sprawy o rozwód sądowy, należy przedstawić potwierdzenie zgłoszenia sprawy o podział publiczny majątku. Jeżeli nie ma porozumienia o podziale władzy nad dziećmi można równocześnie wystąpić o sprawę rozwodową i o podział władzy rodzicielskiej.

Więcej informacji na tematy prawa rodzinnego Islandii jest dostępnych na stronie internetowej urzędów komisarzy okręgów.

Władza rodzicielska (Forsjá barna)

Władza rodzicielska przysługuje ex lege obojgu rodzicom. Wspólna władza rodzicielska niesie ze sobą prawa i zobowiązania dla obojga rodziców do podejmowania decyzji o prywatnych sprawach dziecka i zapewnieniu mu bezpieczeństwa. Dziecko ma jednak adres zamieszkania u jednego z rodziców. Jeżeli władza rodzicielska jest wspólna, potrzebna jest zgodna na wyjazd z kraju od rodzica, u którego dziecko nie jest zameldowane. Rodzic, który sprawuje sam władzę rodzicielską i wchodzi w związek małżeński z osobą, która nie jest rodzicem dziecka, może zawrzeć z nią porozumienie o wspólnej władzy rodzicielskiej. To samo dotyczy sytuacji, jeśli związek partnerski rodzica i partnera jest zarejestrowany w Głównym Rejestrze nieprzerwanie przez okres jednego roku. Rodzic, u którego dziecko jest zameldowane decyduje, gdzie dziecko mieszka, decyduje o wyborze przedszkola, szkoły czy opieki dziennej, o rodzaju opieki zdrowotnej, a także o zajęciach pozalekcyjnych. Jeśli jest orzeczona wspólna władza rodzicielska, to wyjeżdżając z dzieckiem z kraju należy uzyskać zgodę drugiego rodzica. Jeżeli nie ma porozumienia o wyjeździe z kraju, można zwrócić się do urzędu wojewody o przyznanie prawa do podróżowania z dzieckiem za granicę.

Jeśli rodzice nie są zgodni co do podziału władzy rodzicielskiej oraz prawa do utrzymywania kontaktu z dzieckiem, muszą szukać porozumienia zanim wojewoda uzna decyzję o podziale władzy rodzicielskiej, w przeciwnym razie należy wystąpić do sądu ze sprawą o podział władzy rodzicielskiej. To samo dotyczy nałożenia kar za naruszenie prawa do utrzymywania kontaktu z dzieckiem. Wojewoda powinien zaproponować stronom konsultacje pojednawczą, ale mogą oni też zwrócić się do innego specjalisty od rozstrzygania konfliktów i spraw dzieci.

W przypadku przyznania pełnej władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców decyzją Syslumadurinna (Komisarza Okręgu) rodzic taki jest uprawniony na mocy przepisów prawa islandzkiego do złożenia samodzielnie wniosku o paszport czy np. nie jest wymagana od niego zgoda na wyjazd dziecka poza granicę kraju. Najczęściej spotykaną sytuacją jest jednak podział władzy rodzicielskiej pomiędzy rodziców. W takiej sytuacji nadal potrzebna jest zgoda obojga rodziców na dokonywanie czynności wobec małoletniego (paszport, wyjazd). 

Sądowy podział władzy rodzicielskiej

Najczęściej przy rozwodach pozostawia się wspólne wykonywanie władzy rodzicielskiej przez rodziców dziecka. Jeżeli nie dojdzie do porozumienia w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, trzeba wnieść sprawę do sądu. Najlepiej zatrudnić wtedy adwokata, aby to on reprezentował klienta przed sądem, ale można też występować w sprawie samodzielnie. Sędzia decyduje, któremu z rodziców przyznać pełną władzę rodzicielską lub dzieli wykonywanie władzy rodzicielskiej pomiędzy rodziców, kierując się przy tym dobrem dziecka. Sędzia zwraca na przykład uwagę na związek dziecka z każdym z rodziców, na to, które z rodziców jest w stanie sprawować codzienną opiekę nad dzieckiem, a także które z rodziców będzie rzetelniej przestrzegało praw dziecka do spotykania się z drugim rodzicem. Sędzia zwraca również uwagę na ryzyko występowania przemocy w miejscu zamieszkania dziecka.

Dofinansowanie kosztów sprawy sądowej (Gjafsókn)

Jeżeli nieunikniony jest udziału sądu w sprawie rozwodowej oraz przy sądowym rozstrzyganiu opieki prawnej nad dziećmi, dobrze jest sprawdzić, czy istnieje możliwość dofinansowania lub umorzenia kosztów sprawy. W takiej sytuacji koszty sprawy sądowej zostaną opłacone – częściowo lub w całości – z funduszu państwowego. Dofinansowanie nie obejmuje kosztów powstałych po przegraniu sprawy ani nie przysługuje w sytuacji, gdy zasądzono pokrycie poniesionych kosztów przez jedną ze stron. Obie strony – osoba wnosząca sprawę oraz pozwany – mogą ubiegać się o dofinansowanie (z reguły adwokat każdej z osób występuje z podaniem o dofinansowanie).

Prawo do kontaktów z dzieckiem (Umgengnisréttur)

Dziecko ma prawo do kontaktów z obojgiem rodziców, mimo że nie mieszkają oni razem. Najlepiej dla dziecka, kiedy rodzice sporządzą porozumienie o kontaktach, co oznacza, że razem zdecydują jak często i jak długo dziecko przebywa u tego rodzica, u którego nie mieszka. Jeżeli rodzice nie dojdą do porozumienia, możliwe jest ubieganie się o decyzję wojewody po uprzedniej konsultacji pojednawczej.

Najczęściej wojewoda decyduje, że rodzic, u którego nie mieszka dziecko lub rodzic bez władzy rodzicielskiej ma prawo do kontaktów z dzieckiem w co drugi weekend, przez część wakacji letnich oraz część świąt i dni wolnych. Jednak biorąc pod uwagę okoliczności w poszczególnych przypadkach, wojewoda może zdecydować, że prawo do kontaktów będzie większe lub mniejsze.

Tu znajdziesz pomoc