Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą

Francja

Spis treści

Lista państw

Najważniejsze informacje

Szkoła

Model edukacji

Od 1 stycznia 2020 r. we Francji obowiązuje podział na 18 okręgów szkolnych (regionów akademickich), obejmujących łącznie 30 akademii (25 we Francji metropolitarnej i 5 na terytoriach zamorskich), na czele których stoją rektorzy, reprezentowani na szczeblu lokalnym przez inspektorów oświatowych. Inspektorzy kierują podległymi mu terytorialnie placówkami oświatowymi i pełnią nadzór pedagogiczny w swoim departamencie.

Szkolnictwo we Francji jest wielostopniowe i obejmuje następujące etapy nauki:

edukacja przedszkolna (école maternelle), trwająca 3 lata,
szkoła podstawowa (elementarna), która trwa 5 lat i obejmuje 3 cykle: przygotowawczy (klasa CP), elementarny (klasy CE1 i CE2) i średni (2 lata, klasy CM1 i CM2),
collège, w którym nauka trwa 4 lata i obejmuje 2 cykle: obserwacji (2 lata) i orientacji (2 lata),,
szkoły średnie, które dzielą się na: licea profilowane i techniczne, czyli BAC professionnel,
szkoły wyższe.

Schemat systemu szkolnictwa we Francji w podziale na wiek ucznia:

	Klasa	Wiek ucznia
Przedszkole (Ecole maternelle)	PS (petite section)	3 lata
	MS (moyenne section)	4 lata
	GS (grande section)	5 lat
Szkoła podstawowa (Ecole elementaire)	CP (cours préparatoire)	6 lat
	CE1 (cours élémentaire 1)	7 lat
	CE2 (cours élémentaire 2)	8 lat
	CM1 (cours moyen 1)	9 lat
	CM2 (cours moyen 2)	10 lat
Collège	6e (sixième)	11 lat
	5e (cinquième)	12 lat
	4e (quatrième)	13 lat
	3e (troisième)	14 lat
Liceum	2e (seconde)	15 lat
	1^ère (première)	16 lat
	Terminale	17 lat
Egzamin maturalny (baccalauréat – BAC)
Szkolnictwo wyższe

Rok szkolny

Dekret Ministra Edukacji Narodowej z 27 czerwca 2017 r. dał możliwość decydowania na szczeblu lokalnym o wyborze rytmu szkolnego, czyli organizacji czasu/rytmu nauki w poszczególnych szkołach podstawowych. Władze lokalne (merostwa) mają prawo wyboru pięcio- lub czterodniowego rytmu szkolnego (decyzje są podejmowane w konsultacji ze szkołami i rodzicami). Pięciodniowy rytm szkolny (tj. 4,5 dnia nauki) został utrzymany w tylko nielicznych gminach. W większości szkół podstawowych zajęcia odbywają się 4 razy w tygodniu – w poniedziałki, wtorki, czwartki i piątki (z dwugodzinną przerwą obiadową spędzaną przez dzieci w szkole, w domu lub pod opieką osoby upoważnionej). Lekcje z reguły trwają od 8:30 do 16 lub 16:30 z przerwą na obiad od 11:30 do 13 lub 13:30 (godziny zajęć mogą się różnić w poszczególnych gminach). Zasada ta obowiązuje jednak tylko do etapu szkoły podstawowej, na wyższych poziomach czas trwania nauki uzależniony jest już od planu zajęć. Pozostawanie na posiłki w szkole jest możliwe po dokonaniu zapisu dziecka we właściwym merostwie i jest odpłatne. Wolne środy pozwalają na zorganizowanie zajęć sportowych i pozalekcyjnych oraz aktywnego wypoczynku. Zapisy na zajęcia pozaszkolne odbywają się w urzędach miast, czyli lokalnych merostwach (Accueil de Loisirs Associé à l’École – ALAÉ) lub bezpośrednio w wybranych stowarzyszeniach lub placówkach wychowania pozaszkolnego.

Ferie i wakacje w czasie roku szkolnego obejmują, oprócz wakacji letnich (lipiec – sierpień), również 2 tygodnie przerwy w nauce z okazji Wszystkich Świętych (Vacances de la Toussaint), 2 tygodnie z okazji świąt Bożego Narodzenia (Vacances de Noël), ferie zimowe (Vacances d’hiver) również trwające 2 tygodnie) oraz 2-tygodniową przerwę wiosenną (Vacances de printemps). Daty ferii zależą od strefy, w której znajduje się szkoła (A, B lub C).

Kalendarz szkolny z podziałem na poszczególne strefy dostępny jest na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji: zobacz.

Procedura naboru dziecka do szkoły

Francja zapewnia obywatelom swobodę wyboru pomiędzy oświatą publiczną i prywatną.
Zapisując dziecko do szkoły, rodzic powinien udać się do urzędu miasta/gminy właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Urząd wskaże właściwą szkołę rejonową, do której należy zapisać dziecko (obowiązuje rejonizacja, jednak w wyjątkowych sytuacjach rodzice mogą wybrać inną placówkę publiczną poza rejonem).

Przy zapisie rodzice zobowiązani są przedstawić zarówno w merostwie, jak i w szkole dokumenty, takie jak: akt urodzenia dziecka (np. odpis aktu urodzenia na druku wielojęzycznym), dokumenty tożsamości rodziców i dziecka, poświadczenie zamieszkiwania w danej dzielnicy lub mieście. Konieczne jest również dostarczenie książeczki szczepień lub zaświadczenia od lekarza potwierdzającego odbyte szczepienia. Lista obowiązkowych sczepień: zobacz. W celu ostatecznego zapisu dziecka do szkoły rodzice spotykają się z dyrektorem wskazanej przez merostwo lub wybranej przez siebie szkoły podstawowej, aby przedstawić wydany im w merostwie dokument i dostarczyć wymagane zazwyczaj już tylko przez szkołę dodatkowe dokumenty, na przykład świadectwa.

Z reguły dokumenty sporządzone w języku obcym powinny zostać przetłumaczone na język francuski. Warto jednak ustalić listę wymaganych dokumentów z dyrektorem placówki szkolnej, gdyż wymagania mogą być różne w poszczególnych szkołach. Na początku roku szkolnego wskazane jest również wykupienie dodatkowego ubezpieczenia szkolnego, które może być wymagane podczas zajęć pozalekcyjnych, wyjazdów i kolonii. Informacja na stronie: zobacz.

Kurs języka francuskiego

W celu umożliwienia nauki we Francji dzieciom przybywającym z zagranicy, które nie znają języka francuskiego lub posługują się nim słabo, zostały wypracowane specjalne procedury i utworzone specjalne grupy pedagogiczne, które działają w szkołach lub przy centrach CIO centres d’information et d’orientation (zobacz). Wyznaczeni do tego celu specjaliści z francuskiego CASNAV (Centre Academique pour la Scolarisation des Nouveaux Arrivants et des Enfants du Voyage – www.casnav.fr) przeprowadzają wywiad z dzieckiem w celu rozpoznania jego potrzeb edukacyjnych oraz sprawdzenia poziomu umiejętności językowych oraz wiedzy przyswojonej przez dziecko w systemie edukacyjnym kraju pochodzenia. Następnie dziecko jest kierowane do klasy odpowiadającej mu wiekiem w szkole francuskiej oraz zapisywane na zajęcia dodatkowe do klas UPE2A (Unité pédagogique pour élèves allophones arrivants) w celu jak najszybszego umożliwienia dziecku pełnego zintegrowania się.

Szczegóły: zobacz.

Informacja na temat zapisów do szkoły dzieci przybyłych do Francji z zagranicy dostępna jest na stronie: zobacz.

Dla uczniów z trudnościami w nauce francuski system edukacji przewiduje indywidualny program dostosowany do możliwości dziecka, tak zwany PPRE (Programme personnalisé de réusssite éducative), który prowadzony jest w szkole lub poradniach wychowawczych. Szczegóły: zobacz

Obowiązki i prawa ucznia

Jeśli chodzi o obowiązek szkolny, od 28 lipca 2019 r. we Francji obowiązuje ustawa o szkolnictwie (La loi pour une École de la confiance), w której wiek obowiązkowej edukacji we Francji został ustalony na trzy lata. Jednym z założeń tej reformy jest traktowanie przedszkola jako prawdziwej szkoły, koncentrującej się na przyswajaniu języka i rozwoju dziecka, a nie jako formy opieki dziennej lub przygotowania do szkoły podstawowej.

Ustawa ta nakłada między innymi obowiązek badań lekarskich w placówkach szkolnych wśród dzieci między 3. a 4. rokiem życia (bilans zdrowia dziecka) oraz między 5. a 6. rokiem życia (jednym z celów jest prewencja i wczesne wykrycie zaburzeń w rozwoju dziecka).

Ponadto od września 2020 r. wszedł w życie obowiązek szkolnictwa do 18. roku życia, w ramach którego uczniowie po 16. roku życia będą mogli skorzystać z ofert dalszego kształcenia, odbycia praktyk w zawodzie lub służby obywatelskiej.

Dzieci i młodzież szkolna przechodzą obowiązkowe badanie dentystyczne (finansowane przez służbę zdrowia w 100%) w wieku 3, 6, 9, 12 i 15 lat. Dodatkowo, w wieku 18, 21 i 24 lata proponowane są badania profilaktyczne jamy ustnej.

Szczegółowe prawa i obowiązki ucznia określa regulamin szkoły, który na początku każdego roku szkolnego jest przekazywany rodzicom/opiekunom prawnym.

Podstawowym obowiązkiem ucznia jest uczęszczanie do szkoły według ustalonego kalendarza szkolnego, przekazanego rodzicom na początku roku szkolnego. Do szkoły dziecko musi być przyprowadzane i odbierane przez rodzica lub osobę upoważnioną (lista osób upoważnionych podawana jest przy zapisie dziecka do szkoły). Jest to dosyć rygorystycznie przestrzegane, zwłaszcza w odniesieniu do klas młodszych.

Obowiązki i prawa rodzica

Do obowiązku rodzica należy usprawiedliwienie nieobecności dziecka na zajęciach lekcyjnych ze wskazaniem przyczyny, np. z powodu choroby. Zaświadczenie lekarskie nie jest wymagane, z wyjątkiem nieobecności dziecka z powodu chorób zakaźnych. Jeżeli uczeń chce się zwolnić w danym dniu lekcji (np. z powodu wizyty u lekarza lub ważnych okoliczności rodzinnych, takich jak pogrzeb czy ślub), powinien przynieść od rodziców informację na piśmie, potwierdzającą ten fakt.
Więcej informacji na stronie zobacz.

Wymiana informacji pomiędzy rodzicami a szkołą odbywa się najczęściej poprzez specjalny karnet ucznia (cahier de correspondance / de liaison), który jest uzupełniany przez obie strony. Rodzice są informowani o wynikach w nauce i zachowaniu dziecka w dzienniczku ocen (livret scolaire w szkole podstawowej lub bulletin scolaire w gimnazjach i liceach). Informacje przekazywane przez szkołę muszą być podpisywane przez rodzica.

Wychowanie

Obowiązki rodzica

We Francji nie istnieją regulacje prawne odnoszące się wprost do pozostawienia dziecka w domu bez opieki. Niemniej zgodnie z art. L227-1 Kodeksu karnego (Code pénal) porzucenie małoletniego do lat 15 (délaissement de mineur) w warunkach zagrażających jego zdrowiu lub bezpieczeństwu jest karane karą więzienia do lat 7 oraz karą grzywny w wysokości do 100 000 euro. W przypadku gdy wskutek porzucenia dziecko doznało uszkodzenia ciała lub trwałego kalectwa, sankcja ulega zaostrzeniu.

System świadczeń socjalnych

We Francji jest oferowany szeroki wachlarz świadczeń rodzinnych wspomagających wychowanie dziecka: zobacz

Instytucjami, do których należy się w tej sprawie zwrócić są: Kasa Świadczeń Rodzinnych (CAF) lub Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (MSA).

Przykładowe świadczenia rodzinne we Francji:

zasiłki rodzinne – wypłacane są wszystkim,którzy posiadają na utrzymaniu przynajmniej dwoje dzieci poniżej 20 lat, w wysokości uzależnionej od dochodów rodziców. Kwota zasiłków zmienia się wraz z liczbą dzieci i wiekiem dziecka;
zasiłek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego (ARS) – jest wypłacany rodzinom posiadającym przynajmniej jedno dziecko w wieku 6-18 lat uczęszczające do szkoły. Zasiłek ten podlega kryterium dochodowemu. Aby uzyskać to świadczenie dziecko musi być zapisane do szkoły publicznej lub prywatnej;
zasiłek obecności rodzicielskiej – przysługuje osobom pracującym, niepracującym i bezrobotnym, które zmuszone są skracać czas pracy lub jej zaprzestać z powodu ciężkiej choroby jednego ze swych dzieci i konieczności opieki nad nim. Zadaniem zasiłku jest rekompensata utraty dochodu w wyniku problemów zdrowotnych dziecka (łączy się go z innymi zasiłkami rodzinnymi);
dodatek rodzinny – przysługuje rodzinom posiadającym przynajmniej 3 dzieci;
zasiłek wsparcia rodzinnego – jest otrzymywany przez osoby samotnie wychowujące dzieci (jeśli dziecko jest półsierotą lub jedno z rodziców go nie uznało, zasiłek przysługuje automatycznie);
bezpłatne ubezpieczenie na starość – przysługujące w sytuacji osób z dzieckiem do lat 3 lub mających minimum troje dzieci;
świadczenia na dzieci do lat 3 – ich wysokość zależy od uzyskiwanych przez rodzinę dochodów (dodatkowo jest wypłacane jednorazowe świadczenie, związane z urodzeniem czy adoptowaniem dziecka);
świadczenie dodatkowego wolnego wyboru typu aktywności – przysługuje w przypadku zaprzestania lub ograniczenia pracy zawodowej, w sytuacji pierwszego dziecka wypłacane przez 6 miesięcy, w przypadku kolejnych dzieci wypłacane do miesiąca poprzedzającego osiągnięcie przez dziecko wieku 3 lat;
świadczenie dodatkowego wolnego wyboru typu opieki nad dzieckiem – jego wysokość zależy od dochodów. Otrzymywane jest na dofinansowanie kosztów opieki nad dzieckiem (asystentki przedszkolne), czy opiekunki domowej (koszty wynagrodzenia i składek na ubezpieczenie)dodatek mieszkaniowy o charakterze rodzinnym – kierowany jest do młodych małżeństw oraz do rodzin, które wspólnie zamieszkują z osobami potrzebującymi opieki (dzieci, osoby starsze, chore). Ważny jest tu poziom dochodów, miejsce zamieszkania, jak też wielkość i skład rodziny.

Problemy wychowawcze

W przypadku problemów wychowawczych z dzieckiem do 6. roku życia rodzice mogą skorzystać z pomocy ośrodków opieki nad matką i dzieckiem – PMI (Protection maternelle et infantile), podlegającym lokalnym Radom Regionu. Ośrodki te oferują darmową wyspecjalizowaną opiekę zdrowotną (między innymi: badania lekarskie – ginekolog, położna, pediatra, okresowe bilanse zdrowia dziecka i obowiązkowe szczepienia). Dodatkowo, ośrodki te wspomagają rodziców w procesie wychowania dziecka, organizują spotkania z psychologiem, udzielają porad dotyczących m.in. żywienia i profilaktyki w zakresie zdrowia, informują o zapobieganiu chorobom przenoszonym drogą płciową i w razie potrzeby kierują na bezpłatne anonimowe badania i leczenie.

Francuski system opieki zdrowotnej proponuje m.in. program walki z otyłością u dzieci i młodzieży (RéPPOP). Dzieci ze stwierdzoną nadwagą mogą zostać przyjęte do programu na okres 2 lat. W tym okresie dziecko korzysta z darmowej opieki specjalistów z zakresu medycyny, psychologii, dietetyków, jak i specjalistów innych dziedzin. Usługi świadczone w ramach tego programu są bezpłatne.

Problemy z prawem

System opieki społecznej

Statystyki Ministerstwa Sprawiedliwości wskazują, że w latach od 2014 do 2017 liczba dzieci bez opieki powierzonych francuskim służbom socjalnym na mocy decyzji sądu wzrosła trzykrotnie w stosunku do lat ubiegłych. W 2019 roku 312.500 małoletnich (21,7% ogółu) korzystało z różnych form opieki społecznej.

Francuska polityka społeczna dotycząca dzieci jest zdefiniowana w Kodeksie socjalnym i rodzinnym (art. 112-3 CESF Code de l’action sociale et des familles). Ma na celu zapobieżenie trudnościom wychowawczym, asystowanie rodzicom w wychowaniu dziecka oraz jeśli istnieje taka konieczność – częściowe lub zupełne zastąpienie rodziców w tym procesie.

Centralną rolę we francuskim systemie ochrony małoletnich sprawują sędziowie ds. dzieci (juge des enfants), pełniący swe funkcje w strukturze sądów I instancji, tj. trybunałów (Tribunal judiciaire). Ponadto, sprawami małoletnich zajmuje się wyspecjalizowana służba społeczna wsparcia dzieci (aide sociale à l’enfance – ASE) oraz Prokuratorzy Republiki (Procureur de la République) działający przy trybunałach.

W przypadku stwierdzenia zagrożenia dla dziecka, w tym dla jego zdrowia fizycznego, psychicznego, moralności, edukacji lub złej sytuacji bytowej (np. brak odpowiednich warunków mieszkaniowych), sędzia może zastosować środki pomocy edukacyjnej (mesures d’assistance éducative). Pomoc edukacyjna opiera się na środkach wsparcia rodziny (mesures de suivi et d’aide à la famille) lub w poważnych przypadkach na umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej (mesures de placement). Z wnioskiem do sądu o zastosowanie odpowiednich środków mogą wystąpić: Prokurator Republiki, opiekun, rodzina zastępcza lub każda inna osoba, której powierzono opiekę nad dzieckiem, służba ASE, samo dziecko lub jego rodzic.

Środki wsparcia rodziny mają na celu umożliwienie dalszego funkcjonowania dziecka w środowisku rodzinnym. Sędzia wyznacza wykwalifikowaną osobę lub wyspecjalizowaną instytucję do pomocy rodzinie. W wypadku gdy dziecku wparcia udziela instytucja, może ona wyjątkowo lub na określony czas przyjąć je na pobyt w swoich lokalach (np. na 1 tydzień w miesiącu). Sąd może ponadto objąć dziecko obowiązkiem przyjęcia do jednostki ochrony zdrowia lub uczęszczania do danej szkoły, w tym z internatem (w takim przypadku dziecko wraca do domu na weekendy), podjęcia aktywności zawodowej (jeżeli osiągnęło już odpowiedni wiek) lub nałożyć inny niezbędny obowiązek. Okres powierzenia wsparcia wyspecjalizowanej instytucji wynosi maksymalnie dwa lata, z możliwością jednokrotnego jego przedłużenia. Z kolei w przypadku wsparcia wykwalifikowanej osoby prawo francuskie nie przewiduje maksymalnego okresu trwania środka.

Problemy rodzinne

Rozwód i separacja rodziców

We francuskim systemie prawnym istnieje zarówno separacja (séparation de corps), jak i rozwód (divorce). Uprzednia separacja nie jest przesłanką konieczną orzeczenia rozwodu. Możliwe jest rozwiązanie małżeństwa za obopólną zgodą u notariusza lub w ramach procedury sądowej. W takim wypadku nie jest badana przyczyna rozwodu. O orzeczenie rozwodu przez sąd można natomiast wystąpić w trzech przypadkach: gdy strony zgodne są co do rozwiązania małżeństwa, ale nie doszły do porozumienia w zakresie skutków rozwodu, żądania rozwodu z orzeczeniem o winie, definitywnego zerwania więzi między małżonkami. Rozwody orzekają sądy I instancji – trybunały (Tribunal judiciaire), zaś w postępowania obowiązuje obowiązek reprezentacji przez adwokata.

Piecza zastępcza

Środki pieczy zastępczej (placement d’un enfant) mogą zostać zastosowane przez sąd w najpoważniejszych przypadkach, tj. w sytuacji, gdy pozostawienie dziecka w środowisku rodzinnym naraża je na niebezpieczeństwo. Jeszcze przed zakończeniem postępowania, w nagłych wypadkach sąd może podjąć środki tymczasowe (mesure de protection provisoire), tj. powierzyć dziecko opiece służby ASE lub umieścić w odpowiedniej placówce, powierzyć je drugiemu rodzicowi, innemu członkowi rodziny lub osobie trzeciej godnej zaufania. W ramach środków tymczasowych dziecku wsparcia może udzielić również wyspecjalizowany pracownik socjalny. Do stosowanie środków tymczasowych uprawniony jest także Prokurator Republiki, który ma obowiązek w terminie 8 dni przekazać sprawę sędziemu ds. dzieci.

W toku postępowania dotyczącego umieszczania w pieczy zastępczej sąd wzywa na rozprawę rodziców, osobę lub instytucję, której dziecko zostało tymczasowo powierzone oraz samo dziecko, jeżeli stopień jego rozwoju pozwala na wysłuchanie. Sąd gromadzi również informacje dotyczących warunków bytowych oraz cech osobowości dziecka i pozostałych członków rodziny (m.in. badania społeczne, wywiady środowiskowe). Wydając końcowe rozstrzygnięcie sąd może powierzyć dziecko drugiemu rodzicowi, innemu członkowi rodziny lub osobie trzeciej godnej zaufania, służbie ASE (która następnie umieszcza dziecko w odpowiedniej placówce), instytucji wyspecjalizowanej w czasowej opiece nad dziećmi (np. tylko w ciągu dnia lub 2 razy w tygodniu) albo jednostce leczniczej lub edukacyjno-leczniczej (np. szpitalowi).

Decyzja o zastosowaniu środka pieczy zastępczej nie oznacza pozbawienia władzy rodzicielskiej. Maksymalny okres umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej wynosi co do zasady 2 lata, z możliwością jednokrotnego przedłużenia. Jeżeli sytuacja rodzinna tego wymaga środek ten może jednak zostać zastosowany na dłuższy okres. Rodzice dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej mogą uzyskać prawo do wizyt. Koszty pieczy zastępczej ponoszą rodzice, chyba że sąd zdecyduje inaczej.

Od decyzji sądu o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej przysługuje apelacja (appel) do izby nieletnich sądu apelacyjnego (Cour d’appel) w terminie 15 dni od jej notyfikacji.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej

W przypadku popełnienia przez rodziców przestępstwa na szkodę dziecka lub zagrożenia dla jego interesów właściwy sąd może pozbawić jednego lub obojga rodziców władzy rodzicielskiej. W pierwszym przypadku o pozbawieniu władzy rodzicielskiej orzeka sąd karny. Z kolei pozbawienie władzy rodzicielskiej z uwagi na ochronę interesów dziecka może nastąpić w sytuacji, gdy jedno lub oboje rodzice w oczywisty sposób zagrażają bezpieczeństwu, zdrowiu lub moralności ich dziecka przez złe jego traktowanie, nadmierne lub nałogowe spożywanie alkoholu lub środków odurzających, gdy dziecko jest stale świadkiem nieprawidłowych zachowań (np. przemocy) jednego rodzica wobec drugiego lub z powodu zaniedbywania małoletniego. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może także nastąpić w przypadku, gdy rodzice nie wykazują zainteresowania jego sytuacją, tj. w przypadku umieszczenia w pieczy zastępczej i umyślnego niewykonywania przez okres powyżej dwóch lat przyznanych rodzicom uprawnień (np. prawa do wizyt). Do wystąpienia z wnioskiem do sądu o pozbawienie władzy rodzicielskiej są uprawnione organy prokuratury, członek rodziny, opiekun lub służba ASE. Rozstrzygając sprawę sąd może pozbawić jednego lub obojga rodziców władzy rodzicielskiej lub ją ograniczyć. Po upływie jednego roku rodzice mogą wnieść do trybunału o całkowite lub częściowe przywrócenie władzy rodzicielskiej.

W sprawach dotyczących małoletnich sugerujemy zachowanie spokoju i nawiązanie dobrej współpracy z francuskimi służbami socjalnymi. W przypadku gdy istnieje niebezpieczeństwo umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej lub pozbawienia władzy rodzicielskiej zalecamy skorzystanie z pomocy adwokata, który uprawniony jest do reprezentowania rodziców w postepowaniach przed sądami we Francji.

Lista polskojęzycznych adwokatów jest dostępna na stronie internetowej: zobacz.

System opieki zastępczej

Rodzinę zastępczą (famille d’accueil) tworzy osoba, która uzyskała uprawnienia asystenta rodzinnego (assistant familial) wraz z pozostałymi domownikami. Asystenci rodzinni sprawują za wynagrodzeniem opiekę na powierzonymi im na dłuższy okres czasu dziećmi i dorosłymi do 21 roku życia w trudnej sytuacji życiowej. Wynagrodzenie asystenta rodzinnego uzależnione jest od liczby powierzonych mu dzieci.

Aby zostać asystentem rodzinnym należy uzyskać zezwolenie (agrément) i przejść przeszkolenie. O zezwolenie na pełnienie funkcji asystenta rodzinnego występuje się do władz departamentalnych – służby opieki nad matką i dzieckiem (PMI – service de protection maternelle et infantile). Zezwolenie na pełnienie funkcji asystenta rodzinnego może być przyznane osobom spełniającym następujące warunki:

są obywatelami Francji, innych państw EOG (w tym Polski) albo obywatelami pozostałych państw posiadającymi prawo pobytu we Francji;
nie byli karani za czyny związane z dziećmi;
przeszli badania lekarskie potwierdzające, że ich stan zdrowia pozwala na przyjęcie dziecka;
wykazali warunki przyjęcia dziecka zapewniające jego bezpieczeństwo, zdrowie i rozwój (fizyczny, umysłowy i emocjonalny). Przy ocenie tego kryterium służba PMI stosuje szczegółowe wytyczne (ocenie podlegają są np. predyspozycje intelektualne, osobowościowe i emocjonalne kandydata, odpowiednie warunki lokalowe oraz odpowiednia znajomość języka francuskiego).

Ponadto, przy ubieganiu się o pierwsze zezwolenie sugerowane jest uczestnictwo w spotkaniach informacyjnych organizowanych przez służbę PMI.

Wniosek o udzielenie zezwolenia na pełnienie funkcji asystenta rodzinnego składa się na urzędowym formularzu wraz z zaświadczeniem lekarskim stwierdzającym, że stan zdrowia kandydata pozwala na przyjęcie dziecka i wyciągami z francuskiego rejestru karnego wszystkich dorosłych domowników.

Przed przyjęciem pierwszego dziecka kandydaci na asystentów rodzinnych, którzy nie posiadają specjalistycznego wykształcenia w zakresie opieki nad dziećmi, przechodzą przeszkolenie w formie stażu przygotowawczego.

W przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej co do zasady rodzice zachowują władze rodzicielską.

Gdzie znajdziesz szczegółowe informacje:

Strony informacyjne rządu francuskiego o rodzicielstwie zastępczym:
https://www.service-public.fr/particuliers/vosdroits/F1260 https://www.demarches.interieur.gouv.fr/particuliers/famille-accueil-assistant-familial

Szczegółowe wytyczne oceny kandydatów na asystenta rodzinnego:
https://www.legifrance.gouv.fr/codes/article_lc/LEGIARTI000029384866/

Dostęp do pomocy prawnej

W sytuacji problemów rodzinnych (rozwody, separacje, opieka nad dzieckiem) warto zasięgnąć darmowej porady prawnej proponowanej przez szeroki wachlarz instytucji, takich jak domy pomocy prawnej (maisons de justice et du droit), punkty i centra dostępu do porad prawnych (points d’accès au droit, centres départementaux d’accès au droit – CDAD), Centra Informacyjne o prawach kobiet i rodzin (centres d’information pour le droit des femmes et des familles – CIDFF). W wielu gminach darmowe dyżury prawników organizowane są w urzędach miasta, stowarzyszeniach konsumentów i związkach zawodowych.

Wykaz bezpłatnych instytucji udzielających porady prawne znajduje się na portalu rządowym: zobacz (wyszukiwarka wg miejscowości/kodu miasta).

W razie braku środków na samodzielne opłacenie adwokata możliwe jest wystąpienie o adwokata z urzędu w ramach prawa pomocy (aide juridictionelle). Pomoc ta przyznawana jest osobom, które mają przychody poniżej określonego w przepisach progu, nie posiadają ubezpieczenia ochrony prawnej, zaś podejmowany środek nie jest niedopuszczalny lub oczywiście bezzasadny. Kalkulator progu przychodowego w ramach prawa pomocy dostępny jest na stronie: zobacz W zależności od sytuacji wnioskodawcy prawo pomocy polega na pokryciu całości lub części wynagrodzenia adwokata.

O przyznanie prawa pomocy należy wystąpić do sądu właściwego ze względu na rodzaj sprawy (w przypadku spraw cywilnych i rodzinnych będzie to Tribunal Judiciaire lub Cour d’appel).

Gdzie znajdziesz pomoc

Francja poprzez decentralizację przeniosła duży zakres świadczeń pomocowych na niższe szczeble administracji. Regiony angażują się w działania z zakresu pomocy społecznej, poprzez sieć placówek, udzielających wsparcia osobom potrzebującym możliwie najbliżej ich miejsca zamieszkania. Instytucje te zatrudniają specjalistów usług społecznych i medyczno-społecznych i wspierają osoby na każdym etapie ich życia (dziecko, edukacja, zdrowie, reintegracja, niepełnosprawność, starość, brak samodzielności). Personel stanowią pracownicy socjalni, pedagodzy, doradcy rodzinni, doradcy w sprawach ekonomii socjalnej i rodzinnej, pielęgniarki środowiskowe, psychologowie, w tym psycholog dziecięcy, lekarz i położna.

Pomoc społeczną oferuje również personel ośrodków społecznych, na który składają się pracownicy socjalni, pedagodzy, doradcy rodzinni, doradcy w sprawach ekonomii socjalnej i rodzinnej, pielęgniarki środowiskowe, psychologowie, w tym psycholog dziecięcy, lekarz i położna.

Tu znajdziesz pomoc

Lista kontaktów we Francji

Ofiary przestępstw, przemocy, molestowania, katastrof naturalnych mogą korzystać z bezpłatnej pomocy, dzwoniąc na numer alarmowy 116006, dostępny 7 godzin w tygodniu od godz. 9 do 19. Konsultacje zapewnione są przez Feredację France Victimes podlegającą pod Ministerstwo Sprawiedliwości. Możliwe jest również przesłanie zgłoszenia drogą e-mail na numer: victimes@france-victimes.fr.
We Francji funkcjonuje ponadto całodobowa infolinia Enfance en danger – 119 (nr tel: 119), na którą można zgłaszać przypadki dzieci pozostających w niebezpieczeństwie. Pomocy rodzinom w trudnej sytuacji udzielają również asystencji socjalni, o których pomoc można wystąpić w merostwie.