Model edukacji
System szkolnictwa w Republice Czeskiej dzieli się na:
Takie szkoły kończy się maturą.
Szkoły zawodowe (střední odborné učiliště – SOU, střední odborná škola – SOŠ) posiadają kierunki 2-, 3- i 4-letnie, z tego tylko 4-letnie zakończone maturą.
Szkoły w Republice Czeskiej są podmiotami z osobowością prawną.
System szkolnictwa w Republice Czeskiej obrazuje poniższy wykres:
Podstawy prawne systemu edukacji w Republice Czeskiej: zobacz.
Cele i podstawowe treści programowe są określone w ogólnokrajowej podstawie programowej (Rámcový vzdělávací program pro základní vzdělávání). Cele według podstawy programowej można realizować za pomocą szkolnych programów nauczania, które wg podstawy programowej tworzy każda szkoła. Każda placówka samodzielnie wybiera metody nauczania i podręczniki dopuszczone do użytku szkolnego (z listy zatwierdzonej przez ministerstwo).
W szkołach w Czechach nie ma obowiązku uczęszczania na lekcje religii. Religia nie jest przedmiotem obowiązkowym.
Program nauczania, jako podstawowy dokument edukacji w Czechach, znajduje się na stronach internetowych każdej szkoły.
Procedura naboru dziecka do szkoły
Zapisy ogłasza dyrektor szkoły/przedszkola w maju każdego roku według uzgodnionych kryteriów. Kryteria mogą się różnić w zależności od gminy/miasta.
Przykładowo link do kryteriów szkoły podstawowej w Czeskim Cieszynie: zobacz
Do przedszkola można zapisać dziecko od lat 3, ostatni rok przed pójściem do szkoły podstawowej jest obowiązkowy. Do przedszkola można zapisać też dziecko młodsze (w wieku 2 lat), ale wtedy musi przedszkole posiadać nianię (chůva).
Zapisy odbywają się w miesiącu kwietniu. Poniżej link do kryteriów szkoły podstawowej w Czeskim Cieszynie (w języku polskim): zobacz
Zapisy ogłasza dyrektor szkoły. Rodzice wypełniają prośbę o przyjęcie dziecka (žádost o přijetí dítěte k základnímu vzdělávání).
Rodzice są informowani o potrzebnych dokumentach (dowód osobisty rodzica, akt urodzenia dziecka, legitymacja ubezpieczeniowa) oraz o zasadach przyjmowania dzieci do szkoły podstawowej. Do zapisów przychodzą dzieci, które do 31 sierpnia danego roku kalendarzowego ukończyły 6 lat.
Rodzic ma obowiązki i prawa nie odbiegające od norm przyjętych w Polsce. Powinien zapoznać się z regulaminem szkoły, każda placówka może mieć różniące się zapisy w regulaminie (np. dotyczący usprawiedliwień nieobecności ucznia).
Rodzice mają obowiązek wysyłania dzieci w odpowiednim wieku do szkoły.
Szkoły oferują doradztwo w następującym zakresie:
Wsparcie medyczne – odpowiadają za nie rodzice/opiekunowie prawni. Jeśli dziecko nie posiada ubezpieczenia ubezpieczalni w Czechach, to np. za usługi stomatologiczne trzeba płacić.
Wsparcie finansowe w szkole przysługuje wyłącznie osobom, które mogą udokumentować trudną sytuację finansową. W takiej sytuacji szkoła może wesprzeć rodzinę finansowo np. w zakresie wyjazdu dziecka na wycieczkę, kursu narciarskiego, itp.
Obowiązek władz państwowych i lokalnych polega w zapewnieniu funkcjonowania niezbędnych obiektów szkolnych, gminy muszą zapewnić miejsca w przedszkolu i szkole dzieciom, które mają pobyt stały (dla cudzoziemców pobyt) w danym rejonie i które kwalifikują się do przyjęcia w pierwszej kolejności. Edukacja w przedszkolu publicznym (państwowym) jest zapewniona dziecku bezpłatnie od początku roku szkolnego następującego po dniu, w którym dziecko osiągnęło 5. rok życia.
O przyjęciu do szkoły ucznia decyduje dyrektor szkoły. Z uwagi na obowiązek szkolny w Czechach, każde dziecko w wieku szkolnym ma zagwarantowane miejsce w placówce szkolnej.
Szkoła publiczna w Republice Czeskiej jest bezpłatna.
Najczęstsze nieporozumienia wynikają z braku dostatecznych umiejętności językowych ucznia, który przybywa do Czech i uczęszcza do czeskiej szkoły publicznej.
Zgodnie z § 20 ustawy o szkolnictwie w Republice Czeskiej (Školský zákon) obcokrajowcy mają prawo do takich samych warunków kształcenia jak obywatele czescy. Dodatkowo mają zapewnione bezpłatne przygotowanie do włączenia się do edukacji, w tym przede wszystkim nauczanie języka czeskiego dostosowane do ich potrzeb. W tym aspekcie mogą też istnieć różnice w ocenianiu ucznia w warunkach egzaminów wstępnych do szkół średnich (np. uczeń-obcokrajowiec żyjący w Czechach mniej niż 6 lat ma egzamin przedłużony o 15 minut oraz ma prawo do używania słownika, ale można też nie składać takiego egzaminu w uzasadnionych przypadkach).
Obowiązki rodzica
Termin „władza rodzicielska” jest zdefiniowany w czeskim Kodeksie cywilnym (ustawa nr 89/2012 občanský zákoník § 858 Rodiče a dítě). Termin ten obejmuje zbiór praw i obowiązków rodziców w zakresie:
Władza rodzicielska rozpoczyna się z chwilą narodzin dziecka i ustaje w momencie uzyskania przez dziecko pełnej zdolności do czynności prawnych. Okres obowiązywania i zakres władzy rodzicielskiej może zostać zmieniony wyłącznie przez sąd. Rodzice wykonują władzę rodzicielską, mając na względzie dobro dziecka. Zobowiązania alimentacyjne oraz prawo do alimentów nie wchodzą w zakres władzy rodzicielskiej, czas ich trwania nie zależy od uzyskania pełnoletności lub zdolności do czynności prawnych przez dziecko.
Więcej na ten temat: zobacz
System świadczeń socjalnych
W sprawie świadczeń rodzinnych (zasiłek na dzieci, dodatek mieszkaniowy, zasiłek rodzicielski, becikowe, zasiłek pogrzebowy), pomocy osobom niepełnosprawnym, nadzwyczajnych świadczeń finansowych oraz świadczeń w przypadku opieki zastępczej – zainteresowani otrzymaniem świadczeń zwracają się do wyznaczonych punktów znajdujących się przy urzędach pracy właściwych dla miejsca zamieszkania. Więcej informacji jest dostępnych na stronach internetowych Ministerstwa Pracy i Spraw Socjalnych: zobacz.
Komu przysługuje zasiłek rodzinny
Prawo do zasiłku rodzinnego ogranicza się do dzieci mieszkających w rodzinach, których dochód wynosi poniżej 2,7-krotności minimum egzystencji dla rodziny. Do obliczania dochodu bierze się pod uwagę dochód za miniony kwartał łącznie z zasiłkiem rodzicielskim. Za rodziny uważa się w tym kontekście wspólnoty społeczne, gdzie dzieci z rodzicami mieszkają we wspólnym gospodarstwie domowym i pozostają na ich utrzymaniu. Zasiłek można pobierać do końca obowiązku szkolnego (tj. co do zasady do 15 lat). Okres ten przedłuża się do wieku 26 lat w przypadku kontynuowania nauki lub kształcenia zawodowego, lub jeżeli dziecko z ważnych przyczyn zdrowotnych nie może być czynne zawodowo lub kształcić się.
Ile wynosi zasiłek rodzinny
Zasiłek rodzinny jest świadczeniem zależnym od dochodu z ustalonymi kwotami miesięcznymi, w zależności od wieku dziecka:
W przypadku gdy jedno z rodziców, których dochód brany jest pod uwagę przy ustaleniu należnego zasiłku, osiągnął w minionym kwartale dochód na osobę w rodzinie 3 410 CZK, to zasiłek rodzinny zwiększa się za każde dziecko pozostające na utrzymaniu o 300 CZK.
Komu przysługuje zasiłek rodzicielski
Ile wynosi zasiłek rodzicielski
Od 1 stycznia 2020 r. doszło do pewnych zmian w zasiłku rodzicielskim. Zasiłek rodzicielski nadal można pobierać do ukończenia przez dziecko/dzieci 4. roku życia, przy czym łączna suma na najmłodsze dziecko ograniczona jest kwotą 330 000 CZK. W przypadku ciąż mnogich łączna kwota wynosi 450 000 CZK. Nowe sumy łączne obowiązują również dla rodziców, którzy pobierali zasiłek rodzicielski już przed 2020 r. i którym na dzień 1 stycznia 2020 r. zasiłek nadal przysługuje (czyli których dziecko/dzieci nie ukończyło/ukończyły 4. roku życia i równocześnie nie wykorzystali jeszcze całkowicie dotychczasowej kwoty łącznej w wysokości 220 000 CZK lub 330 000 CZK).
Do ustalenia przysługującego wymiaru zasiłku rodzicielskiego przyjmuje się wysokość dziennej podstawy wymiaru do ustalania wymiaru zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku chorobowego w przypadku przysposobienia dziecka zgodnie z Ustawą o ubezpieczeniu chorobowym. Podstawa wymiaru wynosi 30-krotność dziennej podstawy wymiaru i zależy od średniego wynagrodzenia brutto w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Zasiłek rodzicielski można wybierać w następujących wysokościach:
Minimalna wysokość miesięcznych płatności zasiłku rodzicielskiego wynosi 50 CZK. O zmianę wysokości miesięcznych płatności zasiłku rodzicielskiego można wnioskować co 3 miesiące we właściwym okręgowym oddziale urzędu pracy. W przypadku dzieci powyżej 2 lat uczęszczanie do placówki dziennego pobytu dzieci w trakcie pobierania zasiłku rodzicielskiego możliwe jest bez ograniczeń, w przypadku dzieci poniżej 2 lat jest to dopuszczalne przez maksymalnie 92 godziny w miesiącu. Jeżeli w rodzinie urodzi się kolejne dziecko/dzieci, to prawo do zasiłku rodzicielskiego za starsze dziecko/dzieci wygasa również wówczas, gdy za nowo narodzone dziecko/dzieci zaraz po jego urodzeniu przysługuje zasiłek w tej samej wysokości, jak dotychczas za starsze dziecko/dzieci.
Jeżeli jeden z rodziców pobierał za najmłodsze dziecko/dzieci w innym kraju świadczenie porównywalne z (czeskim) zasiłkiem rodzicielskim, to suma świadczeń wypłaconych z innego państwa zaliczana jest w poczet łącznej kwoty 300 000 CZK (450 000 CZK).
Pobieranie zasiłku rodzicielskiego nie wyklucza pracy zarobkowej bez ograniczeń dochodowych, jeżeli dany rodzic zapewni osobistą, całodzienną i prawidłową opiekę nad dzieckiem lub dziećmi.
Komu przysługuje becikowe
Becikowe to jednorazowe świadczenie dla rodzin z niskimi dochodami. Przysługuje ono kobiecie, która urodziła pierwsze lub drugie żywe dziecko albo osobie, która przysposobiła dziecko do pierwszego roku życia, jeżeli dochód rodziny (bez zasiłku rodzicielskiego i rodzinnego) w kwartale poprzedzającym kwartał, w którym dziecko się urodziło lub zostało przysposobione, wynosił mniej niż 2,7-krotność minimalnego zapotrzebowania rodziny. Świadczenie to wynosi 13 000 CZK na pierwsze oraz 10 000 CZK za drugie dziecko.
Więcej informacji: zobacz
W sprawach wychowawczych rodzice mogą zwracać się do pomocy społecznej – organ ds. socjalno-prawnej ochrony dzieci (orgán sociálně právní ochrany dětí – OSPOD), kuratorów dla dzieci i młodzieży.
Rodzic popełnia wykroczenie w przypadku, gdy jako opiekun prawny zaniedbuje obowiązkową edukację przedszkolną i szkolną dziecka (wykroczenia te rozpatruje urząd miasta, przed rozpatrzeniem w urzędzie szkoła powinna wezwać opiekunów prawnych w celu ustalenia przyczyn tej sytuacji, należy rozpocząć współpracę z organem ds. socjalno-prawnej ochrony dzieci – OSPOD). Długotrwałe zaniedbanie potrzeb edukacyjnych dziecka, jest już traktowane jako czyn karalny, który rozpatruje Policja.
Problemy rodzinne
Sąd orzeka o udzieleniu rozwodu na podstawie pozwu wniesionego przez jednego z małżonków. W trakcie postępowania sąd ustala, czy istnieją przesłanki orzeczenia rozwodu, tj. czy nastąpił rozkład pożycia małżeńskiego i jakie były jego przyczyny.
W przypadku gdy małżonkowie posiadają małoletnie dziecko sąd nie udzieli rozwodu, jeśli uzna, że ze szczególnych względów byłoby to sprzeczne z interesami dziecka (np. z uwagi na jego niepełnosprawność fizyczną lub umysłową).
W przypadku rozwodu rodzice muszą zawrzeć porozumienie w sprawie wykonywania władzy rodzicielskiej, w którym uregulują sposób sprawowania opieki nad dzieckiem po rozwodzie. W tego rodzaju porozumieniu rodzice mogą również uregulować kwestie dotyczące kontaktów z dzieckiem. Wspomniane porozumienie podlega zatwierdzeniu przez sąd – sąd zatwierdzi porozumienie między rodzicami, o ile przedstawiony w nim sposób wykonywania władzy rodzicielskiej nie będzie jawnie sprzeczny z dobrem dziecka. Te same zasady dotyczą porozumienia między rodzicami dziecka, którzy nie mieszkają razem.
Rozwód nie zostanie udzielony, dopóki sąd nie wyda prawomocnego orzeczenia w sprawie pieczy nad dzieckiem i prawa do osobistych kontaktów z małoletnim dzieckiem w okresie po udzieleniu rozwodu.
W kodeksie cywilnym rozróżnia się wyłączną opiekę nad dzieckiem sprawowaną przez jedno z rodziców, naprzemienną lub wspólną pieczę nad dzieckiem sprawowaną przez oboje rodziców oraz alternatywną opiekę nad dzieckiem sprawowaną przez osobę inną niż rodzice dziecka. Orzekając w sprawie powierzenia opieki nad dzieckiem, sąd kieruje się dobrem dziecka. Sąd może uchylić postanowienie o ustanowieniu naprzemiennej lub wspólnej pieczy nad dzieckiem, jeżeli uzna, że rodzice są w stanie się porozumieć i współpracować ze sobą.
Przed udzieleniem rozwodu rodzicom małoletniego dziecka, które nie osiągnęło pełnej zdolności do czynności prawnych, sąd określa zakres praw i obowiązków małżonków względem dziecka w okresie po udzieleniu rozwodu. W szczególności sąd wyznaczy małżonka, który będzie sprawował pieczę nad dzieckiem i określi sposób, w jaki każde z małżonków będzie uczestniczyć w zapewnieniem dziecku środków utrzymania.
Pozew o wszczęcie postępowania rozwodowego i pozew o wszczęcie postępowania o unieważnienie małżeństwa należy wnieść do sądu rejonowego (okresni soud) właściwego dla okręgu sądowego, w którym małżonkowie mieli swoje ostatnie wspólne miejsce zamieszkania w Republice Czeskiej, o ile przynajmniej jedno z małżonków zamieszkuje w tym okręgu.
W systemie prawnym Republiki Czeskiej nie istnieje instytucja separacji sądowej.
Więcej informacji: zobacz
Najczęstsze nieporozumienia
Problemy wychowawcze występujące w Republice Czeskiej nie odbiegają od problemów występujących w Polsce.
Zabezpieczenie społeczne oznacza wsparcie państwa dla jego obywateli w obszarze zagadnień społecznych. Zakłada się, że niektóre z tych zagadnień mają charakter tymczasowy (bezrobocie), podczas gdy inne są długotrwałe (podeszły wiek, niepełnosprawność). Charakter zagadnienia ma bezpośredni wpływ na formę pomocy, ewentualnie wysokość świadczenia, długość okresu wsparcia itp.
W problemach i potrzebach społecznych państwo wspiera swoich obywateli finansowo, w naturze lub poprzez usługi mające na celu zapobieganie napięciom społecznym w społeczeństwie.
Tylko osoby, które spełniają warunki określone w ustawie nr 117/1995 o państwowej pomocy społecznej są uprawnione do świadczeń socjalnych z państwowej pomocy społecznej.
System zabezpieczenia społecznego w Czechach opiera się na 3 filarach: ubezpieczenie, wsparcie i pomoc państwa czeskiego.
Ubezpieczenie zdrowotne
W Republice Czeskiej pojęciem ubezpieczenia społecznego jest określane wyłącznie ubezpieczenie emerytalne i zdrowotne, jak wynika z terminologii ustawy nr 582/1991 w sprawie organizacji i wdrażania zabezpieczenia społecznego, z późniejszymi zmianami.
Ubezpieczenie zdrowotne pracowników zapewnia cztery świadczenia: zasiłek chorobowy, wsparcie dla opieki członka rodziny, zasiłek wyrównawczy w czasie ciąży i macierzyństwa oraz świadczenia macierzyńskie.
Ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących działalność na własny rachunek obejmuje dwa świadczenia: zasiłek chorobowy i świadczenia macierzyńskie.
Pomoc udzielana przez system podatkowy
Świadczenia są obsługiwane przez urząd pracy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. System państwowych świadczeń pomocy społecznej dotyczy takich sytuacji, jak: narodziny, pogrzeb, zasiłek rodzicielski, świadczenia zastępcze zależne od dochodów (dodatek mieszkaniowy, zasiłek na dziecko, dodatek socjalny).
Inne świadczenia
Pomoc jest udzielana solidarnościowo w sytuacjach, w których wsparcie z dwóch poprzednich filarów nie jest wystarczająca, a obywatel nie jest w stanie rozwiązać problemów życiowych z własnych środków finansowych. W Republice Czeskiej są to świadczenia związane z potrzebami materialnymi i świadczenia z opieki społecznej (dodatek do mieszkania, zasiłek na utrzymanie, pomoc w nagłych wypadkach).
System świadczeń z zabezpieczenia społecznego w Republice Czeskiej obrazuje poniższy wykres:
Więcej informacji: zobacz.
Dane kontaktowe w Republice Czeskiej
Organy i organizacje czeskie:
Strony internetowe ministerstw w Republice Czeskiej:
Lista kontaktów w Polsce
Instytucja | Dane kontaktowe |
Ministerstwo Spraw Zagranicznych Departament Konsularny | Adres: Al. Szucha 23, 00-580 Warszawa Telefon: (22) 523-90-00 Strona internetowa: www.gov.pl/web/dyplomacja Telefon: (22) 523-94-44 E-mail: DK.Sekretariat@msz.gov.pl, |
Ministerstwo Sprawiedliwości Departament Spraw Rodzinnych i Nieletnich | Adres: Al. Ujazdowskie 11, 00-950 Warszawa Telefon: (22) 239-07-40 Strona internetowa: zobacz |
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej Departament Polityki Rodzinnej | Adres: ul. Nowogrodzka 1/3/5, 00‐513 Warszawa Telefon: (22)250-01-08 Strona internetowa: www.gov.pl/web/rodzina Telefon: (22) 461-60-60 E-mail: sekretariat.dsr@mrpips.gov.pl |
Rzecznik Praw Dziecka | Adres: ul. Chocimska 6, 00-791 Warszawa Telefon: (22) 583-66-00 Dziecięcy Telefon Zaufania: 800-12-12-12 E-mail: rpd@brpd.gov.pl Strona internetowa: www.brpd.gov.pl |
Rzecznik Praw Obywatelskich | Adres: Al. Solidarności 77, 00-090 Warszawa Telefon: (22) 551-77-00 Infolinia: 800-676-676 E-mail: biurorzecznika@brpo.gov.pl Strona internetowa: www.rpo.gov.pl |
Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie | Telefon: (22) 599-71-20 E-mail: sekretariat@wcpr.pl Strona internetowa: www.wcpr.pl |
Zielona Linia (udziela pomocy w zakresie usług rynku pracy i dostępnych świadczeń) | Adres: Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia Zielona Linia, ul. Trawiasta 20b, 15-161 Białystok Telefon: 19524 (Infolinia) E-mail: biuro@zielonalinia.gov.pl Strona internetowa: www.zielonalinia.gov.pl |
Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą | Adres: ul. Kielecka 43, 02-530 Warszawa Telefon: (22) 469-11-26 E-mail: sekretariat@orpeg.pl Strona internetowa: www.orpeg.pl |
Warszawski Ośrodek Interwencji Kryzysowej | Adres: ul. 6-go Sierpnia 1/5, 02-843 Warszawa Telefon: (22) 855-44-32 E-mail: sekretariat@woik.waw.pl Wykaz ośrodków interwencji kryzysowej dla poszczególnych województw: zobacz |
Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci – UNICEF | Adres: ul. Rolna 175 D, 02-729 Warszawa Telefon: (22) 568-03-00 E-mail: unicef@unicef.pl Strona internetowa: www.unicef.pl |
Ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia” | Telefon: 800-120-002 Strona internetowa: zobacz |
Komitet Ochrony Praw Dziecka | Adres: ul. Oleandrów 6, III piętro, 00-629 Warszawa Telefon: (22) 626-94-19 E-mail: kopd@kopd.pl Strona internetowa: www.kopd.pl |