Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą
Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą
Model edukacji
Edukacja podstawowa jest obowiązkowa. Z reguły trwa od szóstego do piętnastego roku życia, a w przypadku osób z zaburzeniami rozwojowymi do 21 roku życia. Szkoła podstawowa trwa osiem lat z czego pierwsze 4 lata to nauczanie początkowe.
W zależności od realizowanego programu edukacyjnego, szkoły średnie dzielą się na 3 podstawowe rodzaje:
Procedura naboru dziecka do szkoły
Do pierwszej klasy zapisuje się dzieci, które ukończyły 6 lat przed 1 kwietnia danego roku. W drodze wyjątku, na żądanie rodziców można zapisać dziecko, które nie ma ukończonych 6 lat. W wyjątkowych i uzasadnionych sytuacjach, na wniosek komisji oświatowej, przyjęcie do szkoły można odroczyć o rok.
Powszechnie stosuje się zasadę rejonizacji. Może być ona pominięta jedynie w następujących przypadkach:
Językiem nauczania jest język chorwacki. Istnieje możliwość realizowania programu nauczania częściowo w języku obcym, częściowo w języku chorwackim po uprzednim uzyskaniu zgody Ministerstwa Nauki, Edukacji i Sportu Republiki Chorwacji.
Na podstawie odrębnych przepisów dopuszcza się możliwość pobierania nauki w języku mniejszości narodowej po uprzednim uzyskaniu zgody Ministerstwa Nauki, Edukacji i Sportu Republiki Chorwacji.
Obowiązkowe jest także uczęszczanie do klasy zerowej. Zajęcia realizowane są w przedszkolach lub szkołach (tam, gdzie nie ma przedszkoli).
Przedszkola państwowe
Z reguły wniosek o przyjęcie dziecka do przedszkola składa się w maju, kiedy przedszkola publikują zawiadomienie o przyjęciu na następny rok pedagogiczny (od 1 września do 31 sierpnia). Dziecko jest zapisywane do najbliższego przedszkola według miejsca zamieszkania (stosowana zasada rejonizacji dotyczy przedszkoli państwowych). W Zagrzebiu zapisy odbywają się poprzez aplikację elektroniczną e-Pisarnica zobacz.
Wyszukiwarka przedszkoli w Chorwacji znajduje się na stronie internetowej Ministerstwa Nauki i Edukacji (Ministarstvo znanosti i obrazovanja zobacz)
Do składanego przez rodziców wniosku należy dołączyć następujące dokumenty:
Lista wszystkich wymaganych formularzy i dokumentów wraz z instrukcją, gdzie je uzyskać, jest umieszczana również w przedszkolach w okresie rekrutacji.
Dzieci z wadami słuchu i mowy mogą zostać przyjęte do przedszkola specjalnego polikliniki SUVAG. Spis wymaganych dokumentów podczas zapisów można znaleźć na stronie internetowej: zobacz.
Pierwszeństwo uzyskania miejsca w przedszkolu państwowym mają dzieci rodziców pracujących lub samotnie wychowujących.
Szkoła podstawowa
Dziecko zapisywane jest do szkoły podstawowej znajdującej się najbliżej jego miejsca zamieszkania. Zapisy do pierwszej klasy nie wymagają składania dodatkowych dokumentów. W przypadku, gdy dziecko ma pewne trudności i potrzebuje specjalnej pomocy lub specjalnej formy nauczania, należy dostarczyć do szkoły dokumentację potwierdzającą stan zdrowia dziecka (dokumenty innych instytucji, w których dziecko zostało poddane badaniom i ocenie zdrowia, opinia organu eksperckiego).
Dokumenty jakie należy złożyć w związku z aplikowaniem o miejsce w szkole w kolejnych klasach:
Uznawanie zagranicznych kwalifikacji edukacyjnych
Jeśli dziecko ukończyło szkołę podstawową, klasę, semestr lub inny okres szkoły podstawowej za granicą, w Republice Chorwacji może kontynuować naukę po uznaniu zagranicznych kwalifikacji edukacyjnych/świadectw. Nostryfikacja dokumentów potwierdzających poziom edukacyjny ucznia w szkole podstawowej jest prowadzony przez instytucję szkolną, do której został złożony wniosek o przyjęcie ucznia. Komisja wyznaczona przez dyrektora szkoły określa (w drodze spotkania z rodzicami oraz dzieckiem), czy dziecko potrzebuje specjalnej pomocy, aby zostać włączone do systemu edukacji podstawowej.
Nauka języka chorwackiego
Jeśli dziecko w ogóle nie zna języka chorwackiego lub nie posługuje się nim w wystarczającym stopniu dyrektor szkoły (na podstawie propozycji szkolnej komisji i po określeniu poziomu znajomości języka chorwackiego) stwarza dziecku możliwość uczęszczania na zajęcia dodatkowe z języka chorwackiego.
Rok szkolny
Rok szkolny w Republice Chorwacji rozpoczyna się najczęściej w pierwszy poniedziałek września. W uzasadnionych wypadkach (np. upały) rozpoczęcie roku szkolnego może być przesunięte na późniejszy termin (w całym kraju lub w wybranych regionach). Zakończenie roku szkolnego ma miejsce najczęściej w drugiej połowie czerwca. Rok szkolny podzielony jest na dwa semestry i musi obejmować przynajmniej 175 dni nauki, a w przypadku uczniów ostatnich klas szkół średnich minimum 160 dni nauki.
Daty rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego w Republice Chorwacji, liczba dni nauki, terminy przerw semestralnych, ferii i wakacji są ustalane i publikowane rokrocznie w formie decyzji Ministerstwa Nauki i Edukacji Republiki Chorwacji. Decyzja podawana jest do wiadomości publicznej, tj. jest publikowana w chorwackim dzienniku promulgacyjnym Narodne novine.
Obowiązki i prawa ucznia
Obowiązki i prawa uczniów nie różnią się zasadniczo od uregulowań polskich. Chorwacki system edukacji nie przewiduje trybu edukacji domowej.
Obowiązki i prawa rodzica
Obowiązki i prawa rodziców nie różnią się zasadniczo od uregulowań polskich. Do obowiązków rodziców oprócz zapisania dziecka do szkoły, a później dopilnowania, by regularnie do niej uczęszczało, należy zapewnienie dziecku warunków do nauki, uczestnictwo w wywiadówkach, utrzymywanie kontaktu z wychowawcą i nauczycielami. Zgodnie z regulaminem szkoły rodzice mają prawo do usprawiedliwienia nieobecności dziecka tylko do trzech dni z rzędu, w pozostałych sytuacjach zobowiązani są dostarczyć zwolnienie lekarskie.
System wsparcia szkolnego
Szkoły nie są wyposażone w gabinety lekarskie ani stomatologiczne, ale podstawowa opieka medyczna i stomatologiczna dla dzieci jest bezpłatna. W każdej szkole powinien być pedagog lub psycholog.
Dzieci z rodzin o niskich dochodach mają prawo do korzystania z bezpłatnych posiłków w szkołach podstawowych oraz bezpłatnych przejazdów środkami komunikacji miejskiej. Niektóre gminy zapewniają bezpłatne podręczniki dla uczniów szkół podstawowych i/lub średnich. O świadczenia wynikające z posiadania statusu ucznia – podręczniki, bezpłatne obiady w stołówce itp. rodzice ubiegają się za pośrednictwem szkoły.
Osoby posiadające uregulowany status pobytowy (pobyt stały, tymczasowy powyżej 90 dni) mają takie same prawa jak obywatele Chorwacji.
Najczęstsze nieporozumienia
Chorwacki system edukacji nie przewiduje trybu edukacji domowej, a językiem nauczania jest język chorwacki. Dzieci, które nie posługują się językiem chorwackim często mają możliwość pobierania nauki tylko w szkołach niepublicznych prowadzących zajęcia w językach obcych. Dostępność takiej edukacji jest ograniczona w przypadku mniejszych miast.
Obowiązki rodzica
Obowiązki rodziców w stosunku do dzieci nie różnią się zasadniczo od uregulowań polskich. Rodzice są zobowiązani do wychowywania, utrzymywania i zapewnienia swoim dzieciom edukacji. Są zobowiązani do zapewnienia dziecku możliwości pełnego i harmonijnego rozwoju osobowości, przy czym zachowują prawo do podejmowania samodzielnych decyzji dotyczących wychowania dzieci. Dzieci upośledzone fizycznie lub psychicznie oraz społecznie zaniedbane mają prawo do szczególnej edukacji i opieki społecznej. Opiekę nad dziećmi bez odpowiedniej opieki rodzicielskiej roztacza państwo.
System świadczeń socjalnych
Instytucją odpowiedzialną za przyznawanie świadczeń socjalnych jest Chorwacki Instytut Ubezpieczeń Emerytalnych (Hrvatski zavod za mirovinsko osiguranje, Središnja služba, A. Mihanovića 3, Zagrzeb, zobacz).
Ustawa o zasiłkach na dzieci określa następujące warunki uzyskania prawa do zasiłków: zobacz
O zasiłek na dziecko może wystąpić osoba:
Prawo do zasiłku na dziecko może otrzymać rodzic, rodzic przysposabiający, opiekun, ojczym, macocha, babcia, dziadek oraz osoba, której na podstawie decyzji właściwego organu powierza się opiekę nad dzieckiem pozostającym na jego utrzymaniu, na warunkach określonych w ustawie o zasiłkach. Beneficjentem zasiłku na dziecko może być także pełnoletnie dziecko (pozostające bez opieki), które realizuje obowiązek szkolny.
Zasiłek rodzinny przysługuje dzieciom urodzonym w związku małżeńskim, dzieciom nieślubnym, adoptowanym lub pasierbom, a także wnukom pozostającym na utrzymaniu oraz dzieciom pozbawionym opieki rodzicielskiej. Zasiłek na dziecko przysługuje do końca roku szkolnego, w którym dziecko kończy 15 lat. Zasiłek na dziecko, które kontynuuje naukę w szkole średniej jest przyznawany do końca okresu szkolnego, ale nie później niż do końca roku szkolnego, w którym dziecko osiąga wiek 19 lat. Wyjątek stanowi dziecko z orzeczoną niepełnosprawnością – wówczas zasiłek na dziecko przysługuje maksymalnie do ukończenia 21 lat.
Zasiłek na dziecko nie przysługuje, gdy:
Prawo do zasiłku na dziecko wygasa z chwilą zawarcia małżeństwa przez dziecko.
Kwoty przyznawanego zasiłku różnią się w zależności od wysokości dochodu przypadającego na członka gospodarstwa domowego i są określone w następujący sposób (kurs można sprawdzić na stronie: zobacz):
Gwarantowane minimalne świadczenie socjalne
Gwarantowanym minimalnym świadczeniem jest prawo do kwoty, która zapewnia zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych jednej osoby lub gospodarstwa domowego, które nie ma wystarczających środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. Gwarantowane minimalne świadczenie jest przyznawane jednej osobie lub gospodarstwu domowemu, które nie ma środków na utrzymanie w wysokości określonej w art. 30 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej, ani nie jest w stanie uzyskać go z pracy, dochodu z majątku lub płatników alimentacyjnych: zobacz
O uznaniu prawa do gwarantowanego świadczenia minimalnego decyduje właściwy ośrodek pomocy społecznej. Świadczenie jest wypłacane co miesiąc. Ośrodek pomocy społecznej jest zobowiązany, w razie potrzeby, przynajmniej raz w roku, do weryfikacji faktów i okoliczności, które były decydujące podczas wydawania decyzji o uznaniu prawa do gwarantowanego świadczenia minimalnego. Podstawa obliczenia kwoty gwarantowanej minimalnego świadczenia jest ustalona decyzją rządu Republiki Chorwacji i wynosi 800,00 HRK. Wysokość gwarantowanego minimalnego jednorazowego świadczenia określa się w następujących kwotach:
Wysokość gwarantowanego minimalnego dodatku na gospodarstwo domowe ustala się w kwocie reprezentującej sumę udziałów dla każdego członka gospodarstwa domowego, pod warunkiem że udziały członków gospodarstwa domowego to:
System opieki zastępczej
Kwestie dotyczące rodziny zastępczej uregulowane są chorwacką Ustawą o rodzinie oraz Ustawą o pieczy zastępczej. Procedurę przyznania pieczy zastępczej przeprowadza ośrodek pomocy społecznej (centar za socijalnu skrb) właściwy dla miejsca stałego lub tymczasowego pobytu rodzica zastępczego. Lista z danymi kontaktowymi ośrodków jest dostępna na stronie https://mrosp.gov.hr/adresari/11829. Po wejściu na stronę należy wybrać z pierwszej rozwijanej listy opcję: „Centar za socijalnu skrb”, a następnie wcisnąć przycisk „Pretražite”.
W Chorwacji wyróżnia się trzy rodzaje pieczy zastępczej. Może ją sprawować tzw. tradycyjny rodzic zastępczy, spokrewniony rodzic zastępczy lub zawodowy rodzic zastępczy.
Tradycyjnym rodzicem zastępczym może być osoba fizyczna, która:
– jest pełnoletnia i posiada pełną zdolność do czynności prawnych;
– jest przynajmniej 18 lat starsza od dziecka;
– jest obywatelem chorwackim (wyjątkowo i przy spełnieniu dodatkowych warunków: obywatelem państwa członkowskiego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Konfederacji Szwajcarskiej, który ma stałe miejsce zamieszkania w Republice Chorwacji);
– jest zameldowana i mieszka na stałe w Republice Chorwacji;
– ma mniej niż 60 lat (nie dotyczy, jeśli osoba przedłuża sprawowanie pieczy zastępczej lub jest spokrewnionym rodzicem zastępczym);
– ma co najmniej wykształcenie średnie;
– ukończyła szkolenie dla rodzica zastępczego;
– posiada odpowiednie warunki mieszkaniowe i majątkowe (określone dodatkowymi przepisami szczegółowymi);
– posiada pisemną zgodę wszystkich pełnoletnich członków wspólnego gospodarstwa domowego na wykonywanie pieczy zastępczej (nie dotyczy osoby samotnej);
Tradycyjnym rodzicem zastępczym nie może zostać osoba, w odniesieniu do której istnieją przeszkody w sprawowaniu pieczy zastępczej, takie jak: zaburzone relacje rodzinne, przeciwskazania zdrowotne lub zachowania nieakceptowalne społecznie (np. prawomocny wyrok, uzależnienie od alkoholu, środków odurzających, hazardu… itp.).
Spokrewnionym rodzicem zastępczym może być osoba fizyczna, która:
– jest spokrewniona z dzieckiem (może nią być babcia, dziadek, stryj, ciocia, wujek, rodzeństwo, rodzeństwo przybrane lub inna osoba spokrewniona, o ile leży to w najlepiej pojętym interesie dziecka);
– jest pełnoletnia i posiada pełną zdolność do czynności prawnych;
– jest obywatelem chorwackim (wyjątkowo i przy spełnieniu dodatkowych warunków: obywatelem państwa członkowskiego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Konfederacji Szwajcarskiej, który ma stałe miejsce zamieszkania w Republice Chorwacji);
– jest zameldowana i mieszka na stałe w Republice Chorwacji;
– posiada pisemną zgodę wszystkich pełnoletnich członków wspólnego gospodarstwa domowego na wykonywanie pieczy zastępczej (nie dotyczy osoby samotnej);
Spokrewnionym rodzicem zastępczym nie może zostać osoba, w odniesieniu do której istnieją przeszkody w sprawowaniu pieczy zastępczej, takie jak: zaburzone relacje rodzinne, przeciwskazania zdrowotne lub zachowania nieakceptowalne społecznie (np. prawomocny wyrok, uzależnienie od alkoholu, środków odurzających, hazardu… itp.).
Zawodowym rodzicem zastępczym może być osoba fizyczna, która spełnia następujące kryteria dodatkowe:
– ukończyła co najmniej studia licencjackie, magisterskie lub zawodowe z zakresu pracy socjalnej, psychologii, rehabilitacji edukacyjnej, pedagogiki społecznej, logopedii, terapii zajęciowej, fizjoterapii i pielęgniarstwa;
– posiada co najmniej trzyletni staż pracy z dziećmi i młodzieżą;
– posiada szczególną wiedzę i umiejętności zgodne z indywidualnymi potrzebami dziecka, nad którym otacza pieczę zastępczą;
Procedura kwalifikacji kandydatów obejmuje następujące etapy:
W procesie sprawdzania kwalifikowalności kandydata na rodzica zastępczego przeprowadzana jest ocena rodziny i motywów ubiegania się o pieczę zastępczą, relacje rodzinne, możliwości i przeszkody oraz inne fakty, które mogą mieć wpływ na zaspokajanie potrzeb dziecka.
Decyzja jest wydawana na podstawie ustalonych faktów oraz na podstawie ekspertyzy pracownika socjalnego i psychologa na temat zdolności kandydata do sprawowania pieczy zastępczej.
Jeśli wszystkie niezbędne warunki zostaną spełnione, ośrodek opieki społecznej wydaje decyzję o kwalifikowalności i kieruje członków rodziny na szkolenie dla rodziców zastępczych w wymiarze 40 godzin. Po pomyślnym ukończeniu szkolenia rodzic zastępczy otrzymuje licencję na sprawowanie pieczy zastępczej. Licencja jest ważna przez 5 lat i może zostać odnowiona po upływie określonego terminu.
Pomoc lokalnych władz
W zależności od ich charakteru problemy wychowawcze z dziećmi mogą być rozwiązywane na poziome szkoły (z pedagogiem/psychologiem szkolnym) lub ośrodków opieki społecznej (z pracownikiem opieki społecznej/kuratorem).
Problemy rodzinne
W świetle chorwackich przepisów władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Oboje są uprawnieni i zobowiązani do wspólnego i zgodnego wykonywania władzy rodzicielskiej na równych zasadach. Żadne z rodziców nie może zrzec się prawa do wykonywania władzy rodzicielskiej. Prawo do wykonywania władzy rodzicielskiej może zostać ograniczone lub odebrane wyłącznie na mocy orzeczenia sądu.
W przypadku rozwodu lub rozstania rodzice muszą zdecydować o podziale obowiązków rodzicielskich. Te kwestie mogą rozstrzygnąć wspólnie w drodze porozumienia i stworzyć plan wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej. Mogą uzgodnić na przykład, że dziecko będzie mieszkało na przemian z obojgiem rodziców albo z jednym z nich, a z drugim widywać się w określonych z góry terminach.
Kwestie związane ze wspólnym wykonywaniem władzy rodzicielskiej mogą zostać uregulowane również przez sąd w drodze orzeczenia wydanego na podstawie uzgodnień przyjętych przez rodziców w planie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej.
Odpowiedzialność rodzicielska przysługuje zwykle rodzicom, ale może ona zostać przyznana również instytucji, której powierzono pieczę nad dzieckiem. Szczegółowe informacje są dostępne na stronie https://e-justice.europa.eu
W przypadku woli rozwiązania związku małżeńskiego rodziców, przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd, obowiązkowo są przeprowadzane rozmowy pojednawcze w ośrodkach opieki społecznej.
Powierzając dziecko opiece jednego z rodziców sąd kieruje się dobrem dziecka. Dwunastoletnie lub starsze dziecko ma prawo samodzielnie wypowiedzieć się w rozmowie z pracownikiem opieki społecznej o tym, z którym z rodziców chciałoby mieszkać. W przypadku braku porozumienia rodziców w kwestii opieki nad dzieckiem – każdemu z członków rodziny umożliwione są rozmowy z przydzielonym psychologiem.
W ok. 80% przypadków opieka nad dziećmi powierzana jest przez sądy chorwackie matkom. W sprawach, w których jedno z rodziców jest cudzoziemcem (w szczególności bez zabezpieczenia finansowego), sądy w większości przypadków powierzają opiekę rodzicowi posiadającemu obywatelstwo chorwackie.
Warunkiem uzyskania wyroku sądu orzekającego rozwód jest wszczęcie odpowiedniego postępowania rozwodowego (procesowego lub nieprocesowego) przez uprawnioną osobę lub uprawnione osoby. Jeżeli małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dziecko, do pozwu o rozwód na zgodny wniosek małżonków należy załączyć odpowiednie załączniki (sprawozdanie z obowiązkowych konsultacji rodzinnych oraz plan wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej). Podobne przepisy mają zastosowanie wówczas, gdy małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dziecko, lecz tylko jedno z małżonków wnosi o rozwód (sprawozdanie z obowiązkowych konsultacji rodzinnych oraz dowód uczestnictwa w pierwszym spotkaniu w ramach mediacji rodzinnej).
Przesłanki orzeczenia rozwodu są uregulowane w przepisach art. 51 chorwackiego Kodeksu rodzinnego (Obiteljski zakon, NN 103/15, 98/19, zobacz). Zgodnie z tymi przepisami prawa sąd rozwiązuje małżeństwo:
Skutki prawne ustania małżeństwa, które mają zastosowanie do małoletnich dzieci, obejmują wiele istotnych kwestii:
W chorwackim prawie rodzinnym nie istnieje termin odpowiadający „separacji sądowej”. Terminem analogicznym do „separacji sądowej” w obecnie obowiązujących przepisach mógłby być termin „ustanie wspólnego pożycia” (prestanak bračne zajednice). Do „ustania wspólnego pożycia” dochodzi wówczas, gdy wszystkie więzi składające się na pożycie małżeńskie zostają zerwane, tj., jeżeli małżonkowie nie chcą już żyć wspólnie jako małżeństwo ani pozostawać w szczególnej wspólnocie charakteryzującej tego rodzaju stosunek (np. przestają się komunikować itd.). Ustanie wspólnego pożycia przejawia się najczęściej w praktyce opuszczeniem wspólnego domu przez jedno z małżonków i porzuceniem współmałżonka. Więcej informacji dostępnych jest na stronie (także w języku polskim): zobacz.
Najczęstsze nieporozumienia
Źródłem nieporozumienia mogą być bariery językowe lub różnice kulturowe.
Uprowadzenie rodzicielskie
Uprowadzenie rodzicielskie podlega ściganiu na wniosek. Rodzic może wnieść postępowanie prawne dotyczące jego prawa do kontaktów z dzieckiem lub o powrót dziecka. W przypadku wszczęcia postępowania prawnego o powrót dziecka, sąd musi rozstrzygnąć sprawę w terminie sześciu tygodni. W wyegzekwowaniu swoich prawo do opieki nad dzieckiem rodzic może zwrócić się do organu centralnego zajmującego się tego rodzaju sprawami. Takim organem w przypadku Chorwacji jest Ministerstwo Pracy, Systemu Emerytalnego, Rodziny i Polityki Społecznej
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. orzeczenia dotyczące prawa do kontaktów z dzieckiem oraz orzeczenia dotyczące powrotu dziecka, uznaje się i wykonuje w innych Państwach Członkowskich bez potrzeby stwierdzenia wykonalności, jeżeli takie orzeczenie uzyskało świadectwo w Państwie Członkowskim pochodzenia. Szczegółowe informacje są dostępne na stronie https://europa.eu/
Ośrodki pomocy społecznej (centra za socijalnu skrb) mają dosyć szerokie kompetencje dot. ingerencji w życie rodzinne. Aby zapewnić należytą ochronę praw i dobra dziecka, ośrodek pomocy społecznej może:
Umieszczenie dziecka poza rodziną, tj. odseparowanie dziecka i zapewnienie mu zakwaterowania poza domem rodzinnym, stosuje się w sytuacji, kiedy dobro dziecka jest zagrożone, a nie ma możliwości zastosowania innego środka. Celem jest ochrona życia, zdrowia i rozwoju dziecka, zapewnienie odpowiedniej opieki nad dzieckiem poza rodziną (w domu opieki społecznej lub rodzinie zastępczej) oraz stworzenie warunków do powrotu dziecka do rodziny biologicznej lub zorganizowanie innej trwałej formy opieki nad dzieckiem.
Ostrzeżenie rodziców w związku z popełnieniem błędu lub dopuszczeniem się zaniedbania w sprawowaniu opieki rodzicielskiej ma charakter pisemny i stosowane jest z zamiarem niesienia pomocy rodzicom w wyeliminowaniu błędów i zaniedbań, które wystąpiły raz lub miały miejsce incydentalnie, a konsekwencje dla dziecka mają łagodniejszy charakter. W ten sposób centrum może skierować rodziców do poradni zdrowotnych, edukacyjnych lub z innych specjalistycznych programów wspierających rodzicielstwo i rozwój dziecka.
Zapewnienie specjalistycznej pomocy i wsparcia w sprawowaniu opieki rodzicielskiej nad dzieckiem stosuje się w przypadku, gdy rodzice nie są w stanie sprawować jej samodzielnie, rozwój dziecka jest zagrożony, ale życie i zdrowie dziecka w rodzinie nie są zagrożone. Ośrodek określa w decyzji cel, czas trwania środka, osobę prowadzącej, opracowuje indywidualny plan i program realizacji środka oraz umieszcza ostrzeżenie o skutkach prawnych braku współpracy przy wdrażaniu środka. Środek może być stosowany od sześciu miesięcy do jednego roku.
Szeroko zakrojone wsparcie specjalistyczne i nadzór nad sprawowaniem opieki rodzicielskiej stosuje się w sytuacji, gdy rozwój dziecka jest poważnie zagrożony, a rodzice są gotowi i zdolni do zmiany swojego zachowania w możliwie krótkim czasie, aby zapobiec umieszczeniu dziecka poza rodziną i gotowi do przestrzegania instrukcji i umożliwienia niezakłóconego nadzoru nad sprawowaniem opieki rodzicielskiej. Środek jest nakładany w taki sam sposób, jak środek specjalistycznej pomocy i wsparcia w sprawowaniu opieki rodzicielskiej nad dzieckiem i może trwać od trzech do sześciu miesięcy.
Aby zapewnić należytą ochronę praw osobistych i dobra dziecka, sąd może:
Decyzje o zastosowaniu środków pozostających w dyspozycji sądów podejmowane są na wniosek ośrodków pomocy społecznej, dziecka (które ukończyło 14 lat), rodzica lub innej osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem. Dziecko może zostać tymczasowo umieszczone poza rodziną także na wniosek samego rodzica kierującego się dobrem dziecka. Do najczystszych przyczyn należą wówczas problemy zdrowotne, nierozwiązana kwestia mieszkaniowa lub inne problemy życiowe.
Środek w postaci pozbawienia prawa do zamieszkiwania we wspólnym gospodarstwie domowym z dzieckiem i powierzenia obowiązku sprawowania codziennej opieki nad dzieckiem innej osobie, rodzinie zastępczej lub instytucji opieki społecznej oraz umieszczenie dziecka z problemami behawioralnymi w rodzinie zastępczej lub w instytucji opieki społecznej ustala się na okres roku, a przed upływem tego okresu ośrodek pomocy społecznej sporządza sprawozdanie na temat sytuacji dziecka i rodziców. W zależności od sytuacji wnioskuje do sądu o zniesienie środka i powrót do dziecka do rodziny, o przedłużenie stosowania tego środka na następny rok albo o pozbawienie rodziców praw rodzicielskich.
Sąd pozbawi rodzica prawa wykonywania władzy rodzicielskiej, gdy uzna, że rodzic nadużywa i/lub w rażący sposób narusza władzy rodzicielskiej, obowiązków i praw. Władza rodzicielska może zostać przywrócona decyzją sądu, jeżeli powody pozbawienia rodzica prawa do opieki rodzicielskiej ustaną i o ile dziecko nie zostanie wcześniej adoptowane.
Strony mogą zaskarżyć orzeczenie sądu w sprawie władzy rodzicielskiej wydane w pierwszej instancji w terminie piętnastu dni od dnia doręczenia odpisu orzeczenia, chyba że w kodeksie postępowania cywilnego przewidziano inny termin. O ile obowiązujące przepisy prawa nie stanowią inaczej, strony mogą zaskarżyć również postanowienie wydane przez sąd pierwszej instancji w postępowaniu nieprocesowym uregulowanym w chorwackim Kodeksie rodzinnym (Obiteljski zakon, NN 103/15, 98/19, zobacz). Środek zaskarżenia należy wnieść w terminie piętnastu dni od dnia doręczenia orzeczenia.
Pożądane zachowania rodziców
Dzieci są umieszczane w rodzinach zastępczych, gdy ich biologiczne rodziny nie mogą się nimi opiekować. Ta forma opieki jest zwykle tymczasowa i trwa do czasu, gdy sytuacja w rodzinie biologicznej się nie poprawi lub do czasu podjęcia decyzji o innej formie opieki (adopcji lub usamodzielnieniu się). Istnieje wiele powodów, dla których dzieci są powierzane pieczy zastępczej. Najczęstszymi przyczynami są porzucenie dziecka, śmierć rodzica i zaniedbania lub nadużycia rodzicielskie.
Zanim dziecko zostanie umieszczone w rodzinie zastępczej, chorwacki Kodeks rodzinny przewiduje uprzednie stosowanie łagodniejszych środków, takich jak ostrzeżenie rodziców o błędach i zaniedbaniach w sprawowaniu opieki rodzinnej czy wprowadzenie nadzoru i specjalnej profesjonalnej pomocy w sprawowaniu opieki na dzieckiem w odniesieniu do rodziców, którzy nie radzą sobie z wykonywaniem zadań opiekuńczo-wychowawczych.
Rodzice, wobec których zastosowane są ww. środki powinni współpracować z pracownikami socjalnymi i przekazywać informacje na temat problemów rodzinnych i trudności oraz dołożyć wszelkich starań, by przezwyciężyć problemy. Stwarzanie szerokich możliwości pomocy rodzicom zobowiązuje ich także do współdziałania w celu zapewnienia warunków powrotu dziecka do rodziny. W ocenie sytuacji ośrodki opieki społecznej biorą pod uwagę zdolność i gotowość rodziców do zmiany zachowania i gotowość do współpracy oraz umiejętności sprawowania podstawowej opieki rodzicielskiej (w tym m.in. zapewniania bezpieczeństwa i rozwoju emocjonalnego, umiejętność motywowania i ustalania granic, stabilność, konsekwentne stosowanie metod wychowawczych itp.).
Ponadto rodzic powinien wziąć na siebie odpowiedzialność za problemy, które doprowadziły do włączenia się opieki społecznej w sprawy rodzinne.
Zachowania rodziców podlegające szczegółowej ocenie ośrodka pomocy społecznej:
Brak starań ze strony rodziców, a w szczególności trwały brak zainteresowania dzieckiem stanowi jedną z ważniejszych przesłanek do pozbawienia władzy rodzicielskiej. Orzeczenia dotyczące pozbawienia władzy rodzicielskiej są najczęściej wydawane właśnie z powodu zaniedbań, braku troski o dziecko i braku zainteresowania.
Dostęp do pomocy prawnej
Bezpłatna pomoc prawna
Bezpłatną pomoc prawną w Republice Chorwacji reguluje Ustawa o bezpłatnej pomocy prawnej (NN nr 143/2013, Zakon o besplatnoj pravnoj pomoći)
Zgodnie z ustawą uprawnionymi do uzyskania bezpłatnej pomocy prawnej są:
Zasadniczo, aby uzyskać bezpłatną pomoc prawną, muszą być spełnione również następujące warunki:
Bezpłatna pomoc prawna zostanie przyznana bez ustalania sytuacji finansowej, jeżeli wnioskodawcą jest:
Pełnomocnik z urzędu
W myśl chorwackiej ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej wybrane osoby mają prawo do skorzystania z tzw. podstawowej lub sekundarnej pomocy prawnej, która przewiduje m.in. reprezentowanie w postępowaniach przed organami publicznymi lub sądami.
Podstawowa pomoc prawna jest świadczona przez biura administracji publicznej w poszczególnych województwach, upoważnione stowarzyszenia i „kliniki prawne“ (pravne klinike). Instytucje te są upoważnione do udzielania ogólnych informacji prawnych, poradnictwa prawnego oraz sporządzania podań i wniosków. Lista tych instytucji wraz z danymi adresowymi oraz formularzami dostępne są na stronach:
https://gov.hr/hr/besplatna-pravna-pomoc/1114.
Podstawową pomoc prawną można uzyskać zwracając się bezpośrednio do jednej z ww. instytucji.
Prawo do nieodpłatnej pomocy tego rodzaju przysługuje w przypadku, gdy wnioskodawca:
Sekundarną pomoc prawną świadczą adwokaci (odvjetnici).
Prawo do jej uzyskanie przysługuje w przypadku:
oraz gdy wnioskodawca:
Gdzie szukać pomocy
Adresy kancelarii prawnych zarejestrowanych w Chorwacji można znaleźć na stronie Chorwackiej Izby Adwokackiej (Hrvatska odvjetnička komora) pod adresem: zobacz.
W wyszukiwarce należy podać nazwisko poszukiwanego adwokata (odvjetnik), aplikanta (vježbenik) lub kancelarii prawnej/towarzystwa prawniczego (odvjetnički uredi i društva), ewentualnie miasto (grad), w którym znajduje się kancelaria prawna i podać język, którym ma posługiwać się prawnik.
MSZ nie posiada wiedzy o prawnikach polskojęzycznych specjalizujących się w problematyce małoletnich.
Spis telefonów organizacji świadczących usługę bezpłatnej pomocy prawnej oraz wykaz instytucji państwowych, służb i innych organizacji działających w Republice Chorwacji można znaleźć na liście stowarzyszeń i instytucji państwowych miasta Zagrzebia i powiatu zagrzebskiego oraz innych powiatów. Informacje są również dostępne na stronie chorwackiego Ministerstwa Sprawiedliwości: www.pravosudje.gov.hr
Stowarzyszenia i organizacje oferujące podstawową pomoc prawną
Najczęstsze nieporozumienia
Źródłem nieporozumienia mogą być bariery językowe lub różnice kulturowe. Problemem może być także błędna interpretacja prawa chorwackiego oparta na doświadczeniach polskich.
Lista kontaktów w Chorwacji
Ośrodki opieki społecznej w Republice Chorwacji:
Lista z danymi kontaktowymi ośrodków jest dostępna na stronie https://mrosp.gov.hr/adresari/11829. Po wejściu na stronę należy wybrać z pierwszej rozwijanej listy opcję: „Centar za socijalnu skrb”, a następnie wcisnąć przycisk „Pretražite”.
Organizacje świadczące bezpłatną pomoc prawną:
Nazwa organizacji (wsparcie psychologiczne i prawne) | Dane kontaktowe |
DOMINE | www.domine.hr |
DALMATINSKI ODBOR SOLIDARNOSTI – UDRUGA ZA ZAŠTITU LJUDSKIH PRAVA I HUMANITARNE AKTIVNOSTI | Šetalište Bačvice 10, Split |
PRAVNA KLINIKA PRAVNOG FAKULTETA SVEUČILIŠTA U SPLITU | Domovinskog rata 8/I, Split |
SRMA SINJ – UDRUGA ZA CIVILNO DRUŠTVO I KVALITETU ŽIVLJENJA | Brnaška 44, Sinj |
URED DRŽAVNE UPRAVE U SPLITSKO-DALMATINSKOJ ŽUPANIJI | Vukovarska 1, Split |
GRADSKI URED ZA OPĆU UPRAVU – GRAD ZAGREB | Zapoljska 1, Zagreb |
PRAVNA KLINIKA PRAVNOG FAKULTETA U ZAGREBU | adres Jurja Žerjavića 6 / II. kat, Zagreb |
HRVATSKI PRAVNI CENTAR | Hebrangova 21, Zagreb |
ZAGRZEB | |
DUBROWNIK | |
DEŠA – Dubrownik | www.desa-dubrovnik.hr |
Lista organizacji polonijnych w Chorwacji
ZAGRZEB
Polskie Towarzystwo Kulturalne „Mikołaj Kopernik” w Zagrzebiu
Savska cesta
10000 Zagrzeb
tel./fax: (+385-1)4921919
e-mail: kopernik@kopernik.hr
https://www.facebook.com/ptkkopernik
przewodnicząca: Magdalena Najbar-Agičić
Polskie Towarzystwo Oświatowe w Zagrzebiu
Čičkovina 24
10000 Zagrzeb
tel.: 01 / 61 99 931
fax.: 01 / 61 99 977
e-mail: beata.glinska@gamc.hr
Przewodnicząca PTO: Beata Glińska
Szkolny Punkt Konsultacyjny przy Ambasadzie RP w Zagrzebiu
Nazorova 47
10000 Zagrzeb
tel. (+385-1) 6130506
tel. kom. (+385-99) 3333833
fax (+385-1) 7898009
e-mail: polska.szkola.zagreb@gmail.com
Kierownik szkoły: Izabella Glavić
Przedstawiciel Polskiej Mniejszości Narodowej Miasta Zagrzebia
Remetinečka cesta 79a
10020 Zagrzeb
Tel./fax (+385-1) 6535408
Tel. kom. (+385-98) 9518538
e-mail: ppm.zagreb@gmail.com
Przedstawiciel: Ewa Majstorović
Split (Środkowa Dalmacja)
Polskie Towarzystwo Kulturalne „Polonez” w Splicie
Mažuranićevo šetalište 8
21000 Split
tel. (+385 959031582, +385 996823453)
e-mail: udruga.polonez@gmail.com
przewodnicząca: Monika Waligórska
Przy PTK „Polonez” funkcjonuje Szkoła Języka i Kultury Polskiej w Splicie
ZADAR (Północna Dalmacja)
Polskie Towarzystwo Kulturalne „Morskie Oko” w Zadarze
Krešimirova obala 136
23000 Zadar
tel. kom. (+385-98) 859-147
e-mail: jmatesic@wp.pl
www.facebook.com/groups/280985962084339/
Przewodnicząca: Joanna Matešić
Chorwacko-Polskie Stowarzyszenie Rozwoju (Hrvatsko-poljska razvojna udruga)
Stowarzyszenie prowadzi działalność na rzecz rozwoju stosunków polsko-chorwackich stosunków gospodarczych oraz realizację programów mających na celu promocję polskiej kultury, a także wspieranie inicjatyw polonijnych.
Lista kontaktów w Polsce
Instytucja | Dane kontaktowe |
Ministerstwo Spraw Zagranicznych Departament Konsularny | Adres: Al. Szucha 23, 00-580 Warszawa Telefon: (22) 523-90-00 Strona internetowa: www.gov.pl/web/dyplomacja Telefon: (22) 523-94-44 E-mail: DK.Sekretariat@msz.gov.pl, informacja.konsularna@msz.gov.pl |
Ministerstwo Sprawiedliwości Departament Spraw Rodzinnych i Nieletnich | Adres: Al. Ujazdowskie 11, 00-950 Warszawa Telefon: (22) 239-07-40 Strona internetowa: zobacz |
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej Departament Polityki Rodzinnej | Adres: ul. Nowogrodzka 1/3/5, 00‐513 Warszawa Telefon: (22)250-01-08 Strona internetowa: www.gov.pl/web/rodzina Telefon: (22) 461-60-60 E-mail: sekretariat.dsr@mrpips.gov.pl |
Rzecznik Praw Dziecka | Adres: ul. Chocimska 6, 00-791 Warszawa Telefon: (22) 583-66-00 Dziecięcy Telefon Zaufania: 800-12-12-12 E-mail: rpd@brpd.gov.pl Strona internetowa: www.brpd.gov.pl |
Rzecznik Praw Obywatelskich | Adres: Al. Solidarności 77, 00-090 Warszawa Telefon: (22) 551-77-00 Infolinia: 800-676-676 E-mail: biurorzecznika@brpo.gov.pl Strona internetowa: www.rpo.gov.pl |
Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie | Telefon: (22) 599-71-20 E-mail: sekretariat@wcpr.pl Strona internetowa: www.wcpr.pl |
Zielona Linia (udziela pomocy w zakresie usług rynku pracy i dostępnych świadczeń) | Adres: Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia Zielona Linia, ul. Trawiasta 20b, 15-161 Białystok Telefon: 19524 (Infolinia) E-mail: biuro@zielonalinia.gov.pl Strona internetowa: www.zielonalinia.gov.pl |
Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą | Adres: ul. Kielecka 43, 02-530 Warszawa Telefon: (22) 469-11-26 E-mail: sekretariat@orpeg.pl Strona internetowa: www.orpeg.pl |
Warszawski Ośrodek Interwencji Kryzysowej | Adres: ul. 6-go Sierpnia 1/5, 02-843 Warszawa Telefon: (22) 855-44-32 E-mail: sekretariat@woik.waw.pl Wykaz ośrodków interwencji kryzysowej dla poszczególnych województw: zobacz |
Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci – UNICEF | Adres: ul. Rolna 175 D, 02-729 Warszawa Telefon: (22) 568-03-00 E-mail: unicef@unicef.pl Strona internetowa: www.unicef.pl |
Ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia” | Telefon: 800-120-002 Strona internetowa: zobacz |
Komitet Ochrony Praw Dziecka | Adres: ul. Oleandrów 6, III piętro, 00-629 Warszawa Telefon: (22) 626-94-19 E-mail: kopd@kopd.pl Strona internetowa: www.kopd.pl |
