Austria

System opieki zastępczej

Czy władza rodzicielska przysługuje ex lege obojgu rodzicom,  jeśli nie – na czym polega ograniczenie praw rodzica, któremu władza nie przysługuje (np. nie decyduje o miejscu pobytu dziecka, nie jest zobowiązany do alimentacji, nie wymaga się jego zgody na wydanie dok. paszportowego)?

Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania ich związku małżeńskiego. (§ 177 ust. 1 kodeksu cywilnego ABGB)

W przypadku dziecka, którego rodzice w chwili urodzenia nie byli w związku małżeńskim, władza rodzicielska przysługuje tylko matce dziecka. Uzyskanie władzy rodzicielskiej przez ojca możliwe jest poprzez złożenie przez rodziców dziecka oświadczeń przed urzędnikiem stanu cywilnego, zawarcie za pośrednictwem sądu porozumienia dotyczącego wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej albo zawarcie przez rodziców związku małżeńskiego.  

Rodzic wykonujący władzę rodzicielską nad dzieckiem uprawniony jest do:

• opieki i wychowania dziecka, w tym sprawowania bieżącej pieczy nad dzieckiem, wspierania dziecka w sprawach życia codziennego oraz kierowania wychowaniem poprzez np. wybór szkoły
• zarządzania majątkiem dziecka
• reprezentowania dziecka np. przed urzędami.

Rodzic, który nie posiada władzy rodzicielskiej, nie ma prawa do wykonywania opieki i wychowania dziecka, zarządzania jego majątkiem lub reprezentowania go. 

Czy w sprawach z zakresu odpowiedzialności rodzicielskiej rodzicom przysługuje bezpłatna pomoc prawna, jeśli tak – na podstawie jakich kryteriów (np. dochodowe, rezydencji)?

Rodzice prowadzący postępowanie sądowe w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej mogą skorzystać z pomocy w pokryciu kosztów postępowania sądowego (Verfahrenshilfe). Pomoc udzielana jest na wniosek, w zakresie, w jakim wnioskodawca nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania, zachowania minimum socjalnego. Uznaje się, że do naruszenia minimum socjalnego dochodzi, jeżeli strona i członkowie jej rodziny nie byliby w stanie prowadzić życia na skromnym poziomie (§ 63–73 austriackiego kodeksu postępowania cywilnego – ZPO) – pomoc prawna jest przyznawana na wniosek i obejmuje m.in. zwolnienie z opłat sądowych, wynagrodzenia dla świadków, biegłych, tłumaczy oraz zapewnienie obrońcy z urzędu. Szczegółowe informacje dotyczące złożenia wniosku o pomoc prawną znajdują się tutaj oraz tutaj.

Jak zostać rodzicem zastępczym w państwie przyjmującym (jaka instytucja jest właściwa do przyjęcia zgłoszenia od kandydata/kandydatów na rodzica zastępczego, gdzie poszukiwać informacji – z podaniem linków, danych do kontaktu, etc.)?

Osoby, które chcą stworzyć rodzinę zastępczą, powinny uzyskać zgodę na pełnienie tej roli wobec konkretnego dziecka od właściwego miejscowo urzędu ds. dzieci i młodzieży (Pflegebewilligung). Zgoda wydawana jest na wniosek kandydatów na rodziców zastępczych. Przed wydaniem zgody urząd zobowiązany jest do przeprowadzenia postępowania sprawdzającego. 

Kwestię opieki zastępczej reguluje Bundesgesetz über die Grundsätze für Hilfen für Familien und Erziehungshilfen für Kinder und Jugendliche (Bundes-Kinder- und Jugendhilfegesetz 2013 – B-KJHG 2013) oraz ustawy krajowe (regionalne).

Informacje na temat procedury w Austrii można znaleźć na stronach rządowych poszczególnych krajów związkowych:

– Burgenlandia

– Karyntia

– Dolna Austria

– Górna Austria

– Ziemia Salzburska

– Styria

– Tyrol

– Voralberg

– miasto Wiedeń

Kto może zostać rodzicem zastępczym (np. czy wymaga się posiadania obywatelstwa państwa przyjmującego, posiadania specjalnego wykształcenia/kwalifikacji, osiągnięcia określonego wieku, statusu rodzinnego, sytuacji mieszkaniowej/majątkowej)?

Kandydaci na rodziców zastępczych sprawdzani są pod względem predyspozycji (zdolność do wychowania dziecka, stan zdrowia, warunki mieszkaniowe, dochody, itp.). Kandydaci na rodziców zastępczych oraz osoby wspólnie z nimi zamieszkujące powinni być osobami rzetelnymi i godnymi zaufania i nie powinni być skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwa kryminalne, rodzące obawę zagrożenia dobra dziecka zastępczego. Nie ma określonego wieku dla rodziców zastępczych, ale wymagane jest doświadczenie życiowe i doświadczenie w kontaktach z dziećmi. Różnica wieku pomiędzy dzieckiem a rodzicami zastępczymi nie powinna przekraczać 40 lat. Rodzice zastępczy powinni wykazać się tolerancją i uznaniem wobec rodziny pochodzenia dziecka. W niektórych krajach związkowych wprowadzone są dodatkowe warunki, które należy spełnić, aby zostać rodzicem zastępczym. Należą do nich m.in. posiadanie ubezpieczenia społecznego (ubezpieczenia emerytalne, zdrowotne, wypadkowe, na wypadek utraty pracy), odpowiednia wysokość wynagrodzenia, udział w szkoleniach przygotowawczych. Szczegółowych informacji udzielają urzędy ds. dzieci i młodzieży w starostwach (Bezirkshauptmannschaft) lub magistratach.