Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą

Przewodnik prawny dla polskiej rodziny za granicą

Austria

Najważniejsze informacje

Szkoła

Model edukacji

Obowiązek szkolny obejmuje dzieci w wieku od ukończenia 6. roku życia i jest realizowany w okresie 9 lat nauki: w szkołach publicznych, prywatnych, za pomocą nauczania domowego lub, pod pewnymi warunkami, nauczania w szkołach zagranicznych.

W systemie szkół publicznych szkołami pierwszego poziomu (klasy 1-4) są szkoły podstawowe (Volksschule) oraz szkoły podstawowe specjalne (Sonderschule). Są to szkoły obowiązkowe.

Szkołami drugiego poziomu (klasy 5-8) są: obowiązkowe szkoły średnie (Neue Mittelschule) oraz ogólnokształcące szkoły wyższe (AHS – Allgemeinbildende Höhere Schule). Możliwość uczęszczania do szkoły typu AHS uzależniona jest od wykazania odpowiedniej średniej ocen lub zaliczenia egzaminu wstępnego. 

Po zakończeniu 8-letniej edukacji jest możliwe podjęcie dalszej nauki w ogólnokształcącej szkole wyższej AHS drugiego poziomu, szkole zawodowej wyższego stopnia (BHS – Berufsbildende Höhere Schule), szkole zawodowej średniego stopnia (BMS – Berufsbildende Mittlere Schule), szkole politechnicznej i następnie szkole zawodowej.

Szkoły AHS oraz BHS kończą się egzaminem maturalnym, który uprawnia do podjęcia dalszej nauki, np. na uniwersytecie, w szkole wyższej lub pedagogicznej szkole wyższej.

 

Procedura naboru dziecka do szkoły

Rodzice dzieci, które ukończyły 6 lat i są zameldowane w Austrii, otrzymują od właściwego dla danego kraju związkowego kuratorium (Bildungsdirektion) informację o rozpoczynającym się obowiązku szkolnym oraz zaproszenie do zapisania dziecka do wybranej przez siebie szkoły podstawowej. Rekrutacje prowadzą szkoły, natomiast decyzje o przyjęciu dziecka podejmują kuratoria.

Do zapisania dziecka do szkoły konieczne jest przedłożenie w danym dniu rekrutacji następujących dokumentów:

  • zaproszenia otrzymanego od kuratorium,
  • aktu urodzenia dziecka,
  • zaświadczenia o obywatelstwie lub paszportu,
  • zaświadczenia o zameldowaniu,
  • karty ubezpieczeniowej E-Card,
  • ewentualnie zaświadczenia chrztu,
  • zdjęcia.

W szkole muszą zostać wypełnione dodatkowo: formularz zgłoszenia, oświadczenie o przetwarzaniu danych osobowych oraz zgłoszenie potrzeby opieki nad dzieckiem po zajęciach szkolnych w świetlicy (Hort). Przed przyjęciem dziecka do szkoły jest przeprowadzanie badanie lekarskie, konieczne jest przedłożenie książeczki szczepień. O terminie badania informuje szkoła.

Rok szkolny

Wykaz ferii szkolnych oraz dni wolnych zamieszczony jest na stronie internetowej portalu www.oesterreich.gv.at, w zakładce: BILDUNG UND NEUE MEDIEN – SCHULE – FEREINKALENDER – zobacz

Obowiązki i prawa ucznia

Prawa i obowiązki ucznia zostały określone w ustawie o zajęciach szkolnych (Schulunterrichtsgesetz). Na jej podstawie uczeń ma obowiązek:

  • poprzez swoją pracę i współdziałanie wspierać wypełnianie misji szkoły,
  • uczęszczać regularnie i punktualnie na zajęcia szkolne,
  • przynosić do szkoły niezbędne materiały szkolne,
  • przestrzegać regulaminu danej szkoły,
  • realizować powierzone zadania dodatkowe oraz wywiązywać się z zaleceń udzielanych w związku z zagrożeniem negatywną oceną na półrocze lub koniec roku szkolnego,
  • usunięcia umyślnie spowodowanych przez siebie zniszczeń lub zabrudzeń, o ile, ze względu na ich charakter, można od ucznia tego wymagać.

Do ukończenia 10. roku życia zabronione jest w szkole noszenie ubrań o charakterze religijnym, które zakrywają twarz.

W przypadku nieobecności dziecka rodzice są zobowiązani do poinformowania o tym szkoły przed rozpoczęciem lekcji oraz późniejszego przekazania pisemnego usprawiedliwienia. Nieusprawiedliwiona nieobecność w szkole ucznia uczęszczającego do kasy poziomu średniego i wyższego w wymiarze 5 kolejnych dni lub 30 godzin w roku szkolnym może doprowadzić do skreślenia go z listy uczniów.

Obowiązki i prawa rodzica

Rodzice i opiekunowie mają prawo i obowiązek do:

  • wspierania pracy szkoły,
  • bycia wysłuchanym przez personel szkoły i składania propozycji oraz oświadczeń,
  • wyposażenia ucznia w odpowiednie przybory szkolne,
  • wspierania ucznia w spełnianiu przez niego obowiązku szkolnego,
  • wspierania udziału ucznia we wspólnocie szkolnej,
  • wspierania procesu edukacyjnego ucznia,
  • realizacji działań i zaleceń określonych w informacjach szkoły wydanych w przypadku zagrożenia ucznia negatywną oceną,
  • korzystania z możliwości reprezentacji interesów przez wybranych przedstawicieli rodziców. Do uprawnień wybranych przedstawicieli rodziców należy między innymi: udział w radach pedagogicznych, prawo głosu w sprawach dotyczących wyboru środków dydaktycznych, prawo współdecydowania w przypadku postępowania o wykluczenie ucznia ze szkoły,
  • przykazywania szkole wszelkich niezbędnych dokumentów.

Wsparcie lokalnych władz

Mając na uwadze kontekst migracyjny, szkoły oferują wsparcie dzieci poprzez: wspieranie rozwoju ich kompetencji językowych, oferowanie nauczania języka ojczystego oraz nauczanie w grupach wielokulturowych. Każda szkoła oferuje swoim uczniom wsparcie pedagoga szkolnego. Rozmowy ucznia z pedagogiem są poufne. Szkoły nie oferują opieki medycznej. 

Dodatkowe informacje na temat nauczania języka ojczystego dostępne są na stronie internetowej: www.schule-mehrsprachig.at

W sprawach związanych z edukacją rodzice i dzieci mogą otrzymać pomoc z właściwego miejscowo kuratorium. W ramach oferowanych świadczeń dostępne są:

  • szkolne świadczenie pomocowe (Schulbeihilfe)

Świadczenie przyznawane jest dzieciom uczęszczającym do szkoły poziomu średniego i wyższego, od 10. klasy. Przyznanie świadczenia jest uzależnione od dochodów gospodarstwa domowego, sytuacji i wielkości rodziny. Podstawowe świadczenie wynosi 1130 euro na rok.

  • dofinansowanie kosztów przejazdu do szkoły (Heim und Fahrtkostenbeihilfe)

Wsparcie dotyczy uczniów szkół politechnicznych, szkoły średniej NMS i AHS od 9. klasy, w przypadku gdy dzieci uczą się poza miejscem zamieszkania i w związku z tym konieczne są codzienne dojazdy do szkoły. Przyznanie świadczenia jest uzależnione od dochodów gospodarstwa domowego, sytuacji i wielkości rodziny. Podstawowe świadczenie wynosi 105 euro na rok.

  • szczególne szkolne świadczenie pomocowe (besondere Schulbeihilfe)

Mogą je otrzymać uczniowie/studenci w okresie sześciu miesięcy przed egzaminem końcowym, w przypadku gdy: uczęszczają do szkoły wyższego poziomu o profilu zawodowym, przynajmniej przez rok samodzielnie utrzymywali się, wykonując pracę zawodową, a przygotowanie się do egzaminu końcowego jest związane z ograniczeniem pracy zarobkowej. Podstawowe świadczenie wynosi 715 euro na miesiąc.

  • wsparcie udziału ucznia w aktywnościach szkolnych (Unterstützungen für die Teilnahme an Schulveranstaltungen)

Wsparcie dotyczy przede wszystkim wspólnych aktywności szkolnych, które trwają dłużej niż 5 dni, w tym kursów narciarskich, projektów sportowych lub udziału w wyjazdach związanych z nauką języka obcego. Przyznanie świadczenia jest uzależnione od dochodów gospodarstwa domowego, sytuacji i wielkości rodziny.

Wysokość poszczególnych świadczeń może zostać podwyższona w przypadku wystąpienia szczególnych okoliczności. 

Informacje w języku polskim na temat sposobu złożenia wniosku, rodzaju przysługujących świadczeń, kalkulator wysokości świadczenia oraz same formularze wniosków dostępne są na stronie internetowej: http://schuelerbeihilfen.bmbf.gv.at/

Dodatkowe informacje dostępne są również na stronie internetowej właściwego miejscowo kuratorium oraz Ministerstwa do Spraw Edukacji, Nauki i Badań – zobacz

  • dodatki do opłat związanych z opieką po lekcjach nad uczniem oraz noclegiem poza miejscem zamieszkania (Betreuungs- und Nächtigungsbeitrag)

Świadczenie może zostać przyznane w przypadku uczęszczania ucznia do szkoły
o całodziennej formie opieki lub szkoły z internatem. Podstawowe świadczenie wynosi, w zależności od rodzaju szkoły oraz sytuacji gospodarstwa domowego, od 88 do 1200 euro miesięcznie. Wniosek o przyznanie świadczenia należy złożyć w ciągu miesiąca od chwili przyjęcia dziecka do opieki po lekcjach lub szkoły całodziennej.

Dodatkowe informacje dostępne są na stronie Ministerstwa do Spraw Edukacji, Nauki i Badań oraz właściwych miejscowo kuratorów: zobacz

Ponadto właściwe miejscowo kuratoria oferują pomoc i doradztwo w sprawach uczęszczania do szkoły dzieci ze szczególnymi potrzebami i ograniczeniami oraz sytuacji psychologicznej.

Lista kuratoriów w poszczególnych krajach związkowych:

Kraj związkowy

Właściwe kuratorium

Burgenland

Bildungsdirektion für Burgenland,
7000 Eisenstadt, Kernausteig 3
T +43 2682 710,
www.bildung-bgld.gv.at

Kärnten

Bildungsdirektion für Kärnten,
9020 Klagenfurt, 10. Oktober-Straße 24
T +43 463 5812-0,
www.bildung-kaernten.at

Niederösterreich

Bildungsdirektion für Niederösterreich,
3109 St. Pölten, Rennbahnstraße 29
T +43 2742 280-0,
www.bildung-noe.gv.at

Oberösterreich

Bildungsdirektion für Oberösterreich,
4040 Linz, Sonnensteinstraße 20
T +43 732 7071-0,
www.bildung-ooe.gv.at

Salzburg

Bildungsdirektion für Salzburg,
5020 Salzburg, Mozartplatz 10
T +43 662 8083-0,
www.bildung-sbg.gv.at

Steiermark

Bildungsdirektion für Steiermark,
8011 Graz, Körblergasse 23
T +43 5 0248-345
www.bildung-stmk.gv.at

Tirol

Bildungsdirektion für Tirol,
6020 Innsbruck, Innrain 1
T +43 512 520-33,
www.bildung-t.gv.at

Vorarlberg

Bildungsdirektion für Vorarlberg,
6900 Bregenz, Bahnhofstraße 12
T +43 5574 4960-0,
www.bildung-vbg.gv.at

Wien

Bildungsdirektion für Wien,
1010 Wien, Wipplingerstraße 28
T +43 1 52525-0,
www.bildung-wien.gv.at

Najczęstsze nieporozumienia

Do konfliktów dochodzi w kontekście naruszenia praw i obowiązków ucznia. Są to przede wszystkim nieobecności w szkole, brak usprawiedliwień oraz konflikty rówieśnicze.

Nowy akapit

Dodajemy nową treść

Wychowanie
 

Obowiązki i prawa rodzica

Obowiązki oraz prawa rodzica są określone przede wszystkim zakresem wykonywania władzy rodzicielskiej i należą do nich:

  • opieka nad dzieckiem – obejmuje troskę o zdrowie, dobro fizyczne oraz bezpośredni nadzór nad dzieckiem, w tym dbanie i higienę dziecka, adekwatne żywienie, zabezpieczenie bieżącej opieki medycznej oraz bieżący nadzór podczas zabawy w domu lub na placu zabaw. Kwestia pozostawienia dziecka samego w domu nie została uregulowana w austriackim prawie. Należy jednak przyjąć, że pozostawienie dziecka w wieku do 7. roku życia na cały dzień w domu będzie naruszało obowiązek sprawowania nad nim opieki;
  • wychowanie dziecka – dbanie o fizyczny, intelektualny i duchowy rozwój dziecka, wspieranie rozwoju talentów, kształcenia szkolnego i zawodowego (wybór szkoły, zapewnienie zajęć pozaszkolnych, wspieranie rozwoju religijnego);
  • zarządzanie majątkiem dziecka – zachowanie majątku dziecka i, o ile to możliwe, powiększanie go, w określonych sytuacjach możliwe jest wykorzystanie majątku dziecka w celu pokrycia niezbędnych dla niego działań (np. wyjazd na zagraniczną wymianę uczniowską, szczególne przypadki opieki, np. po doznanym wypadku);
  • reprezentacja prawna dziecka – uprawnienie i obowiązek działania w imieniu dziecka.

W większości przypadków każdy z rodziców uprawniony jest do samodzielnego wykonywania władzy rodzicielskiej, z wyłączeniem w szczególności następujących spraw, gdy konieczne jest zgoda obojga z nich:

  • zmiana imienia lub nazwiska,
  • wstąpienie do kościoła lub wspólnoty wyznaniowej lub wystąpienie z nich,
  • przekazanie dziecka pod opiekę osoby trzeciej,
  • nabycie lub zrzeczenie się obywatelstwa,
  • przedterminowe rozwiązanie umowy dotyczącej nauczania, wykształcenia zawodowego lub stosunku zatrudnienia,
  • uznanie dziecka pozamałżeńskiego,
  • rozporządzenia majątkiem małoletniego wykraczające poza czynności zwykłego zarządu,
  • ustalenie miejsca zamieszkania dziecka.

Opieka nad dziećmi w wieku przedszkolnym

Żłobki (Kinderkrippen)

Do żłobka może uczęszczać dziecko do 3. roku życia. Zadaniem żłobków jest opieka i wychowanie dziecka w niewielkich grupach przy bliskiej współpracy z rodzicami. Wysokość opłaty za miejsce w żłobku jest uzależnione od rodzaju danej placówki (publicznej lub prywatnej), zarobków rodziców oraz liczby godzin pobytu dziecka w placówce. Zapisanie dziecka do żłobka jest możliwe przez rodzica lub opiekuna prawnego w danej placówce, urzędzie dzielnicy miasta, gminy lub stowarzyszeniu. Zalecane jest możliwie wczesne złożenie wniosku o przyznanie miejsca w żłobku.

Wykaz żłobków w poszczególnych krajach związkowy jest dostępny na stronie internetowej: zobacz

Przedszkola (Kindergarten)

Opieka nad dziećmi w wieku między 3. a 6. rokiem życia jest oferowana w przedszkolach publicznych, prywatnych i przyzakładowych. Wysokość opłat za miejsce w przedszkolu różni się w poszczególnych krajach związkowych. W Wiedniu miejsca w przedszkolu są w całości lub znacznej części finansowane przez magistrat miasta, natomiast w Dolnej i Górnej Austrii rodzice nie ponoszą kosztu opieki nad dzieckiem w wieku od 2,5. do 6. roku życia, w wymiarze 20 godzin tygodniowo. Jednolicie we wszystkich krajach związkowych opieka nad dziećmi w ostatnim roku przed zapisaniem do szkoły, w wymiarze 20 godzin w tygodniu, jest bezpłatna.

Zapisy do przedszkola przyjmowane są ze znacznym wyprzedzeniem, np. w Wiedniu dla dzieci, które mają uczęszczać do przedszkola od września, a zwyczajowo w listopadzie poprzedzającego roku.

Informacje na temat rodzaju przedszkoli oraz zasad zapisu są dostępne na stronie internetowej: zobacz

Adresy oraz dodatkowe informacje na temat opieki dla dzieci w poszczególnych krajach związkowych zamieszczone zostały na następującej stronie internetowej: zobacz

 
System świadczeń socjalnych
 

Świadczenie pomocowe na dziecko (Familienbeihilfe)

Prawo do świadczenia rodzinnego mają rodzice, których ośrodek życiowy znajduje się w Austrii, w przypadku, gdy dzieci mieszkają z nimi w jednym gospodarstwie domowym lub finansują utrzymanie dziecka. Wniosek może zostać złożony przez rodziców. Dzieci posiadają samodzielne prawo do złożenia wniosku w przypadku, gdy nie mieszkają razem z rodzicami i rodzice nie wywiązują się z obowiązku ich utrzymywania.

Od stycznia 2019 roku świadczenie wynosi dla dziecka: od urodzenia do 3. roku życia – 114 euro, od 3. do 10. roku życia – 141,50 euro, do 10. do 19. roku życia – 165,10 euro. W przypadkach, gdy dziecko np. pobiera naukę zawodową lub studiuje świadczenie może być wypłacane do 24. roku życia. W przypadku rodzin wielodzietnych kwota sumy wypłacanych świadczeń zostaje podwyższona, w zależności od liczby dzieci, o kwoty od 7,10 euro do 52 euro.

Każdego roku we wrześniu dzieci w wieku między 6. a 15. rokiem życia otrzymują świadczenie szkolne wypłacane razem z zasiłkiem na dziecko.

Szczegółowe informacje na temat zasad składania, terminów, wysokości świadczeń oraz wzory wniosków zamieszczone zostały na następującej stronie internetowej: zobacz

Świadczenie opiekuńcze na dziecko (Kinderbetraungsgeld)

Jest świadczeniem przyznawanym w związku z urodzeniem się dziecka. Wypłacane jest w przypadku spełnienia następujących warunków: wspólne zamieszkania rodzica i dziecka, przeprowadzenie i wykazanie opieki medycznej (5 badań prenatalnych matki, 5 badań dziecka po urodzeniu), uzyskanie prawa do zasiłku rodzinnego i faktyczne pobieranie go, nieprzekroczenie dozwolonej granicy dodatkowego zarobkowania, ośrodek życiowy w Austrii, legalny pobyt w Austrii (w przypadku obywateli UE konieczne jest przedłożenie zaświadczenia meldunkowego).

Wniosek o świadczenie powinien zostać złożony we właściwej miejscowo kasie chorych bezpośrednio po urodzeniu dziecka. W przypadku późniejszego złożenia wniosku świadczenie może być wypłacane wstecznie jedynie za okres ostatnich 182 dni.

Do wniosku należy załączyć: akt urodzenia, poświadczenia przeprowadzenia badań lekarskich, zaświadczenia potwierdzające legalny pobyt w Austrii. Wniosek może zostać złożony w formie elektronicznej: www.meinesv.at

Wysokość świadczenia ustalana jest indywidualnie dla danego wniosku. Obliczenie przysługującego świadczenia możliwe jest przy pomocy kalkulatora umieszczonego na następującej stronie internetowej: zobacz

Szczegółowe informacje na temat świadczeń opiekuńczych na dziecko zamieszczone zostały na stronie internetowej: zobacz

Świadczenie dla osób w trudnej sytuacji finansowej (Familienhärteausgleich)

Pomoc pomostowa może być przyznana dla osób w trudnej sytuacji finansowej (posiadających obywatelstwo austriackie, obywatelstwo innego kraju UE, uchodźcom oraz bezpaństwowcom), jeżeli trudna sytuacja finansowa wynikła z powodu nagłych zdarzeń losowych (np. śmierć, choroba, niepełnosprawność). Wysokość świadczenia zależy od indywidualnego przypadku i dostępnego budżetu. Wnioski o ww. formę pomocy należy kierować pod niżej wskazany adres:

Bundeskanzleramt
Abteilung V/4, Familienhärteausgleich
Untere Donaustraße 13-15, 1020 Wien
e-mail: Familienhilfe@bka.gv.at

Szczegółowe informacje na temat świadczeń zamieszczone zostały na następującej stronie internetowej: zobacz

Pomoc finansowa przewidziana prawem krajów związkowych

W austriackich krajach związkowych istnieją odrębne (stanowe) przepisy dotyczące finansowej pomocy rodzinom W wielu krajach związkowych rodziny są wspierane poprzez karnet rodziny (Familienpass), który zapewnia wiele zniżek (do 50%) na różnego typu atrakcje i rozrywki. Korzyści finansowe i wymogi różnią się w  poszczególnych krajach związkowych.

Szczegółowe informacje na temat świadczeń zostały zamieszczone na następującej stronie internetowej: zobacz

 

Ośrodki pomocy społecznej

Urzędy ds. dzieci i młodzieży prowadzą poradnictwo dla kobiet w ciąży, rodzin, dzieci i młodzieży. Pośredniczą również w ofertach wsparcia, jak np. poradnictwo dla rodziców, kolonie dla dzieci, czy pomoc dla rodzin z dziećmi z niepełnosprawnościami.

Rodziny mogą otrzymać wsparcie przy wychowaniu dzieci poprzez coaching rodzinny, mobilną pracę z rodziną czy szkolenie wideo.

Problemy rodzinne
 

Rozwód rodziców

W prawie austriackim przewiduje się trzy rodzaje rozwodu: rozwód z orzeczeniem o winie (streitige Scheidung), rozwód wynikający z prowadzenia osobnych gospodarstw domowych przez co najmniej 3 lata oraz rozwód za porozumieniem stron (einvernehmliche Scheidung). Małżonek może wnieść pozew o rozwód, jeżeli drugi małżonek dopuścił się poważnego uchybienia obowiązkom małżeńskim, gdy poprzez niemoralne lub nieuczciwe  zachowanie nastąpił trwały rozkład pożycia (§ 49 EheG) lub jeżeli dopuścił się zdrady czy przemocy fizycznej w stosunku do drugiej strony, bądź też przysporzył małżonkowi cierpień psychicznych. Powodem do wniesienia pozwu rozwodowego może być poważna choroba zakaźna lub psychiczna, gdy nie ma szansy na wyleczenie lub wyeliminowanie ryzyka zakażenia w przyszłości (§ 52 EheG). Małżonkowie mogą wnieść pozew o rozwód w przypadku, jeśli nie prowadzą wspólnego pożycia małżeńskiego od co najmniej 6 miesięcy i przyznają, że nastąpił trwały rozkład pożycia oraz obydwoje zgadzają się na rozwód (§ 55 EheG).

W przypadku rozwodu obojgu małżonkom nadal przysługuje władza rodzicielska (Obsorge) nad małoletnimi dziećmi (§ 179 KindNamRÄG). Rodzice, którzy zachowują wspólną władzę rodzicielską powinni w odpowiednim terminie przedstawić w sądzie porozumienie w sprawie głównego miejsca pobytu dziecka. Istnieje możliwość zawarcia porozumienia, na mocy którego jeden z rodziców sprawuje wyłączną władzę rodzicielską lub też władza rodzicielska jednego z rodziców ogranicza się do określonych kwestii. W przypadku konfliktu między rodzicami lub ze względu na dobro dziecka władza rodzicielska jednego z rodziców może zostać ograniczona lub całkowicie wyłączona.

Ustalając wykonywanie władzy rodzicielskiej sąd przede wszystkim kieruje się dobrem dziecka.

W przypadku rozwodu mediacja może odgrywać ważną rolę jako narzędzie rozwiązywania konfliktów. Więcej informacji na temat mediacji znajduje się na stronie internetowej: zobacz

Lista mediatorów: zobacz

Więcej informacji odnośnie do rozwodów można uzyskać w różnych centrach porad: zobacz

 

Ograniczenie lub odebranie władzy rodzicielskiej

Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone sąd może odebrać rodzicom prawa rodzicielskie lub czasowo je ograniczyć. Do zakresu spraw związanych z dobrem dziecka należą, zgodnie z § 138 AGBGB, wszystkie okoliczności dotyczące małoletniego, w szczególności dotyczące władzy rodzicielskiej oraz kontaktów z dzieckiem, najważniejszymi kryteriami oceny działania zgodnego z dobrem dziecka są: 

  • adekwatne zaspokajanie potrzeb bytowych, w szczególności w zakresie żywienia, opieki medycznej, pieczy, mieszkania oraz staranne wychowanie dziecka,
  • zapewnienie opieki i bezpieczeństwa oraz ochrona nietykalności cielesnej i duchowej,
  • docenianie i akceptacja dziecka przez rodziców,
  • wspieranie rozwoju talentów, zdolności, preferencji i możliwości rozwoju,
  • branie pod uwagę opinii dziecka, z uwzględnieniem jego zdolności rozumienia i świadomego wyrażania opinii,
  • zapobieganie ograniczeniom związanym z egzekwowaniem środków podejmowanych wbrew woli dziecka,
  • zapobieganie niebezpieczeństwu dla dziecka stania się ofiarą przemocy lub bycia świadkiem przemocy w stosunku do osób najbliższych,
  • zapobieganie niebezpieczeństwu bezprawnego przewiezienia/zabrania lub przetrzymywania dziecka,
  • zabezpieczenie stałego kontaktu dziecka z obojgiem rodziców i innymi ważnymi dla niego osobami,
  • unikanie konfliktów lojalnościowych u dziecka oraz związanego z tym poczucia winy,
  • zabezpieczenie praw, roszczeń i interesów dziecka,
  • inne okoliczności życiowe dziecka i jego rodziców.

Urząd ds. dzieci i młodzieży (Jugendamt) ma obowiązek weryfikacji każdego przypadku podejrzenia naruszenia dobra dziecka.  W przypadku bezpośredniego zagrożenia dobra dziecka urząd ds. dzieci i młodzieży jest uprawniony do podjęcia natychmiastowych działań pomocowych, włącznie z możliwością umieszczenia dziecka w placówce opiekuńczej. Ostateczną decyzję w sprawie pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej podejmuje natomiast sąd.

W przypadku pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej opieka nad małoletnim może zostać przyznana krewnym lub urzędowi ds. dzieci i młodzieży, który umieszcza dziecko w placówce opiekuńczej lub rodzinie zastępczej.

Zaleca się przestrzegania porządku prawnego w Austrii oraz współdziałanie z miejscowymi władzami w związku z prowadzonymi przez nie postępowaniami.

Podstawa prawna:

  • Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch (ABGB) – Kodeks cywilny,
  • Kinder- und Jugendhilfegesetz – ustawa o ochronie dzieci i młodzieży

Najczęstsze powody odebrania władzy rodzicielskiej:

  • przemoc domowa,
  • nadużywanie alkoholu lub narkotyków przez rodziców,
  • odmowa leczenia dziecka,
  • zaniedbanie obowiązku opieki nad dzieckiem.

Najczęstsze nieporozumienia

  • nieporozumienia co do sposobu wychowania dzieci wynikające z różnic narodowościowych, kulturowych lub religijnych,
  • nieznajomość i brak chęci poznawczej rodziców dla austriackiego systemu opieki nad małoletnimi,
  • brak współpracy z organizacjami opiekuńczymi powodujący zaostrzenie podjętych środków, niestosowanie się do planów naprawczych, własne koncepcje odzyskania dziecka, brak pracy własnej, niedostrzeganie własnych błędów,
  • porwania rodzicielskie jako reakcja na trudności.

System opieki zastępczej

Czy władza rodzicielska przysługuje ex lege obojgu rodzicom,  jeśli nie – na czym polega ograniczenie praw rodzica, któremu władza nie przysługuje (np. nie decyduje o miejscu pobytu dziecka, nie jest zobowiązany do alimentacji, nie wymaga się jego zgody na wydanie dok. paszportowego)?

Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania ich związku małżeńskiego. (§ 177 ust. 1 kodeksu cywilnego ABGB)

W przypadku dziecka, którego rodzice w chwili urodzenia nie byli w związku małżeńskim, władza rodzicielska przysługuje tylko matce dziecka. Uzyskanie władzy rodzicielskiej przez ojca możliwe jest poprzez złożenie przez rodziców dziecka oświadczeń przed urzędnikiem stanu cywilnego, zawarcie za pośrednictwem sądu porozumienia dotyczącego wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej albo zawarcie przez rodziców związku małżeńskiego.  

Rodzic wykonujący władzę rodzicielską nad dzieckiem uprawniony jest do:

  • opieki i wychowania dziecka, w tym sprawowania bieżącej pieczy nad dzieckiem, wspierania dziecka w sprawach życia codziennego oraz kierowania wychowaniem poprzez np. wybór szkoły
  • zarządzania majątkiem dziecka
  • reprezentowania dziecka np. przed urzędami.

Rodzic, który nie posiada władzy rodzicielskiej, nie ma prawa do wykonywania opieki i wychowania dziecka, zarządzania jego majątkiem lub reprezentowania go. 

Czy w sprawach z zakresu odpowiedzialności rodzicielskiej rodzicom przysługuje bezpłatna pomoc prawna, jeśli tak – na podstawie jakich kryteriów (np. dochodowe, rezydencji)?

Rodzice prowadzący postępowanie sądowe w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej mogą skorzystać z pomocy w pokryciu kosztów postępowania sądowego (Verfahrenshilfe). Pomoc udzielana jest na wniosek, w zakresie, w jakim wnioskodawca nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania, zachowania minimum socjalnego. Uznaje się, że do naruszenia minimum socjalnego dochodzi, jeżeli strona i członkowie jej rodziny nie byliby w stanie prowadzić życia na skromnym poziomie (§ 63–73 austriackiego kodeksu postępowania cywilnego – ZPO) – pomoc prawna jest przyznawana na wniosek i obejmuje m.in. zwolnienie z opłat sądowych, wynagrodzenia dla świadków, biegłych, tłumaczy oraz zapewnienie obrońcy z urzędu. Szczegółowe informacje dotyczące złożenia wniosku o pomoc prawną znajdują się tutaj oraz tutaj.

Jak zostać rodzicem zastępczym w państwie przyjmującym (jaka instytucja jest właściwa do przyjęcia zgłoszenia od kandydata/kandydatów na rodzica zastępczego, gdzie poszukiwać informacji – z podaniem linków, danych do kontaktu, etc.)?

Osoby, które chcą stworzyć rodzinę zastępczą, powinny uzyskać zgodę na pełnienie tej roli wobec konkretnego dziecka od właściwego miejscowo urzędu ds. dzieci i młodzieży (Pflegebewilligung). Zgoda wydawana jest na wniosek kandydatów na rodziców zastępczych. Przed wydaniem zgody urząd zobowiązany jest do przeprowadzenia postępowania sprawdzającego. 

Kwestię opieki zastępczej reguluje Bundesgesetz über die Grundsätze für Hilfen für Familien und Erziehungshilfen für Kinder und Jugendliche (Bundes-Kinder- und Jugendhilfegesetz 2013 – B-KJHG 2013) oraz ustawy krajowe (regionalne).

Informacje na temat procedury w Austrii można znaleźć na stronach rządowych poszczególnych krajów związkowych:

Burgenlandia

Karyntia

Dolna Austria

Górna Austria

Ziemia Salzburska

Styria

Tyrol

Voralberg

miasto Wiedeń

Kto może zostać rodzicem zastępczym (np. czy wymaga się posiadania obywatelstwa państwa przyjmującego, posiadania specjalnego wykształcenia/kwalifikacji, osiągnięcia określonego wieku, statusu rodzinnego, sytuacji mieszkaniowej/majątkowej)?

Kandydaci na rodziców zastępczych sprawdzani są pod względem predyspozycji (zdolność do wychowania dziecka, stan zdrowia, warunki mieszkaniowe, dochody, itp.). Kandydaci na rodziców zastępczych oraz osoby wspólnie z nimi zamieszkujące powinni być osobami rzetelnymi i godnymi zaufania i nie powinni być skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwa kryminalne, rodzące obawę zagrożenia dobra dziecka zastępczego. Nie ma określonego wieku dla rodziców zastępczych, ale wymagane jest doświadczenie życiowe i doświadczenie w kontaktach z dziećmi. Różnica wieku pomiędzy dzieckiem a rodzicami zastępczymi nie powinna przekraczać 40 lat. Rodzice zastępczy powinni wykazać się tolerancją i uznaniem wobec rodziny pochodzenia dziecka. W niektórych krajach związkowych wprowadzone są dodatkowe warunki, które należy spełnić, aby zostać rodzicem zastępczym. Należą do nich m.in. posiadanie ubezpieczenia społecznego (ubezpieczenia emerytalne, zdrowotne, wypadkowe, na wypadek utraty pracy), odpowiednia wysokość wynagrodzenia, udział w szkoleniach przygotowawczych. Szczegółowych informacji udzielają urzędy ds. dzieci i młodzieży w starostwach (Bezirkshauptmannschaft) lub magistratach.

Uprowadzenie rodzicielskie

Czy uprowadzenie rodzicielskie jest czynem podlegającym ściganiu (z urzędu/na wniosek), jeśli tak, jakie przewiduje się zagrożenie karą.

Uprowadzenie rodzicielskie, czyli pozbawienie uprawnionej osoby prawa wykonywania władzy rodzicielskiej w stosunku do dziecka w wieku do 16 roku życia podlega karze pozbawiania wolności do 1 roku lub karze grzywny. W przypadku dziecka w wieku do 14 roku życia czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności do 3 lat. Sprawca czynu może być ścigany tylko za zgodą osoby uprawnionej do wykonywania władzy rodzicielskiej. W przypadki małoletniego, który nie ukończył 14 roku życia ściganie sprawcy wymaga dodatkowo zgody urzędu ds. dzieci i młodzieży. (§ 195 kodeksu karnego – StGB).

Problemy z prawem
 

System opieki społecznej

Urzędy ds. dzieci i młodzieży (Kinder und Jugendhilfe), które są częścią starostw (Bezirkhauptmannschaft) lub magistratów, potocznie nazywane Jugendamtami wspierają rodziny z dziećmi w różnych sytuacjach życiowych. Jeśli dobro dzieci, które nie ukończyły 18. roku życia jest zagrożone, są zobligowane do podjęcia interwencji. Wsparcie ze strony urzędu mogą także otrzymać rodzice, jeśli napotkają trudności w wychowaniu dzieci.

Urzędy ds. dzieci i młodzieży oferują szeroki zakres pomocy:

Centra Kryzysowe (Kirsenzentren)

W celu zabezpieczenia interesów i praw dzieci można je czasowo przenieść do centrum kryzysowego. Dzieci i młodzież w wieku od 3 do 15 lat są zakwaterowane w regionalnych centrach kryzysowych w pobliżu miejsca zamieszkania. Ponadregionalne centra kryzysowe (überregionale Krisenzentren) obejmują opiekę nad młodzieżą w wieku od 15 do 18 lat. Młodsze dzieci trafiają do rodzin zastępczych (Kriesenpflegefamilie).

Zadaniem Krisenzentren jest stworzenie warunków odpowiednich dla dzieci i młodzieży w celu ochrony ich interesów, a także możliwie najlepsze rozwiązanie istniejących problemów poprzez poprawienie relacji z rodziną i utrzymywanie jak największego z nimi kontaktu. Jeżeli powrót dziecka do rodziny biologicznej nie jest możliwy, należy szukać długoterminowego zakwaterowania, np. w placówce opiekuńczej (Wohngemeinschaft) lub rodzinie zastępczej.

Biura regionalne – praca z rodzinami (Regionalstellen – Soziale Arbeit mit Familien)

Biura regionalne prowadzą doradztwo, pomoc i mediacje w różnych kwestiach rodzinnych, problemach edukacyjnych i sytuacjach kryzysowych. W razie konieczności, bez zgody opiekuna prawnego, podejmowane są kroki w celu ochrony dzieci i młodzieży.

Pomoc psychologiczna (psychologischer Dienst)

Pomoc jest bezpłatna i w razie konieczności anonimowa.

Poradnictwo dla rodziców (Berattungsstelle für Eltern) i Centra rodzinne (Familienzentren)

Porad udzielają specjaliści z zakresu medycyny, pracy socjalnej oraz pedagogiki społecznej. Centra poradnictwa oferują poznanie innych rodziców, co umożliwia  wymianę poglądów na różne tematy. Dla osób, które nie mówią w języku niemieckim organizowane są sesje wraz z tłumaczami.

Informacje na temat sesji z polskojęzycznym tłumaczem w Urzędzie ds. dzieci i młodzieży w Wiedniu dostępne są na stronie internetowej: zobacz

Centra rodzinne zapewniają wsparcie w trudnych chwilach, np. w przypadku trudnej sytuacji finansowej, czy w trakcie rozwodu.

 

Gdzie szukać pomocy

Wsparcia w rozwiązywaniu problemów rodzinnych i wychowawczych udzielają różne instytucje w Austrii:

  • Serwis Federalnego Ministerstwa ds. kobiet, rodzin i młodzieży: (Frauenservice der Bundesministerin für Frauen, Familien und Jugend): https://www.frauen-familien jugend.bka.gv.at/frauen/anlaufstellen-und-frauenberatung/frauenservice.html
  • poradnia ds. związanych z ekstremizmem (Beratungsstelle Extremismus): www.beratungsstelleextremismus.at
  • Federalny Adwokat Dzieci i Młodzieży (Kinder- und Jugendanwaltschaft des Bundes): Infolinia: 0800/240 264 zobacz
  • Infolinia dla zaginionych dzieci (Hotline für vermisste Kinder): 116 000 zobacz
  • Urząd ds. Dzieci i Młodzieży („Jugendamt”): opiekę nad dziećmi i młodzieżą sprawują zgodnie z Federalną ustawa o zasadach pomocy rodzinom i pomocy edukacyjnej dla dzieci i młodzieży (B-KJHG 2013) właściwe referaty w starostwach lub magistratach (das Referat Jugend und Familie einer Bezirkshauptmannschaft).

W sytuacjach problemowych zalecamy kontakt z prawnikami. Osoby, które nie posiadają środków finansowych pozwalających na prowadzenie postępowania sądowego, mogą uzyskać pomoc pełnomocnika z urzędu. Wniosek o przyznanie prawnika z urzędu należy złożyć w sądzie pierwszej instancji. Wzór wniosku o przyznanie pomocy procesowej/adwokata z urzędu jest dostępny na stronie internetowej: zobacz

Adwokaci z urzędu są przydzielani przez izby adwokackie. Informacje w sprawie pomocy z urzędu: zobacz

Ponadto, wykaz polskojęzycznych adwokatów jest dostępny na stronie internetowej Izby Adwokackiej Austrii: zobacz

lub na stronie internetowej Ambasady RP w Wiedniu: zobacz

Najczęstsze nieporozumienia

Najczęstsze nieporozumienia wynikają przede wszystkim z:

  • różnic kulturowych,
  • braku znajomości prawa i procedur,,
  • braku znajomości języka,
  • różnego podejścia do metod wychowania dziecka.
Tu znajdziesz pomoc
 

Lista kontaktów w Austrii

  • Bezpłatna pierwsza porada adwokacka – Izby Adwokackiej: zobacz
  • Telefon dyżurny Izby Adwokackiej dla osób zatrzymanych: 0800 376 386
  • Pomoc dotycząca postępowań sądowych – biura rzeczników sądowych w sądach okręgowych: zobacz

Lista organizacji polonijnych w Austrii

Lista kontaktów w Polsce

Instytucja

Dane kontaktowe

Ministerstwo Spraw Zagranicznych

Departament Konsularny

Adres: Al. Szucha 23, 00-580 Warszawa

Telefon: (22) 523-90-00

Strona internetowa: www.gov.pl/web/dyplomacja

Telefon: (22) 523-94-44

E-mail: DK.Sekretariat@msz.gov.pl,  informacja.konsularna@msz.gov.pl

Ministerstwo Sprawiedliwości

Departament Spraw Rodzinnych i Nieletnich

Adres: Al. Ujazdowskie 11, 00-950 Warszawa

Telefon: (22) 239-07-40

Strona internetowa: zobacz

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej

Departament Polityki Rodzinnej

Adres: ul. Nowogrodzka 1/3/5,  00‐513 Warszawa

Telefon: (22)250-01-08

Strona internetowa: www.gov.pl/web/rodzina

Telefon: (22) 461-60-60

E-mail: sekretariat.dsr@mrpips.gov.pl

Rzecznik Praw Dziecka

Adres: ul. Chocimska 6, 00-791 Warszawa

Telefon: (22) 583-66-00

Dziecięcy Telefon Zaufania: 800-12-12-12

E-mail: rpd@brpd.gov.pl

Strona internetowa: www.brpd.gov.pl

Rzecznik Praw Obywatelskich

Adres: Al. Solidarności 77, 00-090 Warszawa

Telefon: (22) 551-77-00

Infolinia: 800-676-676

E-mail: biurorzecznika@brpo.gov.pl

Strona internetowa: www.rpo.gov.pl

Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie

Telefon: (22) 599-71-20

E-mail: sekretariat@wcpr.pl

Strona internetowa: www.wcpr.pl

Zielona Linia

(udziela pomocy w zakresie usług rynku pracy i dostępnych świadczeń)

Adres: Centrum Informacyjno-Konsultacyjne Służb Zatrudnienia Zielona Linia, ul. Trawiasta 20b, 15-161 Białystok

Telefon: 19524 (Infolinia)

E-mail: biuro@zielonalinia.gov.pl

Strona internetowa: www.zielonalinia.gov.pl

Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą

Adres: ul. Kielecka 43, 02-530 Warszawa

Telefon: (22) 469-11-26

E-mail: sekretariat@orpeg.pl

Strona internetowa: www.orpeg.pl

Warszawski Ośrodek Interwencji Kryzysowej

Adres: ul. 6-go Sierpnia 1/5, 02-843 Warszawa

Telefon: (22) 855-44-32

E-mail: sekretariat@woik.waw.pl

Wykaz ośrodków interwencji kryzysowej dla poszczególnych województw: zobacz

Stowarzyszenie Polski Komitet Narodowy Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci – UNICEF

Adres: ul. Rolna 175 D, 02-729 Warszawa

Telefon: (22) 568-03-00

E-mail: unicef@unicef.pl

Strona internetowa: www.unicef.pl

Ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia”

Telefon: 800-120-002

Strona internetowa: zobacz

Komitet Ochrony Praw Dziecka

Adres: ul. Oleandrów 6, III piętro,  00-629 Warszawa

Telefon: (22) 626-94-19

E-mail: kopd@kopd.pl

Strona internetowa: www.kopd.pl